İçeriğe atla

Ermenistan Kamu Radyosu

Ermenistan Devlet Radyosu, Ermenistan'ın başkenti Erivan'da 1955'ten beri yayın yapan radyo kanalı.

1955 yılında Kürtçe test yayınına başlayan radyoda başlangıçta haftada üç gün 15 dakika haber yayını yapılıyordu. Radyonun şefliğini iki yıl boyunca Casimê Celîl (1955-1956) yaptı. İlk spikeri de Eznîva Reşîd idi.[1]

Kürt yazar, şair, çevirmen, eğitimci ve derlemeci Casimê Celîl’in radyo yayınlarına Kürt müziği ile birlikte, Kürt sözlü kültürü ve edebiyatını, dengbêjleri dahil etmesi etkili olmuştur. Radyonun arşivinde iki bin civarında Kürtçe şarkı ve ezginin kaydı vardır. Bu kayıtlar dışında, Kürt folklor derlemeleri kapsamında on binden fazla şarkı ve ezginin de kayıt altına alınıp arşivlendiği bilinmektedir.[2]

Ermenistan Devlet Radyosu’nun Kürtçe yayınları, özellikle Kürtlerin yaşadığı ve yayın dilinin yasaklı olduğu yerlerde ilgiyle karşılanmıştır.[3] Sovyetler Birliği’ndeki Ezidilerin üretimleri de Erivan Radyosu'nda değerlendirilmiştir.[4]

Ermenistan Delvet Radyosu'nda çalışan ya da eserleri çalınan müzisyenler arasında Aram Tigran, Fatma İsa,[5] Egîde Cimo, Feyzoyê Rizoyî, Ayşe Şan, Meryem Xan, Karapetê Xaço gibi dengbejler de bulunuyor.[6][7]

Hakkında

  • Ermenistan Devlet Radyosu Ritmik Türküleri - Hozan Cewad Merwanî[8]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "ORTADOĞU DA KÜRTÇE RADYO YAYINLARI: ERİVAN RADYOSU ÖRNEĞİ". 9 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2018. 
  2. ^ "Erivan radyosunun Kürtçe yayınını dinlemiş her Kürdün anlatacağı şeyler vardır". 9 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2018. 
  3. ^ "Kürtlerin tanınması Erivan Radyosu'yla başladı". 18 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2018. 
  4. ^ "Sesin Sınırlarötesi İşlevselliği: Erivan Radyosu Kadınları". 9 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2018. 
  5. ^ "Sovyet radyosuyla parlayan Kürt müziği: Aram Tigran ve Fatma İsa". 9 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2018. 
  6. ^ "Erivan'dan Diyarbakır'a KLAMLAR". 9 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2018. 
  7. ^ "Köy odalarının özel konuğu Erivan Radyosu". 9 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2018. 
  8. ^ "20 bin Kürtçe eseri arşivledi". 9 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2018. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan Kamu Televizyonu</span> Ermenistanın devlet kanalı

Ermenistan Kamu Televizyonu (Ermenice: Հայաստանի հանրային հեռուստաընկերություն, 1956'da Ermenistan'ın kamu yayıncısı olarak yayın hayatına başladı.

<span class="mw-page-title-main">Dengbejlik</span>

Dengbejlik, Kürt sözlü edebiyatında kilam ve stran söyleme sanatıdır. Kürtçede Dengbêj sözcüğü ‘ses’ anlamına gelen deng ve ‘söyle, ses ver' anlamina gelen bêj sözcüklerinin birleşmesiyle oluşur. Bu kelime, sözün ahenkle icra edilmesini sağlayan kişi anlamında kullanılmıştır. Dengbejler genellikle köyden köye dolaşarak, hayatlarını söyledikleri destanlar, kılamlar, ilahiler ve hikayeler ile sürdürmektedirler. Bazıları erbane (tef), bılur (kaval) gibi çalgılarla söyleseler de, dengbejlerin çoğu herhangi bir çalgı aleti kullanmadan, gırtlak gücüne dayanarak sanatlarını icra ederlerdi. Kahramanlıkların anlatıldığı ve ‘şer’ denilen stranlardan (şarkı) avcılığa, baharın güzelliği ‘kılam'lardan, düğün ve eğlencedeki mutluluktan, zaferlerin heyecanına kadar, hastalıktan kaynaklı acılardan, haksızlık ve birçok konu, değişik şekillerde sanatsal olarak sözlü Kürt edebiyatında yerini almıştır. Dengbejlerin seslerini kullanarak yarattıkları yapıtlara lawik ve kilam denir. Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu'da gelenekselleşmiş olan dengbejlik özellikle Serhat Bölgesi diye anılan Van, Kars, Erzurum, Ağrı, Muş gibi yerleşim yeri köylerinde hala sürdürülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Erebê Şemo</span>

Erebê Şemo (Rusça: Arab Şamoyeviç Şamilov, Sovyet Kürdü yazar. İlk Kürtçe roman olan Şivanê Kurmanca’yı kaleme almıştır. Kürt romanının babası Şemo, latin harflerinden oluşan Kürtçe alfabenin de mimarlarından biri olmuştur. Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Emektar Kültür İşçisi ve Kızıl Bayrak Nişanı gibi ödüllerin sahibidir. 1930'lu yılların başlarında oluşturulan Kürtçe alfabe Şemo-Marogulov alfabesinin hazırlıyıcılarındandır.

Nado Mahmudov, Sovyet Kürdü yazar ve siyasetçi, SSCB Yüksek Sovyeti 1. dönem milletvekili, Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ulaştırma bakanı yardımcısı, kamu hizmetleri komiseri, belediye ekonomisi ve pamuk üretiminden sorumlu devlet komitesi başkanı.

Karapetê Xaço ya da Karabêtê Xaço ya da Gerabêtê Xaço, Osmanlı - Ermeni müzisyen

Egîdê Cimo Mîrê Bilurê olarak da tanınan kaval sanatçısı. 1918 yılında Van'dan Ermenistan'a göç eden bir ailenin çocuğu olan Cimo, 8 yaşındayken ilk kavalını yaparak müziğe başladı. Daha sonra mey, zurna ve diğer enstrümanları da kullandı. 1955'te Erivan Radyosunun Kürtçe bölümünde müzisyen olarak çalışmaya başladı ve 1990'lara kadar arasında Şeroyê Biro, Karapetê Xaço, Efroye Esed, Aslıka Kadır, Aram Tigran gibi dengbêjlerin de olduğu pek çok müzisyene eşlik etti. Radyo çalışmalarının yanı sıra bir gece okulu olan Romanos Melikyan Müzik Enstitüsü'nde (Kulize) okudu ve 1967'de müzik yüksekokul diploması aldı. Egîdê Cimo, uzun yıllar yaşadığı Erivan'da öldü.

<i>Riya Teze</i>

Riya Teze veya kiril alfabesiyle Р’йа т'әзә, Mart 1930 tarihinde Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde Ermenistan'daki Kürtler için Kürtçe dilinde yayımlanmaya başlayan gazete. Gazete Ermenistan Komünist Partisi'nin Kürtçe yayın organıydı.

<span class="mw-page-title-main">Sûsika Simo</span>

Sûsika Simo, Sovyet Kürdü dengbêj. Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde Kürtçe şarkılar besteleyen Simo sahneye çıkan ilk kadın dengbêj olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Eznîva Reşîd</span>

Eznîva Reşîd, Erivan Radyosu'nun ilk kadrolarında yer alan Sovyet Kürdü spiker. Radyonun ilk spikeri olan Reşîd 1955 yılından 1982 yılına kadar spikerlik yapmıştır. Spikerliğinin ilk dönemlerinde Erdivan Radyosu'nun müdürlüğünü, radyonun ilk müdürü olan Casimê Celîl yapmıştır. Reşîd radyo yayınlarında Sovyet Kürtlerinin yaşamını anlatmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Heciyê Cindî</span>

Heciyê Cindî veya Hajiye Jndi, Sovyet Kürdü yazar, araştırmacı ve filologdur.

<span class="mw-page-title-main">Ordîxanê Celîl</span>

Ordîxanê Celîl Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti doğumlu Sovyet Kürdü yazar ve akademisyen.

<span class="mw-page-title-main">Fêrîkê Ûsiv</span>

Fêrîkê Ûsiv, Sovyet Kürdü şair, yazar ve çevirmen.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nde Kürtler</span>

Sovyetler Birliği'nde Kürtler, Sovyetler Birliği sınırları içerisinde içinde yaşayan Kürt kişi veya grupları betimler.

Emînê Evdal veya Emin Abdal, Sovyet Kürdü yazar, dilbilimci ve şair. Sovyetler Birliği'ndeki Kürtleri konu alarak Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde çok sayıda çalışma üretti. O zamanlar Rus İmparatırluğu kontrolü altında olan Kars Oblastı yakınlarındaki Yaman çayır köyünde bir Yezidi ailesinde doğdu. Türk-Ermeni çatışması sırasında köyü yıkılmış, annesi, babası ve erkek kardeşini kaybetmiştir. 1924 yılında Tiflis'teki işçi okuluna gitti ve 1926'da Alagyaz Dağı yakınlarındaki Yezidi köylerinde ders vermeye başladı. 1931'de Erivan Üniversitesi filoloji bölümüne girdi ve aynı dönemde Kürt gazetesi Riya Teze'de çalışmaya başladı. İlk kitabını 1933 yılında Kürtçenin Kurmanci lehçesi ile yayınladı. 1933'ten 1937'ye kadar Kurmanci dil eğitiminde birçok ders kitabı yayınladı. Doktorasını 1944 yılında Yazidoloji alanında aldı ve tezi geleneksel ailede Kürt kadını olarak adlandırıldı. Mezun olduktan sonra Ermeni Tarih Enstitüsü'nde Yazidoloji alanında çalıştı ve 1959'da Ermeni Bilimler Akademisi Doğu Araştırmaları Bölümü tarafından işe alındı. 1960 yılında Ermenistan Parlamentosu tarafından En İyi Emekli Öğretmen unvanını aldı.

<span class="mw-page-title-main">Casimê Celîl</span>

Casimê Celîl, Sovyet Kürdü şair ve yazar.

<span class="mw-page-title-main">Çerkezê Reş</span>

Çerkezê Reş, Sovyet Kürdü entelektüel, şair ve yazar.

Eskerê Boyîk,, Sovyet Kürdü Yezîdî şair ve yazar.

<span class="mw-page-title-main">Xelîlê Çaçan</span> Yazar ve gazeteci

Xelîlê Çaçanoviç Muradov , Sovyet Kürdü Yezidi yazar ve gazeteci.

<span class="mw-page-title-main">Karlênê Çaçanî</span>

Karlênê Çaçanî, Sovyet Kürdü bilim insanı ve yazar. Sovyetler Birliği'nde Kürtler hakkındaki çalışmalarıyla tanınır.

1934 Kürdoloji Kongresi veya Birinci Kürdoloji Kongresi, Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin başkenti Erivan'da düzenlenen Kürdoloji kongresi. Ermenistan Komünist Partisi Merkez Komitesi'nin girişimiyle düzenlenen kongre, konusu ve kapsamı bakımından ilk olma özelliği taşır. Kongreye dönemin ileri gelen Sovyet Kürtleri olan Kanate Kurdo, Erebê Şemo, Heciyê Cindî, Emînê Evdal, Casimê Celîl, Ahmedê Mırazî, Çerkez Bakayev gibi aydınlar katıldı.