İçeriğe atla

Ermenistan-Türkiye sınırı

Ermenistan-Türkiye sınırını gösteren harita

Ermenistan-Türkiye sınırı (ErmeniceՀայաստան-Թուրքիա սահման), Ermenistan ile Türkiye arasındaki 328 km uzunluğundaki kara sınırıdır. Türkiye'nin en uzun dördüncü sınırı olup Kars Antlaşması ile günümüze kadar gelmiştir.

Tarihçe

Ermenistan-Türkiye sınırı, Türk Kurtuluş Savaşı Doğu Cephesi'ndeki Türk zaferinin ardından imzalanan Gümrü Antlaşması ve Kars Antlaşması ile belirlenmiştir. 1945-1953 yılları arasında iki ülke sınırı, Sovyetler Birliği'nin Türkiye üzerindeki toprak iddiaları nedeniyle tartışmalı hâle gelmiştir. 1955'ten itibaren Türkiye, sınır boyunca mayın döşemeye başlamıştır.[1] Britanyalı tarihçi Christopher J. Walker'a göre 1968'de Sovyetler Birliği, Kars Antlaşması'nın revize edilmesi ve Ani'nin Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bırakılması karşılığında Akbaba Dağı çevresindeki iki Azeri köyünün Türkiye'ye verilmesi için müzakere yapılması için uğraşmış ancak sonuç alamamıştır.[2]

Türkiye, Birinci Dağlık Karabağ Savaşı'nda Ermenistan'ın Azerbaycan topraklarını işgal etmesi nedeniyle Ermenistan ile olan ticari ve diplomatik ilişkilerini kesmiş ve kara sınırlarını 1993 yılında tek taraflı kapatmıştır.[3] Türkiye sınır kapısının açılması ve ikili ilişkilerin başlatılması için Ermenistan'dan soykırım ısrarından ve bu amaçla yürüttüğü kampanyalardan vazgeçmesini, işgal altındaki Karabağ topraklarından çekilmesini ve ortak sınırın çizildiği Gümrü Antlaşması ile Kars Antlaşması'nı tanımasını istemiştir.[4] Aralık 2021'de iki ülke arasında başlayan ilişkilerin normalleşmesi süreci kapsamında sınırın açılması planlanmaktadır.[5] 2022 yılında sınırdaki mayınların temizliğine başlanmıştır.[6] Sınır, 2023 Kahramanmaraş depremleri'nin ardından Ermenistan'dan gelen yardım konvoylarının geçişi için 35 yıl aradan sonra ilk kez açıldı.[7][8]

Özellikler

Arpaçay sınır bölgesi

İki ülkenin kara sınırı, kuzeyde Gürcistan sınırından başlar ve Ermeni Yaylası boyunca bir dizi düzensiz hattı takip ederek güneye ilerler. Arpaçay'dan itibaren akarsu boyunca güneye doğru uzanan sınır, Arpaçay'ın Aras ile kesiştiği noktadan itibaren Aras'ı takip ederek önce doğuya, sonra güney doğuya doğru devam eder ve Azerbaycan'a bağlı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti sınırında sona erer. Sınır hattında 1,09 milyon m2'lik bir alanda 2013 verilerine göre 20.434 adet mayın bulunmaktadır.[1][9]

Türkiye'den kara yolu ile Ermenistan'a geçişin olduğu tek ana yol Türkiye sınırları içerisinde Alican Sınır Kapısı ile son bulan D.060 ve Ermenistan devlet sınırları içerisinde başlayan M7'dir. Yine aynı sınır kapısından geçen 1953 yılından 1993 yılına kadar Akyaka Sınır Kapısı ile aktif olarak demiryolu ile ulaşım mümkündü.

Sınır kapıları

#İsimİlAçılış/KapanışBağlandığı ÜlkeKarşı KapıYolDurum
1AkyakaKars1993 ErmenistanGümrüM7Kapalı
2AlicanIğdır1993 ErmenistanMargaraM7Kapalı

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 15 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2022. 
  2. ^ Walker, Christopher J. Armenia: The Survival of a Nation (2.2yıl=1990 bas.). New York: St. Martin's Press. s. 276. ISBN 978-0312042301. 
  3. ^ Osman Nuri Aras (20 Nisan 2009). "Son Gelişmeler Işığında Türkiye-Ermenistan Sınır Kapısı Ve Karabağ Sorunu". TASAM. 25 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2016. 
  4. ^ Zeynep Gürcanlı (21 Şubat 2008). "Ermenistan'a sınır kapısı için 3 şart". Hürriyet. 22 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2016. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2022. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2022. 
  7. ^ "Türkiye-Ermenistan kara sınırı açıldı, Ermenistan yardım gönderdi". Agos. 12 Şubat 2023. 11 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2023. 
  8. ^ "Armenia-Turkey border crossing opened for first time in 35 years after massive quake". Agence France-Presse (İngilizce). El-Arabiye. 11 Şubat 2023. 11 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2023. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2022. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan</span> Güney Kafkasyada bir ülke

Ermenistan, resmî adıyla Ermenistan Cumhuriyeti, Avrasya'nın Güney Kafkasya bölgesinde bulunan, denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Batı Asya'daki Ermeni Yaylaları üzerinde yer alan ülke, batısında Türkiye, kuzeyinde Gürcistan, doğusunda Azerbaycan, güneyinde ise İran ve Azerbaycan'ın bir parçası olan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile sınır komşusudur.

<span class="mw-page-title-main">Kars Antlaşması</span>

Kars Antlaşması (Fransızca: Traite de Kars), 13 Ekim 1921 tarihinde imzalanan ve Türkiye ile Güney Kafkasya ülkeleri Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti arasındaki sınırların belirlendiği antlaşmadır.

Gümrü Antlaşması, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti ile Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti arasında 3 Aralık 1920'de imzalanan antlaşmadır. Ayrıca TBMM'nin uluslararası alanda imzaladığı ilk antlaşmadır.

<span class="mw-page-title-main">Akyaka</span> Karsın ilçesi

Akyaka, Kars ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Moskova Antlaşması (1921)</span> Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile TBMM Hükûmeti arasında 16 Mart 1921de imzalanan antlaşma

Moskova Antlaşması, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti arasında 16 Mart 1921'de imzalanan antlaşmadır. Bu antlaşma ve devamı niteliğindeki antlaşmalarla belirlenmiş olan sınırlar günümüzde Türkiye, Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan arasında hâlen geçerlidir.

Arpaçay Barajı, Ermenistan-Türkiye sınırında Arpaçay üzerinde yer alan bir barajdır. Sulama ve taşkın önleme amacı ile 1975-1980 yılları arasında inşa edilmiştir. Barajın tamamlanmasıyla Kafkasya'nın en büyük üçüncü baraj gölü olan Arpaçay Baraj Gölü oluşmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Türk Kurtuluş Savaşı Doğu Cephesi</span> Türk Kurtuluş Savaşının bir cephesi

Doğu Cephesi, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında 1919-1921 yılları arasında Türk-Ermeni Savaşı dahil olmak üzere, Doğu Anadolu ve Güney Kafkasya'da gerçekleşen muharebelerden meydana gelen cephe.

<span class="mw-page-title-main">Bakü-Tiflis-Kars demiryolu</span> Demiryolu hattı

Bakü - Tiflis - Kars demiryolu ya da Bakü - Tiflis - Ahılkelek - Kars demiryolu, kısaca BTK ya da BTAK, Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye'yi doğrudan birbirine bağlayan bölgesel demiryolu hattıdır. Hat, "Demir İpek Yolu" olarak da adlandırılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan-Türkiye ilişkileri</span> ikili ilişkiler

Ermenistan-Türkiye ilişkileri, Ermenistan ile Türkiye'nin 1918 yılından bu yana sürdürdüğü uluslararası politikaları içerir.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Ermenistan</span> Ermeni Yaylasındaki bölgelere atıfta bulunan etno-milliyetçi ve irredantist kavram

Büyük Ermenistan veya Birleşik Ermenistan, Ermenilerin anavatanı olarak kabul edilen, tarihsel olarak Ermenilerin çoğunlukta olduğu ve bir kısmında hâlâ Ermenilerin çoğunluk olarak yaşadığı Ermeni Yaylası'ndaki bölgelere atıfta bulunan etno-milliyetçi ve irredantist kavramdır. Ermenilerin tarihi topraklarının birleştirilmesi olarak görülen ve 20. yüzyıl boyunca Ermeni düşünürlerce yaygın olan fikir başta Ermeni Devrimci Federasyonu, ASALA ve Miras olmak üzere çeşitli milliyetçi örgüt ve partilerce savunuldu.

<span class="mw-page-title-main">Akyaka Sınır Kapısı</span> Kars, Akyakada Ermenistan sınırında bulunan ve 1993ten bu yana kapalı olan demiryolu sınır kapısı

Akyaka Sınır Kapısı, Kars ilinin en doğusunda yer alan Akyaka ilçesinde, Ermenistan sınırında bulunan demiryolu sınır kapısıdır. Kapı 1993'ten beri kapalıdır. Deniz seviyesinden 1532 metre yüksekliktedir.

<span class="mw-page-title-main">Alican Sınır Kapısı</span> Karakoyunluda bir sınır kapısı

Alican Sınır Kapısı, Iğdır ilinin Karakoyunlu ilçesinde, Türkiye ile Ermenistan'ı birbirine bağlayan ve Nisan 1993'ten beri hizmete kapalı durumda bulunan sınır kapısı. Deniz seviyesinden 850 metre yüksekliktedir. Karşısındaki Ermenistan sınır kapısı ise Armavir'de yer alan Margara kasabasında bulunmaktadır. Aras Nehri'nin ayırdığı sınırın güvenliği askeri hudut karakolu ile sağlanmaktadır. Islah çalışması yapılmaması yüzünden kış aylarında taşan nehir, karakolun birinci katını kullanılamaz hale getirmiştir. Sınır kapısına 500 metre mesafede Aşağıalican Köyü'ne bağlı bir mezra olan Ortaalican yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Arpaçay (akarsu)</span> Ermenistan ve Türkiyede bir nehir

Arpaçay veya Ahuryan Türkiye-Ermenistan sınırını oluşturan, Çıldır Gölünden doğan, Aras nehrinin önemli kolu olan akarsu. Toplam 186 km uzunlukta ve 9.500 km² yağış havzasına sahiptir. Türkiye tarafında 5.437 km² büyüklüğündeki alanın sularını boşaltır. Karahan, Telek Suyu ve Kars Çayı önemli kollarıdır. Debisi 39.412 m³/sn'dir.

D.977 Türkiye'nin doğusunda bulunan bir devlet kara yoludur.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgâli</span>

Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgâli veya Ermenistan'ın Sovyetleştirilmesi, Rus-Ermeni savaşı, Sovyet Rusya'nın 11. Ordusunun, Eylül ayından başlayarak 4 Aralık 1920 tarihine kadar geçen sürede, eski Rus İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu toprakları üzerinde kurulmuş olan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nde yeni Sovyet hükûmeti kurmak için gerçekleştirdiği askerî seferdir. Müdahale, Ermeni Bolşeviklerin başkent Erivan ve diğer şehirlerde çıkardıkları ayaklanma ile de eş zamanlıdır. Müdahale, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin varlığının sona ermesine ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin kurulmasına neden olmuştur.

Doğukapı Tren İstasyonu, Kars'ın Akyaka ilçesine bağlı Kalkankale köyünde bulunan bir tren istasyonudur. İstasyon, Kars-Gümrü-Tiflis demiryolu üzerinde yer almaktadır.

Ankara – Kars demiryolu, Türkiye'nin başkenti Ankara'yı sınır şehri Kars'a bağlayan TCDD'ye ait konvensiyonel demiryolu hattıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kars-Gümrü-Tiflis demiryolu</span> Türkiye, Ermenistan ve Gürcistanda bir demiryolu hattı

Kars – Gümrü – Tiflis demiryolu, Türkiye'nin Kars şehrinden başlayarak önce Ermenistan'ın Gümrü şehrine, oradan da Gürcistan'ın Tiflis şehrine giden demiryolu hattıdır.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan-Ermenistan ilişkileri</span> Azerbaycan ve Ermenistan ülkelerinin ilişkileri

Ermenistan ile Azerbaycan arasında, büyük ölçüde süregelen, fakat Azerbaycan ordusunun 27 Eylül 2020 tarihinde başlattığı Karabağ operasyonu ile alınan, Dağlık Karabağ sorunu nedeniyle diplomatik bir ilişki yoktur. Komşu halklar, 1918-1921 yılları arasında, çökmüş Rus İmparatorluğu'ndan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti olarak kazandıkları kısa bağımsızlıkları sırasında resmi hükûmet ilişkilerine sahiptiler; bu ilişkiler Rus Devrimi'nden sonra Sovyetler Birliği tarafından işgal edilip ilhak edilene kadar vardı. Geçen yüzyılda ülkeler tarafından yürütülen bir savaş nedeniyle -biri 1918'den 1921'e, diğeri 1988'den 1994'e kadar- iki ülke gergin ilişkilere sahipti.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan-Rusya ilişkileri</span>

Ermenistan ile Rusya Federasyonu arasındaki ikili ilişkiler 3 Nisan 1992'de kuruldu, ancak Rusya 19. yüzyılın başlarından beri Ermenistan'da önemli bir aktör oldu. İki ülkenin tarihi ilişkisinin kökleri, Kaçar İranı ile Rus İmparatorluğu arasındaki 1826-1828 İran-Rus Savaşı'na dayanır ve ardından Doğu Ermenistan Rusya'ya devredilir. Üstelik Rusya, Ermeniler de dahil olmak üzere Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Hristiyan tebaaların koruyucusu olarak görülüyordu.