İçeriğe atla

Ermenistan-Türkiye ilişkileri

Ermenistan–Türkiye ilişkileri
Haritada gösterilen yerlerde Armenia ve Turkey

Ermenistan
Türkiye

Ermenistan-Türkiye ilişkileri, Ermenistan ile Türkiye'nin 1918 yılından bu yana sürdürdüğü uluslararası politikaları içerir.

Tarihçe

Türk-Ermeni ilişkileri Türklerin 11. yüzyılda Anadolu'ya göç etmeleriyle başlamış çok eski bir ilişkidir. Bahsedilen Türk göçü sonrası Ermeniler, Türklerin şimdiki adıyla Erzurum, Bitlis ve Van gibi şehirleri de kapsayan Ermeni Krallığı'nda [1][2] kurdukları devletlerde yaşamış ve başta Osmanlı Devleti ile olmak üzere birçok karşılıklı çatışmaya girilmiştir. Osmanlı Devleti'nin son yıllarındaki parçalanma sürecinde ilişkiler daha da bozulmuş, Ermeniler eski Ermeni Krallığı topraklarında tekrar bağımsız bir Ermeni devleti kurmak istemişlerdir. Bazı kaynaklara göre Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı esnasındaki İttihat ve Terakki iktidarı döneminde Ermeni tebaasına karşı soykırım uygulanmıştır.[3] Bu ölümler Ermeni Kırımı[3][4][5] adı altında tartışılmaktadır.

1918 yılında imzalanan Brest-Litovsk Antlaşması, Ermenilerin Kafkaslar'da Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti adı altında başkenti Erivan olan bağımsız bir devlet kurmalarını sağladı. Kurulan bu devlette Ermeni Krallığı'nda bulunan ve Ermeni nüfusu yüksek olan Van, Bitlis ve Erzurum gibi şehirleri içermediğinden Türklere karşı bir başka tepki uyandırmıştır.[1][2]

Bu sırada Osmanlı İmparatorluğu I. Dünya Savaşı'nda yenilmiş ve Anadolu'yu işgal eden İtilaf Devletleri güçlerine karşı Mustafa Kemal'in önderliği altında Türk Kurtuluş Savaşı başlamıştı. Kurtuluş Savaşı'nın Doğu Cephesi kumandanı Kazım Karabekir'in Ermeni kuvvetlerini yenilgiye uğratması sonucu 2 Aralık 1920 tarihinde Demokratik Ermeni Cumhuriyeti ile TBMM arasında Gümrü Antlaşması imzalandı ve böylece Türkiye ile Ermenistan arasındaki savaş sona erdi. Aynı tarihlerde Sovyetler Birliği Ermenistan'ın egemenliğini ele geçirdi. Ermenistan SSC kuruldu.

Modern dönem

11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan futbol diplomasisi kapsamında Erivan'da, 6 Eylül 2008

Sovyetler Birliği'nin parçalanması üzerine 21 Eylül 1991 tarihinde de Ermenistan bağımsızlığını ilan etti. Türkiye, 16 Aralık 1991'de Ermenistan'ın bağımsızlığını tanıyan ilk devletlerden biri oldu. Ancak Ermenistan'ın Azerbaycan'a bağlı Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nı işgal etmesi yüzünden Ermenistan'la Azerbaycan arasında patlak veren savaş Türkiye'yle Ermenistan arasındaki ilişkilerin bozulmasına neden oldu. 1993 yılında Türkiye Ermenistan'la olan sınır kapılarını insan ve mal trafiğine kapattı. Azerbaycan'la Ermenistan arasındaki savaş Ermenistan'ın Azerbaycan topraklarının %20'sini[6] ele geçirmesinden sonra 1994 yılında yapılan ateşkes anlaşmasıyla sona erdi.

19 Ocak 2007 tarihinde silahlı bir saldırı sonucu öldürülen Türkiye Ermenisi gazeteci Hrant Dink'in İstanbul'daki cenaze törenine Ermenistan Dışişleri Bakanı Vartan Oskanyan da katıldı. Ancak bu ziyaret ilişkilerde herhangi bir gelişmeye yol açmadı.

Ermenistan Devlet Başkanı Serj Sarkisyan 2011 yılının Temmuz ayında Ermeni dili ve edebiyatı yarışmasında öğrencilerden birinin, “Batı topraklarımızı Ağrı Dağı'yla birlikte geri alabilecek miyiz?” sorusuna yanıt olarak, "Karabağ'ı biz aldık, Ağrı'yı size bıraktık" diyerek Ermeni gençliğine Ağrı'yı Ermenistan topraklarına katmayı hedef göstermiş ve bu suretle Ermenistan'ın Türkiye üzerindeki toprak iddiasını yinelemiştir.[7] Ermenistan Cumhuriyeti'nin Türkiye toprakları üzerindeki iddiası bu ülkenin Anayasa'sında da yerini almıştır. Ermenistan devlet armasının tanımlandığı Anayasa'nın 13. maddesinde, armanın ortasında Ermenilerin "Ararat" dedikleri Ağrı Dağı'nın tasvirinin yer aldığı ifade edilir.[8] Nitekim Osmanlı döneminde bu bölgedeki şehirleşme 1860 yılında Pakrevand (Üçkilise) piskoposu Hovhannes önderliğindeki Bitlisli Ermeni ticaret gruplarının Karakilisa (Kara Kilise) adını verilerek başlamıştır. Bir mülkte 10-15 dükkân kurularak başlatılan şehirleşme sonrası Millî Mücadele'nin ardından kent adı "Karaköse" adıyla değiştirilmiştir. 1946 yılında ise adı Ağrı yapılmıştır. Bu nedenlerle Ermenistan bölgede hak iddia etmektedir.[9]

II. Dağlık Karabağ Savaşı ve takip eden dönem

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, eski Türkiye Başbakanı Binali Yıldırım, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve eşi Mihriban Aliyeva Cumhurbaşkanlığı Külliyesinde, 3 Haziran 2023

2020 Dağlık Karabağ Savaşı sırasında Ermenistan kuvvetleri fiilen Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin yanında savaşmış iken, Türkiye Azerbaycan'ı desteklemiştir. Türk kuvvetlerin çatışmalara katılmış olduğu Ermenistan tarafından iddia edilmiştir. Savaş, Azerbaycan'ın askerî ve diplomatik zaferi ile sonuçlandı.

10 Kasım 2020 tarihinde Ermenistan başbakanı Nikol Paşinyan'ın Twitter'dan ateşkesi imzaladığını duyurunca, Türk medyası Ermenistan ile Türkiye ilişkilerinde yeni bir dönem başlayabileceğini belirtti[] ve sınır kapılarının açılabileceğini belirtti. Fakat şu an Türkiye'nin Ermenistan'da büyükelçiliği veya konsolosluğu bulunmamaktadır. Aralık 2021'de Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu iki ülke arasında normalleşme sürecinin başlatıldığını ve doğrudan görüşmelerin Azerbaycan ile istişare halinde yürütüleceğini duyurdu. Türkiye müzakere sürecinde eski Washington büyükelçisi Serdar Kılıç'ı özel temsilci olarak atarken, Ermenistan hükûmeti Meclis Başkan Yardımcısı Ruben Rubinyan'ı Ermenistan temsilcisi olarak görevlendirdi. Ocak 2022'de, Türkiye ve Ermenistan özel temsilcileri Moskova'da buluşarak ilişkilerin kesilmesinden 13 yıl sonra ilk yüz yüze diplomatik teması gerçekleştirildi.[10] Normalleşme süreci kapsamında Ermenistan, Türk ürünlerine getirdiği yasağı kaldırdı ve iki ülke 2020'de kesilen doğrudan uçuşları tekrar başlatma kararı aldı.[11][12]

Sorunlar

Ermeni Kırımı'nın tanınması

Ayrıca bakınız: Ermeni Soykırımı'nın inkârı ve Ermeni Soykırımı'nın tanınması

Ermenistan Türkiye'nin 1915 yılında Osmanlı Devleti tarafından gerçekleştirilen Ermeni Kırımı'nın bir soykırım olduğunu ve bundan sorumlu olduğunu kabul etmesini talep etmektedir. Bu istek Türkiye tarafından reddedilmektedir.

Dağlık Karabağ

Ermeni Kırımı'nın tanınmasının yanı sıra Ermenistan'ın hukuken Azerbaycan'a ait olan Dağlık Karabağ'ı işgal altında bulundurması iki ülkenin diplomatik ilişkilerini ilerletmesini engelleyen önemli faktörlerden biri olarak tanımlanmıştır. Türkiye'nin Ermenistan'la olan sınırlarını kapatması Ermenistan ekonomisini olumsuz yönde etkilemektedir. Ermenistan bu sınır trafiğinin yeniden açılmasını talep etmektedir. Fakat Türkiye, Ermenistan'ın işgal altında bulundurduğu Azerbaycan topraklarını terk etmediği sürece sınırı açmayacağını ilan etti.[13]

Metzamor Nükleer Santrali

Ana madde: Metzamor Nükleer Santrali

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b Time Almanac, page 724 by Editors of Time Magazine
  2. ^ a b The New Review, page 208. Edited by Archibald Grove, William Ernest Henley
  3. ^ a b United Nations Sub-Commission on Prevention of Discrimination and Protection of Minorities, Armenian Genocide, 2 Temmuz 1985, 24 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 30 Ocak 2012 .
  4. ^ Taner Akçam, İnsan Hakları ve Ermeni Sorunu: İttihat ve Terakki'den Kurtuluş Savaşı'na, İmge Kitabevi, Mart 1999, ISBN 975-533-246-4
  5. ^ Doğan Avcıoğlu, Millî Kurtuluş Tarihi 1838'den 1995'e, Üçüncü Kitap, Tekin Yayınevi, 1998, ISBN 975-478-081-1, s. 1138.
  6. ^ "Ermenistan'la Sınır Kapıları 2009'da açılabilir". hurriyet.com.tr. 23 Aralık 2008. 28 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2015. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2017. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2017. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2017. 
  10. ^ "Türkiye Ermenistan İlişkilerinde Diasporasının Etkisi". Amerika'nin Sesi | Voice of America - Turkish. 15 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2022. 
  11. ^ "Türkiye ve Ermenistan arasındaki uçuşlar başladı". BBC Türkçe. 2 Şubat 2022. 4 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2022. 
  12. ^ "Pegasus Airlines, FlyOne to begin Turkey-Armenia charter flights in February". Reuters. 13 Ocak 2022. 3 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2022. 
  13. ^ "Karabağ sorunu çözülmeden sınır açılmaz". hurriyet.com.tr. 11 Nisan 2009. 14 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2015. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan</span> Güney Kafkasyada bir ülke

Ermenistan, resmî adıyla Ermenistan Cumhuriyeti, Avrasya'nın Güney Kafkasya bölgesinde bulunan, denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Batı Asya'daki Ermeni Yaylaları üzerinde yer alan ülke, batısında Türkiye, kuzeyinde Gürcistan, doğusunda Azerbaycan, güneyinde ise İran ve Azerbaycan'ın bir parçası olan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile sınır komşusudur.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ</span> Güney Kafkasyada bölge

Dağlık Karabağ, Güney Kafkasya'da, Küçük Kafkas Sıradağları'nda Azerbaycan'a ait ancak uzun yıllar Ermeni işgali altında kalmış tarihi bölge. 2020 yılında Dağlık Karabağın bir bölümü 2. Dağlık Karabağ Savaşı sırasında Azerbaycan tarafından geri alınırken kalan kısmı Rus barış güçleri denetiminde Ermeni kontrolünde bırakan 10 Kasım 2020 tarihli ateşkes anlaşması ile Ermenistan hükûmeti yenilgiyi resmen kabul etmiştir. Günümüzde Anti Terör Operasyonu sonrası Ermeni kontrolünde kalan kısımlar da Azerbaycan kontrolüne geçmesiyle bölgenin tamamı Azerbaycan hakimiyeti altındadır. 2. Dağlık Karabağ Savaşı sonrası, 90'lı yılların başında bölgeden zorla göç ettirilen Azerbaycanlıların dönüşü peyderpey sağlanırken aynı savaş ve 2023 yılındaki Anti Terör Operasyonu sonrası bölgede yaşayan Ermenilerin neredeyse hepsi Ermenistan'a göç etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Zengilan (rayon)</span> Azerbaycanın birinci derece yönetimsel bölgelerinden birisi

Zengilan Rayonu, Azerbaycan'da rayon olarak adlandırılan birinci derece idarî bölümlerden Zengilan rayonu 20 Ekim 2020'de Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri tarafından Ermeni işgalinden kurtarılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan-Türkiye ilişkileri</span>

Azerbaycan-Türkiye ilişkileri, Türkiye ve Azerbaycan'ın süregelen uluslararası politikalarını içerir. Ortak tarihi ve geçmişi olan Türkiye ve Azerbaycan arasındaki ilişkiler dostane olmuştur. Karabağ Savaşı'nda Türkiye Azerbaycan'ı desteklemiştir. Bunun yanında Azerbaycan da Türkiye'yi çetrefilli meselelerde desteklemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Birinci Dağlık Karabağ Savaşı</span> 1988-1994 yılları arasında Karabağ bölgesinde Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaşanmış askeri bir çatışma

Birinci Dağlık Karabağ Savaşı, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlanmasını isteyen Ermeniler ile bunu kabul etmeyen Azeriler arasında başlayan ve Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Azerbaycan ile Ermenistan arasında çatışmaya dönüşen Şubat 1988-Mayıs 1994 tarihleri arasında süren savaştır. Savaş öncesinde ve etnik çatışmaların sıcak savaşa dönüşmesi sonrasında Sumqayıt Pogromu, Kirovabad Pogromu, Bakü Pogromu gibi pogromlar, Hocalı Katliamı, Malıbeyli ve Kuşçular Katliamı ve Maragha Katliamı gibi katliamlar yaşanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ Cumhuriyeti</span> 1991-2023 yılları arasında Karabağda varlığını sürdüren de facto bir devlet.

Dağlık Karabağ Cumhuriyeti veya 2017-2023 yılları arasındaki resmî ismiyle Artsah Cumhuriyeti, Güney Kafkasya'da, Azerbaycan'ın uluslararası tanınmış sınırları içinde de facto devletti. Azerbaycan Devleti'nin 2023 yılında egemenliğini tesis etmesinin ardından lağvedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan tarihi</span>

Ermenistan tarihi, günümüzdeki Ermenistan Cumhuriyeti'nin sınırları içinde kalan bölgelerin tarih öncesi zamanlardan günümüze kadar süregelen tarihidir. Antik Ermenistan tarihsel olarak Ermeni krallığı olarak biliniyordu. İmparatorluk Büyük Dikran hükümdarlığı altında zirveye ulaştı. Ermenistan, MS 300 yılında dünyada Hıristiyanlığı kabul eden ilk ülke oldu.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Ermenistan</span> Ermeni Yaylasındaki bölgelere atıfta bulunan etno-milliyetçi ve irredantist kavram

Büyük Ermenistan veya Birleşik Ermenistan, Ermenilerin anavatanı olarak kabul edilen, tarihsel olarak Ermenilerin çoğunlukta olduğu ve bir kısmında hâlâ Ermenilerin çoğunluk olarak yaşadığı Ermeni Yaylası'ndaki bölgelere atıfta bulunan etno-milliyetçi ve irredantist kavramdır. Ermenilerin tarihi topraklarının birleştirilmesi olarak görülen ve 20. yüzyıl boyunca Ermeni düşünürlerce yaygın olan fikir başta Ermeni Devrimci Federasyonu, ASALA ve Miras olmak üzere çeşitli milliyetçi örgüt ve partilerce savunuldu.

AGİT Minsk Grubu, Azerbaycan ve Ermenistan devletlerinin Karabağ sorunu için barışçıl bir çözüm bulmalarını teşvik etme amacıyla, 1992 yılında Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı tarafından kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan-Türkiye sınırı</span>

Ermenistan-Türkiye sınırı, Ermenistan ile Türkiye arasındaki 328 km uzunluğundaki kara sınırıdır. Türkiye'nin en uzun dördüncü sınırı olup Kars Antlaşması ile günümüze kadar gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan'ın dış ilişkileri</span> Vikimedya liste maddesi

Azerbaycan'ın uluslararası politikaları ve ilişkileri, Azerbaycan'ın diğer devletler, fikir akımları ve uluslararası teşkilatlarla olan ilişkilerinin tamamına verilen addır. Azerbaycan Devleti dış ilişkilerde Azerbaycan Cumhuriyeti'nin taraf olduğu ve kabul ettiği uluslararası yasal düzenlemelere bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">2016 Azerbaycan-Ermenistan çatışmaları</span>

2016 Azerbaycan-Ermenistan çatışmaları, Nisan Çatışmaları veya Dört günlük savaş, Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri ve Ermenistan Silahlı Kuvvetleri ile Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Savunma Ordusu arasında 1 Nisan'da başlayıp, dört gün boyunca süren çatışmalardır. Birinci Dağlık Karabağ Savaşı'nın bittiği 1994 yılından beri en şiddetli çatışmaların gerçekleştiği bildirilmiştir. 5 Nisan tarihinde karşılıklı ateşkes kararı alınarak, çatışmalara son verilmiştir. Bu savaş ayrıca Azerbaycan'ın, Ermeni işgali altındaki bölgede ilk defa ilerleme kaydettiği savaştır.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan-Ermenistan ilişkileri</span> Azerbaycan ve Ermenistan ülkelerinin ilişkileri

Ermenistan ile Azerbaycan arasında, büyük ölçüde süregelen, fakat Azerbaycan ordusunun 27 Eylül 2020 tarihinde başlattığı Karabağ operasyonu ile alınan, Dağlık Karabağ sorunu nedeniyle diplomatik bir ilişki yoktur. Komşu halklar, 1918-1921 yılları arasında, çökmüş Rus İmparatorluğu'ndan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti olarak kazandıkları kısa bağımsızlıkları sırasında resmi hükûmet ilişkilerine sahiptiler; bu ilişkiler Rus Devrimi'nden sonra Sovyetler Birliği tarafından işgal edilip ilhak edilene kadar vardı. Geçen yüzyılda ülkeler tarafından yürütülen bir savaş nedeniyle -biri 1918'den 1921'e, diğeri 1988'den 1994'e kadar- iki ülke gergin ilişkilere sahipti.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Dağlık Karabağ Savaşı</span> Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaşanan savaş

İkinci Dağlık Karabağ Savaşı, 2020 Dağlık Karabağ Savaşı veya 44 Günlük Savaş Dağlık Karabağ'da Türkiye destekli Azerbaycan ile Ermenistan ve onun desteklediği tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti arasında yaşanmış silahlı çatışmalardır.

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 822 sayılı kararı</span>

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 822 sayılı kararı 30 Nisan 1993 tarihinde kabul edildi. Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki ilişkilerin kötüleşmesi ve ardından silahlı çatışmaların artmasıyla bölgedeki insani durumun kötüleşmesi konusundaki endişelerini dile getiren Konsey, düşmanlıkların derhal durdurulmasını ve başta Kelbecer bölgesi olmak üzere Dağlık Karabağ'dan Ermeni işgal güçlerinin derhal geri çekilmesini talep etti.

Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun "İşgal Altındaki Azerbaycan Topraklarındaki Durum" başlıklı 62/243 sayılı kararı, Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun 14 Mart 2008 tarihinde 62. oturumda Dağlık Karabağ'daki duruma ilişkin olarak kabul ettiği bir karardır. Karar, Dağlık Karabağ'ı ilgilendiren beşinci Birleşmiş Milletler belgesi oldu.

<span class="mw-page-title-main">2020 Dağlık Karabağ Ateşkes Antlaşması</span> 10 Kasım 2020de Azerbaycan ile Ermenistan arasında yapılan ve 2020 Dağlık Karabağ Savaşını sona erdiren ateşkes antlaşması

2020 Dağlık Karabağ Ateşkes Antlaşması, 10 Kasım 2020 tarihinde Azerbaycan ile Ermenistan arasında yapılan ve 2020 Dağlık Karabağ Savaşı'nı sona erdiren bir ateşkes antlaşmasıdır. Antlaşma, Ermenistan'ın teslim olduğunu duyurmasının ardından 9 Kasım'da Azerbaycan cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ermenistan başbakanı Nikol Paşinyan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından imzalandı ve Dağlık Karabağ bölgesindeki tüm çatışmalara 10 Kasım 2020 tarihinde Moskova saati ile 00:00 itibarıyla son verildiği açıklandı. Tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti cumhurbaşkanı Arayik Harutyunyan da çatışmaların sona ermesini kabul etti.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan-Pakistan ilişkileri</span>

Ermenistan ile Pakistan arasındaki uluslararası ve ikili ilişkiler olumsuz durumdadır. Pakistan, Ermenistan'ı bir devlet olarak tanımayan Dünya'daki tek ülkedir. İki ülke arasındaki diplomatik anlaşmazlıkların ana nedeni Dağlık Karabağ sorunudur.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan-Suudi Arabistan ilişkileri</span>

Ermenistan ile Suudi Arabistan arasında resmi diplomatik ilişki bulunmamaktadır. Bununla birlikte, iki ülke arasındaki ilişki, muhtemelen artan Türk etkisine karşı ortak muhalefet nedeniyle, 2010'lardan bu yana önemli ölçüde ısınmaya tanık oldu.

<span class="mw-page-title-main">Zürih Protokolleri</span> 2009 yılında Türkiye ve Ermenistan tarafından imzalanan ve yürürlüğe girmeyen anlaşma

Zürih Protokolleri veya resmî adıyla Türkiye Cumhuriyeti ile Ermenistan Cumhuriyeti Arasında Diplomatik İlişkilerin Kurulmasına Dair Protokol ile Türkiye Cumhuriyeti ve Ermenistan Cumhuriyeti Arasında İlişkilerin Geliştirilmesine Dair Protokol, Ermenistan ve Türkiye tarafından 10 Ekim 2009 tarihinde İsviçre'nin Zürih şehrinde imzalanan ve iki ülke ilişkilerini normalleştirme sürecini başlatmayı öngören ikili bir protokol. Protokoller, resmî diplomatik ilişkilerin kurulmasını, 1993 yılından beri kapalı olan Türkiye-Ermenistan sınırının açılmasını ve Ermeni Soykırımı konusunda ortak bir tarih komisyonunun kurulmasına ilişkin hükümler içermekteydi. Hiçbir zaman yürürlüğe girmeyen anlaşma, İsviçre, Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği, Fransa ve Rusya arabuluculuğunda imzalandı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.