İçeriğe atla

Ermenistan'da Azerbaycan karşıtlığı

Hocalı Katliamı sırasında Ermeniler tarafından öldürülen Azerbaycanlı siviller, 26 Şubat 1992

Ermenistan'da Azerbaycan karşıtlığı veya Ermenistan'da Azeri karşıtlığı, Azerbaycan halkına karşı hoşgörüsüzlük ve ırkçılıktır. 2013 yılında yapılan bir ankette, Ermenilerin %63'ü Azerbaycan'ı "Ermenistan'ın en büyük düşmanı" olarak tanımladı.[1]

Erken dönem

20. yüzyılın başları

Tarih boyunca Ermenistan'da çok sayıda Azerbaycan karşıtı duygu vakası olmuştur. 1905-07 Ermeni-Tatar katliamları sırasında 158 Azerbaycan köyü tahrip edildi veya talan edildi.[2] Her iki taraftan 3.000 ila 10.000 sivil öldürüldü.[3][4]

Tarih profesörü Firuz Kazemzadeh'e göre, "Katliamların suçunu her iki tarafa da yüklemek imkansız. Görünüşe göre bazı durumlarda Azerbaycanlılar, bazı durumlarda Ermeniler ateş etmiş."[5]

1948'den 1953'e kadar Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetin'de yaşayan Azeriler sınır dışı edildi. 150.000'den fazla Azerbaycanlı Erivan şehrinden sınır dışı edildi.[6]

Birinci Dağlık Karabağ Savaşı

Daha fazla bilgi: Birinci Dağlık Karabağ Savaşı

Şubat 1988'de Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin Erivan kentinde Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi'nin Ermenistan SSC'ye dahil edilmesini talep eden gösteriler düzenlendi. Dağlık Karabağ'ın bölge meclisi Azerbaycan'dan ayrılma ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne katılma yönünde oy kullandı.[7]

Hocalı katliamının ardından Azerbaycanlı siviller

26 Mart 1990'da Kazah Rayonun'da Azerbaycanlı siviller Ermenistan ordusu tarafından saldırıya uğradı, yaklaşık 20 ev yakıldı ve 11 Azerbaycanlı sivil katledildi.[8][9][10]

1988'in başında Ermenistan'dan Azerbaycan'a ilk mülteci dalgaları Bakü'ye ulaştı. 1988'de Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinde yaklaşık 167.000 Azerbaycanlı sivil sınır dışı edildi ve etnik olarak temizlendi.[11] Karabağ hareketinin ardından ilk şiddet, hem Ermenilerin hem de Azerilerin öldürülmesi ve sınır çatışmaları şeklinde patlak verdi.[12] Azerbaycanlı insan hakları savunucusu Leyla Yunus'un eşi Arif Yunus'a göre, Ermeniler 1987-1990 yılları arasında katliamlar sonucunda 214 Azeriyi öldürmüş ve Azerbaycanlıları etnik olarak Ermenistan topraklarından temizlemişlerdir.[13] 7 Haziran 1988'de Ermenistan-Türkiye sınırı yakınlarındaki Masis kasabasında Azerbaycanlılar Ermeniler tarafından sınır dışı edildi ve 20 Haziran'da Ağrı vilayetindeki beş Azerbaycan köyü etnik olarak temizlendi.[14] Henrik Pogosian nihayetinde emekli olmaya zorlandı ve milliyetçiliğin özgürce gelişmesine izin verdiği için suçlandı.[14]

Birinci Dağlık Karabağ Savaşı sırasında 16.000 kadar Azerbaycanlı sivil öldürüldü,[15] 841'i kayboldu[16][17] ve 724.000 Azerbaycanlı Ermenistan ve Dağlık Karabağ çevresindeki bölgelerden yerlerinden edildi ve etnik olarak temizlendi.[18]

Kaynakça

  1. ^ "The South Caucasus Between The EU And The Eurasian Union" (PDF). Caucasus Analytical Digest #51–52. Forschungsstelle Osteuropa, Bremen and Center for Security Studies, Zürich. 17 Haziran 2013. s. 21. ISSN 1867-9323. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2013. 
  2. ^ Cornell, Svante. Small Nations and Great Powers: A Study of Ethnopolitical Conflict in the Caucasus, p. 69.
  3. ^ Tadeusz Swietochowski. Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition. Columbia University Press, 1995. 0-231-07068-3, 978-0-231-07068-3
  4. ^ Cornell, Svante. Small Nations and Great Powers: A Study of Ethnopolitical Conflict in the Caucasus, p. 56.
  5. ^ Firuz Kazemzadeh. Struggle For Transcaucasia (1917—1921), New York Philosophical Library, 1951
  6. ^ "1948-1953-cü illər deportasiyasının bəzi məqamları". 1905.az (Azerice). 15 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2020. 
  7. ^ Waal 2004, ss. 10–12.
  8. ^ Армения-Азербайджан: это уже просто война (Rusça). Kommersant. 20 Ağustos 1990. 10 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2010. 
  9. ^ Cullen, Robert. "A Reporter at Large, Roots." The New Yorker. 15 April 1991.
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya" АРМЕНИЯ – АЗЕРБАЙДЖАН: ЭТО УЖЕ ПРОСТО ВОЙНА. Vlasts (Rusça). 20 Ağustos 1990. 10 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021. 
  11. ^ Barrington, p. 230
  12. ^ Barrington, Lowell (2006). After Independence: Making and Protecting the Nation in Postcolonial & Postcommunist States. University of Michigan Press. s. 231. ISBN 0472068989. 
  13. ^ Окунев, Дмитрий. ""Меня преследует этот запах": 30 лет армянским погромам в Баку". Газета.Ru (Rusça). 12 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2020. 
  14. ^ a b Svante E. Cornell (1999). "The Nagorno-Karabakh Conflict" (PDF). Silkroadstudies. 18 Nisan 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2013. 
  15. ^ Admin. "Civil War: Azerbaijan and Nagorno-Karabakh Republic (1992-1994)". omnilogos.com (İngilizce). 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2020. 
  16. ^ A., Huseynbala (13 Ocak 2009). "Госкомиссия Азербайджана по делам военнопленных, заложников и пропавших без вести обнародовала отчет" (Rusça). Trend News Agency. 11 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2020. 
  17. ^ Aliyev, Heydar (13 Ocak 1993). "Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyası haqqında Əsasnamənin təsdiq edilməsi barədə" [On approval of the Regulations on the State Commission on Captives, Missing and Hostages]. E-qanun.az (Azerice). 10 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2020. 
  18. ^ Haider, Hans. "Gefährliche Töne im "Frozen War"". Weltpolitik Nachrichten - Wiener Zeitung Online (Almanca). 26 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ</span> Güney Kafkasyada bölge

Dağlık Karabağ, Güney Kafkasya'da, Küçük Kafkas Sıradağları'nda Azerbaycan'a ait ancak uzun yıllar Ermeni işgali altında kalmış tarihi bölge. 2020 yılında Dağlık Karabağın bir bölümü 2. Dağlık Karabağ Savaşı sırasında Azerbaycan tarafından geri alınırken kalan kısmı Rus barış güçleri denetiminde Ermeni kontrolünde bırakan 10 Kasım 2020 tarihli ateşkes anlaşması ile Ermenistan hükûmeti yenilgiyi resmen kabul etmiştir. Günümüzde Anti Terör Operasyonu sonrası Ermeni kontrolünde kalan kısımlar da Azerbaycan kontrolüne geçmesiyle bölgenin tamamı Azerbaycan hakimiyeti altındadır. 2. Dağlık Karabağ Savaşı sonrası, 90'lı yılların başında bölgeden zorla göç ettirilen Azerbaycanlıların dönüşü peyderpey sağlanırken aynı savaş ve 2023 yılındaki Anti Terör Operasyonu sonrası bölgede yaşayan Ermenilerin neredeyse hepsi Ermenistan'a göç etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hankendi</span> Azerbaycanda şehir

Hankendi veya Stepanakert Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ bölgesinde bir hayalet şehirdir. 2023 Azerbaycan harekâtına kadar şehir, ayrılıkçı Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin kontrolü altındaydı ve başkenti olarak işlev görüyordu. Şehir, Karabağ dağ sırasının doğu yamaçlarında, Karkar Nehri'nin sol kıyısında, bir vadi içinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Abhazya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span> Sovyet cumhuriyeti (1921–1931)

Abhazya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti veya kısaca Abhazya SSC, Sovyetler Birliği içindeki Abhazya topraklarında 31 Mart 1921'den 19 Şubat 1931'e kadar varlığını sürdürmüş kısa süreli Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'dir. Abhazya SSC, 1931 yılında kaldırılmış ve Gürcistan SSC'ye bağlı Abhazya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne dönüştürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Birinci Dağlık Karabağ Savaşı</span> 1988-1994 yılları arasında Karabağ bölgesinde Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaşanmış askeri bir çatışma

Birinci Dağlık Karabağ Savaşı, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlanmasını isteyen Ermeniler ile bunu kabul etmeyen Azeriler arasında başlayan ve Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Azerbaycan ile Ermenistan arasında çatışmaya dönüşen Şubat 1988-Mayıs 1994 tarihleri arasında süren savaştır. Savaş öncesinde ve etnik çatışmaların sıcak savaşa dönüşmesi sonrasında Sumqayıt Pogromu, Kirovabad Pogromu, Bakü Pogromu gibi pogromlar, Hocalı Katliamı, Malıbeyli ve Kuşçular Katliamı ve Maragha Katliamı gibi katliamlar yaşanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ Cumhuriyeti</span> 1991-2023 yılları arasında Karabağda varlığını sürdüren de facto bir devlet.

Dağlık Karabağ Cumhuriyeti veya 2017-2023 yılları arasındaki resmî ismiyle Artsah Cumhuriyeti, Güney Kafkasya'da, Azerbaycan'ın uluslararası tanınmış sınırları içinde de facto devletti. Azerbaycan Devleti'nin 2023 yılında egemenliğini tesis etmesinin ardından lağvedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan tarihi</span>

Ermenistan tarihi, günümüzdeki Ermenistan Cumhuriyeti'nin sınırları içinde kalan bölgelerin tarih öncesi zamanlardan günümüze kadar süregelen tarihidir. Antik Ermenistan tarihsel olarak Ermeni krallığı olarak biliniyordu. İmparatorluk Büyük Dikran hükümdarlığı altında zirveye ulaştı. Ermenistan, MS 300 yılında dünyada Hıristiyanlığı kabul eden ilk ülke oldu.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ Özerk Oblastı</span>

Dağlık Karabağ Özerk Oblastı, 1923'te Sovyetler Birliği'nin Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti içinde kurduğu özerk oblasttı. Başkenti Stepanakert şehriydi. Oblastın lideri, Azerbaycan Komünist Partisi Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi Komitesinin Birinci Sekreteriydi. Nüfusun çoğunluğunu etnik Ermeniler oluşturuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan hanlıkları</span> Güney Kafkasyada fiilen bağımsız olan Türk kökenli hanedanlarca yönetilen hanlıklar

Azerbaycan hanlıkları, Güney Kafkasya'da 1747-1844 yılları arasında fiilen bağımsız olan ve çoğunlukla Türk (Azerbaycanlı) kökenli hanedanlarca yönetilen hanlıklardır.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Ermenistan</span> Ermeni Yaylasındaki bölgelere atıfta bulunan etno-milliyetçi ve irredantist kavram

Büyük Ermenistan veya Birleşik Ermenistan, Ermenilerin anavatanı olarak kabul edilen, tarihsel olarak Ermenilerin çoğunlukta olduğu ve bir kısmında hâlâ Ermenilerin çoğunluk olarak yaşadığı Ermeni Yaylası'ndaki bölgelere atıfta bulunan etno-milliyetçi ve irredantist kavramdır. Ermenilerin tarihi topraklarının birleştirilmesi olarak görülen ve 20. yüzyıl boyunca Ermeni düşünürlerce yaygın olan fikir başta Ermeni Devrimci Federasyonu, ASALA ve Miras olmak üzere çeşitli milliyetçi örgüt ve partilerce savunuldu.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan Azerileri</span> Ermenistanda bir zamanlar yaşamış olan bir Türk halkı

Önceleri sayıları birkaç yüz bin kişiye ulaşan, Ermenistan'da yaşayan Azeri ve diğer Türk nüfusun (Erivanlı, Yerevanlı, "Yeraz" veya Batı Azerbaycanlı, Dağlık Karabağ Sorunu olduktan sonra sayısı artık sıfıra yaklaşmıştır. Bu yıllarda Ermenistan Azerileri Dağlık Karabağ Sorunu yüzünden, baskı ve tecavüzlere maruz kalıp, Ermenistan'ı terk etmeye mecbur kaldılar. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin bilgilerine göre, Ermenistan'da halihazırda tahminen birkaç yüz Azeri yaşamaktadır. ki, bunların çoğunluğunu bölgede yaşayan Ermenilerle evlenmiş Azerileri ve yaşlı veya hasta olduğu için Ermenistan'ı terk edemeyen Azeriler oluşturmaktadır. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin, raporuna göre, bu kişiler ayrımcılığa maruz kalmamak için adlarını değiştirmekte ve kimliklerini gizlemektedirler.

1965 Erivan gösterileri, Ermeni Kırımı'nın 50. yıl dönümünde 24 Nisan 1965'te Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin başkenti Erivan'da gerçekleşmiştir. Bu olay, 1915 Ermeni Soykırımı'nın tanınması mücadelesinin ilk adımı olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan-Ermenistan ilişkileri</span> Azerbaycan ve Ermenistan ülkelerinin ilişkileri

Ermenistan ile Azerbaycan arasında, büyük ölçüde süregelen, fakat Azerbaycan ordusunun 27 Eylül 2020 tarihinde başlattığı Karabağ operasyonu ile alınan, Dağlık Karabağ sorunu nedeniyle diplomatik bir ilişki yoktur. Komşu halklar, 1918-1921 yılları arasında, çökmüş Rus İmparatorluğu'ndan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti olarak kazandıkları kısa bağımsızlıkları sırasında resmi hükûmet ilişkilerine sahiptiler; bu ilişkiler Rus Devrimi'nden sonra Sovyetler Birliği tarafından işgal edilip ilhak edilene kadar vardı. Geçen yüzyılda ülkeler tarafından yürütülen bir savaş nedeniyle -biri 1918'den 1921'e, diğeri 1988'den 1994'e kadar- iki ülke gergin ilişkilere sahipti.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan-Rusya ilişkileri</span>

Azerbaycan-Rusya ilişkileri Azerbaycan Cumhuriyeti ile Rusya Federasyonu arasındaki ikili ilişkilerdir.

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 822 sayılı kararı</span>

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 822 sayılı kararı 30 Nisan 1993 tarihinde kabul edildi. Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki ilişkilerin kötüleşmesi ve ardından silahlı çatışmaların artmasıyla bölgedeki insani durumun kötüleşmesi konusundaki endişelerini dile getiren Konsey, düşmanlıkların derhal durdurulmasını ve başta Kelbecer bölgesi olmak üzere Dağlık Karabağ'dan Ermeni işgal güçlerinin derhal geri çekilmesini talep etti.

<span class="mw-page-title-main">1905-1906 Ermeni-Tatar katliamları</span>

Ermeni – Tatar katliamları, 1905-1906'da Rus Kafkasyası'nın tamamında Ermeniler ve Azerbaycan halklarını ve daha sonra gelen halklar arasındaki kanlı etnik çatışmaları ifade etmektedir.

Azerbaycan'daki Ermeniler, Azerbaycan devletinde ve onun selefi Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde çok sayıda yaşamış Ermenilerdir. İstatistiklere göre, 1988'de Birinci Dağlık Karabağ Savaşı'nın patlak vermesinden önce Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde yaklaşık 500.000 Ermeni yaşıyordu. Ermenistan-Azerbaycan çatışmasının bir sonucu olan Birinci Dağlık Karabağ Savaşı'na giden olaylarda Ermenistan Azerileri gibi Ermeni-Azerbaycanlıların çoğu da cumhuriyetten kaçmak zorunda kaldı. Sumgayıt, Gence ve Bakü'de Ermeni nüfusuna yönelik vahşetlerin yaşandığı bildirildi. Bugün Azerbaycan'daki Ermenilerin büyük çoğunluğu, 1991 yılında Dağlık Karabağ Cumhuriyeti adı altında tek taraflı bağımsızlık eylemini ilan eden dağlık Karabağ bölgesi tarafından kontrol edilen topraklarda yaşamaktadır. Ermenistan dahil herhangi bir ülke tarafından tanınmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan-Ermenistan sınırı</span> Uluslararası sınır

Azerbaycan-Ermenistan sınırı Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki uluslararası sınırdır. Sınırın uzunluğu tahminen 996 km ile 1.007,1 km arasında değişmektedir. E002 ve E117 Avrupa E-yolları buradan geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Zengezur Uyezdi</span>

Zangezur Uyezdi Yelizavetpol Guberniyası'nın idari bölümlerinden (uyezd) biri. Rusya İmparatorluğu tarafından 1868 yılında yaratılmış ve uyezd'in Sovyet yönetimi tarafından ortadan kaldırıldığı 1921 yılına kadar idari merkezi Goris şehri olmuştur.

Azerbaycan, çoğunlukla Dağlık Karabağ ihtilafının bir sonucu olarak, ülke içinde yerinden edilmiş çok sayıda insan ve mülteciye sahiptir. Birinci Dağlık Karabağ savaşı, 600.000'i Dağlık Karabağ ve çevre ilçelerden, 150.000'i de Ermenistan'dan olmak üzere 750.000 Azeri'yi yerinden etmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.