İçeriğe atla

Ermeni Ulusal Konseyi (1917-18)

Diğer Ermeni ulusal konseyleri için Ermeni Ulusal Konseyi sayfasına bakınız.

Ermeni Ulusal Konseyi (Ermenice: Հայոց Ազգային Խորհուրդ) Ekim 1917'de Tiflis'te (o zamanlar Rus İmparatorluğu'nda) Ermeni Ulusal Kongresi tarafından oluşturulan kalıcı bir yürütme organıydı. Konsey, Mayıs 1918'de Orta Çağ'dan bu yana ilk bağımsız Ermeni devleti olan Birinci Ermenistan Cumhuriyeti'nin kurulmasından sorumluydu.

Kompozisyon

Konsey, Avetis Aharonyan'ın başkanlığındaki 15 üyeden oluşuyordu. Ermeni Ulusal Kongresi'ne Taşnak Partisi hakim olmasına rağmen, diğer siyasi gruplarla uzlaşmak için Taşnaklar konseydeki mevcut sandalyelerin sadece altısını aldı.[1]

Orijinal 15 üye şu şekildeydi:[2]

  • Avetis Aharonyan (Taşnak Partisi), başkan
  • Aram Manukyan (Taşnak Partisi)
  • Nikol Aghbalyan (Taşnak Partisi)
  • Ruben Ter-Minasyan (Taşnak Partisi)
  • Khachatur Karjikyan (Taşnak Partisi)
  • Artashes Babalyan (Taşnak Partisi)
  • Samson Harutiunyan (Halkçı Parti)
  • Mikayel Papadjanyan (Halkçı Parti)
  • Misha (Mikayel) Gharabekyan (Sosyal Demokrat Parti)
  • Ghazar Ter-Ghazaryan (Sosyal Demokrat Parti)
  • Haik Ter-Ohanyan (Sosyal Devrimci Parti)
  • Anushavan Stamboltsyan (Sosyal Devrimci Parti)
  • Stepan Mamikonyan (Bağımsız)
  • Tigran Bekzadyan (Bağımsız)
  • Petros Zakaryan (Bağımsız)

Ermeni bağımsızlığı

Mayıs 1918'de Transkafkasya Federatif Cumhuriyeti dağıldı. Transkafkasya Federatif Cumhuriyeti, Ermeniler, Gürcüler ve Azeriler de dahil olmak üzere eski Rus yönetimindeki Transkafkasya halklarını yönetmişti. 26 Mayıs'ta Gürcistan Ulusal Konseyi Gürcistan'ın bağımsızlığını, Tiflis'teki Müslüman Ulusal Konseyi ise 28 Mayıs'ta Azerbaycan'ın bağımsızlığını ilan etti. Ermeniler Türkiye ile savaş halinde olduklarından Ermeni Ulusal Konseyi, Ermeni bağımsızlığını ilan etme konusunda isteksiz davranmış, ancak Transkafkasya Federatif Cumhuriyeti'nin dağılması nedeniyle başka seçeneğinin olmadığına karar vermiş ve karar 30 Mayıs'ta ilan edilmiştir. Bu, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin kurulmasını sağladı.[3]

Osmanlı İmparatorluğu ile Barış Antlaşması

Ulusal Konsey daha sonra Erivan yakınlarındaki bölgede Ermenilerle savaşan Osmanlı İmparatorluğu ile bir barış anlaşması müzakereleri için Batum'a temsilciler gönderdi. Barış ve Dostluk Antlaşması 4 Haziran 1918'de imzalandı. Anlaşma, özellikle Kars ve Erivan illerinde toprak kayıplarının kabul edilmesi; Ermeni Ordusunun azaltılması; yeni devlette Müslümanlara özgürlükler; ve Osmanlı Ordusunun Ermeni topraklarına geçme hakkının tanınması anlamına geliyordu.[4]

Kabinenin oluşumu

9 Haziran'da Ermeni Ulusal Konseyi, Taşnak siyasetçisi Ovannes Kaçaznuni'den bir hükûmet kurmasını istedi. Taşnaklar, tek başına yönetemeyecek kadar tecrübesiz olduklarını düşünerek, bunun diğer partilerle bir koalisyon olmasını istediler. Bununla birlikte, başka hiçbir parti aynı derecede halk desteği gibi bir şeyden hoşlanmadı. Halkçılar, Sosyalist Devrimciler ve Sosyal Demokratlar da kendi aralarında tartışarak bir koalisyonu imkansız hale getirdiler, bu nedenle 30 Haziran'da Kaçaznuni, yalnızca Taşnaklardan oluşan bir kabine ile partizan olmayan bir bakanı aday göstermek zorunda kaldı.[5]

Erivan'a taşınma

17 Temmuz'da Ermeni Ulusal Konseyi Tiflis'ten Erivan'a taşındı. Yaklaşık bir milyon Rusya Ermenisi Ermenistan'da değil, Gürcistan, Azerbaycan ve Kuzey Kafkasya'da yaşadığı için bu tartışmalı bir eylemdi. Ancak, Konsey ile yeni Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti arasındaki ilişkiler o kadar kötüleşmişti ki Konsey artık Tiflis'te kalamayacağını hissetti. Gürcü yetkililer, Ermeni politikacıları ayrılırken küçümsediler. Ermeni Ulusal Konseyi ve Kabine, Osmanlı ordusundan kaçınmak için Azerbaycan üzerinden Erivan'a gitti. Gürcülerin tepkisinin aksine, Azeri yetkililer Ermenileri sıcak bir şekilde karşıladılar.[6]

Konseyin Horhurd olması

Erivan'daki durum göz önüne alındığında seçimler imkansızdı, bu nedenle Taşnaklar, Halkçılar, Sosyalist Devrimciler ve Sosyal Demokratlar, Ermeni Ulusal Konseyini, üyeliğini üçe katlayarak yeni devlet için bir yasama organına (Horhurd) dönüştürmeye karar verdiler. Kurulacak meclis, dört partinin üyelerinin yanı sıra, partizan olmayan Ermeni politikacıları ve cumhuriyetteki azınlık temsilcilerini de içeriyordu: altı Müslüman, bir Yezidi ve bir Rus. Horhurd ilk olarak 1 Ağustos 1918'de bir araya geldi.[7]

Kaynakça

  1. ^ Hovannisian p.18
  2. ^ Hovannisian p.18, footnote
  3. ^ Hovannisian pp.30-33
  4. ^ Hovannisian, pp.33-38
  5. ^ Hovannisian, pp.39-41
  6. ^ Hovannisian pp.41-42
  7. ^ Hovannisian, p.42

Kaynakça

  • Richard G. Hovanissian Ermenistan Cumhuriyeti: Birinci Yıl 1918-19 (Kaliforniya Üniversitesi, 1971)
  • Rouben Paul Adalian Ermenistan Tarihsel Sözlüğü (Scarecrow Press, 2010)
  • Michael A. Reynolds Shattering Empires: The Clash and Collapse of the Ottoman and Rus Empires 1908-1918 (Cambridge University Press, 2011)

İlgili Araştırma Makaleleri

Serdarabad Muharebesi, 21 Mayıs-29 Mayıs 1918 tarihinde Ermeni düzenli ordusu, Ermeni milisi ve Osmanlı ordusunun karşılaştığı savaştır. Serdarabad Anıtı bu savaş anısına dikilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti</span> Kafkaslarda tarihi devlet (1918-1920)

Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti, varlığı boyunca kullandığı resmi adıyla Ermenistan Cumhuriyeti, resmi olmayan adıyla Birinci Ermenistan Cumhuriyeti, Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti'nin dağılmasından sonra Ermeni Devrimci Federasyonu tarafından kurulan bir de facto bir hükûmetti. Uluslararası alanda tanınmamış ve 28 Mayıs 1918 tarihinde kurulduğu zaman eski Rus İmparatorluğu'nun Erivan Guberniyası ve Kars Oblastı'nda yüzölçümü 8.913 kilometrekarelik arazide iddialarda bulunmuştur. Kızıl Ordu'nun 29 Kasım 1920 tarihinde Erivan'a girmesiyle son bulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Ovannes Kaçaznuni</span> Ermeni siyasetçi (1867-1938)

Hovhannes Kaçaznuni, Ermeni siyasetçi ve Ermenistan'ın ilk başbakanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ermeni Devrimci Federasyonu</span> Ermenistan’da bir siyasi parti

Ermeni Devrimci Federasyonu, Ermeni siyasi partisi. Ermenistan'ın bağımsızlığını sağlamak amacıyla 1890'da kuruldu. Hâlen gerek Ermenistan Cumhuriyeti'nde gerek diasporadaki Ermeniler arasında aktif bir siyasi partidir. Doğu Ermenice adıyla Daşnaktsutyun olan örgütün adı Türkçeye Batı Ermenice'den bir takım ses değişikliklerinden sonra Taşnaksutyun olarak geçmiştir ve kısaca Taşnak adıyla da bilinir. Ermenicede Federasyon anlamına gelir; çünkü örgüt özellikle Rusya'daki Ermeni örgütleri başta olmak üzere birçok örgütün birleşmesinden oluştuğundan bu adın verilmesi uygun görülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti</span> 1918 - 1921 yılları arası var olmuş ülke

Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, Gürcistan'ın 1918-1921 arasında bağımsız olduğu dönemdeki adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Transkafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Transkafkasya SFSC, 1922 ile 1936 yılları arasında Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin birleşmesiyle oluşan Sovyetler Birliği cumhuriyeti. Başkenti günümüzde Gürcistan'ın başkenti olan Tiflis'ti.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan-Ermenistan Savaşı (1918-1920)</span> 1918-20 Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki toprak çatışmaları serisi

1918–1920 Azerbaycan–Ermenistan Savaşı, 1917'de Ekim Devrimi yani Bolşevik Devrimi'nden sonra başlamıştır. Çoğu saldırı düzenli ordu biçiminde olmadı. Daha sonra Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu. Osmanlı İmparatorluğu'nun Erivan'ı boşaltıp Iğdır Ovası'na çekilmesi ile savaş başlamış oldu (1920).

<span class="mw-page-title-main">Bakü Muharebesi (1918)</span> 1. Dünya Savaşı sırasında Rus ve Türk orduları arasında geçen savaş

Bakü Muharebesi, 1918 yılında Azeri ve Dağıstanlı gönüllülerle takviye edilen ve Kafkas İslam Ordusu adı verilen Osmanlı Ordusu'nun Bakü Sovyeti, Britanya İmparatorluğu, Merkezi Hazar Diktatörlüğü ve Beyaz Ordu karşısında Bakü'yü almak için giriştiği muharebe.

<span class="mw-page-title-main">Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti</span> Güney Kafkasyada eski bir devlet

Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti (TDFC), Transkafkasya Federasyonu veya Kafkasardı Federatif Cumhuriyeti, Rus İmparatorluğu'nun çöküşü sonucunda, 1918'in Ocak ayından itibaren başlayan hazırlıkların ardından 22 Nisanda bugünkü Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan topraklarında oluşturulmuş federatif devlettir. 26 Mayıs 1918 tarihinde Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nın ve 28 Mayıs 1918 tarihinde Azerbaycan Halk Cumhuriyeti ve Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin ilan edilmesi ile TDFC'nin varlığı sona ermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ermeni Ulusal Hareketi</span>

Ermeni Ulusal Hareketi, 1780 Zeytun İsyanı ile başlayarak 1984 yılına kadar süren dönemdeki "Ermeni ulusal kurtuluş hareketi" olarak da bilinen Ermeni milliyetçiliğini savunan Ermenilerin tarihte kurulmuş olan Ermeni devletlerinin kapsadığı bölgelerde, Doğu Anadolu Bölgesi ve Kafkasya'da, yeniden bir Ermeni devleti kurma amacı doğrultusunda düzenlenen faaliyetlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Batı Ermenistan Yönetimi</span>

Batı Ermenistan Yönetimi, Van Gölü etrafında, 1915-1918 yılları arasında oluşmuş bir Ermeni geçici yönetimiydi.

<span class="mw-page-title-main">Aleksandr Hatisyan</span> Fransız siyasetçi (1874-1945)

Aleksander Hatisyan, Ermeni siyasetçi ve gazeteci. 28 Mayıs 1919 ile 5 Mayıs 1920 tarihleri arasında Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin başbakanlık görevini yürütmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Özel Transkafkasya Komitesi</span>

Özel Transkafkasya Komitesi 9 Mart 1917'de, İmparatorluk Valisi Nikolay Nikolayeviç Romanov'un yerine geçen Devlet Duması V. A. Kharlamov başkanlığında, sivil idari bölgelerin en üst organı olan Güney Kafkasya'da Geçici Rusya Hükümeti tarafından Kafkasya cephesinde savaş sırasında işgal edilen bölgelerde sivil idarelerin kurulması için özel talimatla kuruldu. Terek ve Kuban oblastları için komiserler atandı, komisyonun yanı sıra komite, Geçici Hükûmete bağlı Petrograd'daki Kafkas İşleri Valisi aracılığıyla merkezi hükûmet kurumlarıyla ilişkilerini sürdürdü.

<span class="mw-page-title-main">Gürcü-Ermeni Savaşı</span>

Gürcistan-Ermenistan Savaşı, 1917'de Ekim Devrimi yani Bolşevik Devrimi'nden sonra başlamıştır. 7 ilâ 31 Aralık 1918 tarihleri arasında sürmüştür. Yeni kurulan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin Kvemo Kartli ve Lori'nin kontrolünü ele geçirmek için verdikleri savaştır.

Transkafkasya Seymi veya Mâverâ-yı Kafkas Seymi, Ekim Devriminden sonra Güney Kafkasya'da var olan ve Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti'nin yüce yasama organı.

<span class="mw-page-title-main">Erivan Guberniyası</span>

Erivan Guberniyası, Rus İmparatorluğu'nun guberniyalarından biriydi. Guberniya, günümüz Ermenistan ile Azerbaycan'ın Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ve Türkiye'nin Iğdır ilini kapsamaktaydı. Guberniya merkezi Erivan idi.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgâli</span>

Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgâli veya Ermenistan'ın Sovyetleştirilmesi, Rus-Ermeni savaşı, Sovyet Rusya'nın 11. Ordusunun, Eylül ayından başlayarak 4 Aralık 1920 tarihine kadar geçen sürede, eski Rus İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu toprakları üzerinde kurulmuş olan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nde yeni Sovyet hükûmeti kurmak için gerçekleştirdiği askerî seferdir. Müdahale, Ermeni Bolşeviklerin başkent Erivan ve diğer şehirlerde çıkardıkları ayaklanma ile de eş zamanlıdır. Müdahale, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin varlığının sona ermesine ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin kurulmasına neden olmuştur.

Ermeni Ulusal Kongresi, Rus İmparatorluğu Ermenilerinin temsilini sağlamak için kurulmuş bir siyasi kongreydi. 11 Ekim 1917'de Tiflis'teki Sanat Tiyatrosu'nda toplandı. Oluşumu, Rus Devrimi'nin I. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru Ermenilere sağladığı fırsatlar tarafından tetiklendi.

Ermeni Halkçı Partisi Mart 1917'de Rusya Ermenistan'ında kurulmuş bir siyasi partiydi. Üyeleri daha önce Rus Kadet partisine aitti. Popülistlerin liberal bir programı vardı ve Tiflis ve Bakü'deki orta sınıf Ermenilerden destek aldılar.

<span class="mw-page-title-main">Nahçıvan Uyezdi</span>

Nahçıvan Uyezdi, Rus İmparatorluğu'nun genel valiliklerinden olan Kafkasya Genel Valiliğini oluşturan guberniyalardan biri olan Erivan Guberniyası'na bağlı uyezdlerden biriydi. Kuzeyinde Erivan Guberniyası'na bağlı Şerur-Daralayaz Uyezdi, doğusunda Yelizavetpol Guberniyası'na bağlı Zengezur Uyezdi, güneyinde ise İran yer alıyordu. Uyezdin idari merkezi Nahçıvan şehriydi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.