Erk Partisi

Erk Partisi Özbekistan’da rejim muhalifi siyasi partidir (Kuruluş tarihi: Nisan 1990). “ERK Demokratik Partisi” olarak da bilinir. Başkanı halen ülke dışında sürgünde bulunan Muhammed Salih ’tir.

ERK Demokratik Partisi, Özbekistan Cumhuriyeti tarihinde ilk defa resmi kayıttan geçirilen siyasi partidir. Partinin Tüzüğü Özbekistan Adalet Bakanlığınca 3 Eylül 1991 tarihinde, 039 numaralı evrak olarak kayıttan geçirilmiştir.

ERK Demokratik Partisinin ana faaliyet amacı, Kayıt Belgesinde belirtildiği gibi, egemen demokratik devlet kurmaktır.

Parti lideri – Muhammed Salih, Genel Sekreter: Atanazar Arif.

Partinin resmi yayın organı: ERK Gazetesi, Özbekistan Basın Konseyi tarafından 19 Eylül 1991 tarihinde No: 000092 sıra ile kayıttan geçirilmiştir. Gazete 1990 yılından itibaren Özbek Türkçesinde ve Rusça olarak yayınlanmaktadır.

ERK Partisi Özbekistan’ın bağımsızlığından sonra yapılan (29 Aralık 1991 tarihli) ilk genel seçime katılmıştır. ERK Partisi lideri Muhammed Salih bu seçimde İslam Kerimov un karşısına tek rakip olarak çıkmıştı. Muhammed Salih, muhalefet lideri, İslam Kerimov ise cumhurbaşkanıydı. Resmi seçim sonuçlarına göre Muhammed Salih % 12,7, almıştı. Fakat resmi sonuçlar açıklanmadan önce Özbekistan Devlet Radyosu, Muhammed Salih’in aldığı oyu  % 33 diye ilan etmişti. Bağımız gözlemcilerin tahminlerine göre ise Salih; % 50’nin üzerine oy almıştı. ERK partisi temsilcileri birçok seçim bölgelerinde seçim sonuç protokollerinde onların rızası ve imzaları olmadan sonuçları değiştirerek Merkez Seçim kuruluna gönderildiğini, Devlet Merkez Basımevi çalışanları ise ERK Partisi Ofisine müracaat ederek, basılan ve seçim bölgelerine gönderilen Seçim Pusulası toplam seçmen sayısından % 50 daha fazla olduğunu bildirmişlerdir.

Kabul edilen "Bağımsızlık Deklarasyonu" kanun tasarısı ERK Partisinin önerisiydi. Özbekistan Cumhuriyeti Yüksek Konseyi, Özbekistan Komünist Parti Merkez Komitesini Birinci Sekreteri İslam Kerimov’un şiddetli muhalefetine rağmen, 1990 yılın 20 Haziran günkü gündemine ilişkin değişiklik önerisini kabul ederek, Özbekistan’ın Sovyetlerden bağımsızlığını gündeme almış, ERK Partisi'nin hazırladığı "Bağımsızlık Deklarasyonu" kanun tasarısı oybirliğiyle kabul edilmişti. Fakat tasarının oylamasıyla ilgili kuliste telefonla Özbekistan Komünist partisi 2. Sekreteri Efimov tarafından sürekli bilgilendirilen Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Mihail Gorboçov'un Kremlin’den verdiği talimatla tasarıda, oylama öncesi ve hatta kabul edildikten sonra küçük çaplı bazı değişiklikler yapılarak halka açıklandıysa da, bütün bu tahrifatlar tasarının ruhunu değiştiremedi.

ERK Partisinin İlk Kurultayı; 30 Nisan 1990 günü Taşkent’te gerçekleşti.. Kurultayda parti Tüzüğü ve Programı kabul edilmiş, parti Genel Başkanlığına o zaman Özbekistan Yazarlar Birliği Başkanı, tanınmış şair Muhammed Salih seçilmiştir. Başkan yardımcılığına (daha sonraki kurultaylarda bu makam Parti Genel Sekreteri olarak değiştirilmiştir) fizik profesörü Atanazar Arif seçilmiştir.

2-Kurultay; 3 Şubat 1991 tarihinde Taşkent’te yapıldı. Tüzük ve Programda değişiklikler yapan bu Kurultayda Merkez Komitesi Genel Sekreteri ve Merkez Komite Sekreterleri makamları tahsis edildi. Merkez Komite Genel sekreteri olarak yazar Ahmad Azam, Merkez Komite sekreterleri olarak, Atanazar Arif ve Hamidulla Nurmuhammad seçildi.

3-Kurultay; Acilen çağrılan bu Kurultay, 25 Ağustos 1991 tarihinde Taşkent’te yapıldı. Kurultay, zor kullanarak Sovyet iktidarına el koyan Yanaev yönetimindeki Olağanüstü Hal Devlet Komitesi (GKÇP) girişimini ve Özbekistan yönetiminin bu durumu desteklemesini protesto etti. Kurultay Özbek Sovyet yönetimine 20 Haziran 1990 tarihinde ERK Partisi önerisiyle kabul edilen ‘’Özbekistan Bağımsızlık Deklarasyonu’’nun tatbiki için talep ve önerilerini ortaya koydu. Ve ‘’Özbekistan Bağımsızlık Deklarasyonunun tatbiki hakkındaki Kanun’’ tasarısını teklif etti. Asgarisi 3 bin olan üye sayısı talebine karşılık 4 bin üye listesi ve 3. Kurultay kararları ile Özbekistan Adalet Bakanlığına Başvuru dilekçesi sunan ERK Partisi’nin 3 Eylül 1991 tarih, 39 No’lu Devlet Resmi Kayıt Belgesi ile devlet resmi kaydı yapıldı.

4-Kurultay; 25 Eylül 1993 yılında Taşkent’te yapıldı. Parti kimlik kartı dağıtımı ve delege seçme oranı esas alınarak yapılan hesaplamaya göre kurultay öncesi ERK Partisi üyesi 54 bini aşmıştı. Parti Genel Başkanı Muhammed Salih, muhaciratta bulunduğu için kurultaya katılamadı. Kurultay hükûmet kolluk kuvvetlerinin yoğun baskısı altında gerçekleşti. Kurultay Tüzük değişikliği yaptı, parti Genel Başkanını, Merkez Yürütme Kurulunu ve diğer yönetim organlarını seçti. Parti Genel Başkanlığına, yurtdışında bulunmasına rağmen Muhammed Salih yeniden seçildi.

5-Kurultay da Taşkent’te 22 Ekim 2003 tarihinde gerçekleşti. Parti Tüzüğü ve Programına değişiklikler yapıldı. Merkez Yürütme Kurulu ve diğer organlar yeniden seçildi. Cumhurbaşkanlığı seçimlerine parti adayı makamı tahsis etti. Parti liderliğine Muhammed Salih, Genel sekreterliğe Atanazar Arif seçildi.

• https://web.archive.org/web/20080510151857/http://www.erkgazetasi.org/
• https://web.archive.org/web/20070624205506/http://www.uzbekistanerk.org/
• http://www.muhammadsalih.info/ 21 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• https://web.archive.org/web/20080317033545/http://uzbekerk.com/