İçeriğe atla

Erivan Kalesi

Erivan Fortress
Hrazdan Nehri'nin sol kıyısı
(bugün yerinde Ararat Şarap Fabrikası var)
Ermenistan Erivan
Koordinatlar40°10′23″N 44°30′10″E / 40.173056°K 44.502778°D / 40.173056; 44.502778
Yapı tarihçesi
İnşa1582–83 (1582–83)[1]
Yıkılışı1860'lar-1930'lar []
Muharebe/savaşlar1623-1639 Osmanlı-Safevî Savaşı
1723-1727 Osmanlı-İran Savaşı
1730-1732 Osmanlı-Safevî Savaşı
1826-1828 İran-Rus Savaşı
Garnizon bilgisi
KullananlarErivan Hanlığı seat (1827'ye kadar)
Ermeni Oblastı valisi (1828–40) Erivan Guberniyası valisi (1850–64)
1827'de İvan Paskeviç liderliğindeki Rus kuvvetleri tarafından Erivan kalesinin kuşatılması, Franz Roubaud tarafından yapılmıştır.
Serdar Sarayı'ndaki Aynalar Salonu (Şushabend-ayna).

Erivan Kalesi (Azerbaycanca; İrəvan qalası, Ermenice; Երևանի բերդը, Yerevani berdë; Farsça: قلعه ایروان, Ghale-yi İrevan; Rusça: Эриванская крепость, E'rivanskaya krepost), Erivan'da 16. yüzyıldan kalma bir kaleydi.

Tarihi

Erivan Kalesi Planı, 1827

Kale, Osmanlı yönetimi sırasında 1582-83 yıllarında Serdar Ferhat Paşa tarafından yaptırılmıştır.[1][2][3] Kale, 1679'da bir depremle yıkılmıştır. Depremden sonra, Erivan'ın Safevi valisi Zal Han, kale ve Serdar Sarayı da dahil olmak üzere Erivan'ı yeniden inşa etmek için Şah'tan yardım istedi.

12 Temmuz 1679'da Azerbaycan'ın Safevi naip yardıcısı (tarihi Azerbaycan, İran Azerbaycanı olarak da bilinir), Mirza İbrahim, Erivan'ı ziyaret etti. Erivan valisinin ikametgâhı olan kaleyi restore etmeye yönlendirildi. Gence, Agulis ve Daşt'tan (Nahçıvan) birçok köylü, kaleyi yeniden inşa etmek için Erivan'a taşındı. Zorla çalıştırma kışa kadar devam etti. Daha sonra Şah herkesin evlerine dönmesine izin verdi. Erivan Kalesi'nin yeniden inşası tamamlanmamıştı. Daha sonraki yıllarda devam ettirilip bitirilmiştir. Ekim 1827'de, 1826-1829 Rus-İran Savaşı sırasında, Rus ordusu İvan Paskeviç liderliğinde Erivan'ı ele geçirdi ve o zamandan beri Erivan Kalesi, 1930'larda tamamen yıkılana kadar askeri amaçlarla kullanılmadı.

1853'te kale başka bir depremle yıkıldı. 1865 yılında kalenin toprakları, ilk loncanın tüccarı Nerses Tairyants tarafından satın alındı.[3] Daha sonra 1880'lerde Tairyants, kalenin kuzey kesiminde bir brendi fabrikası kurdu. Kale, 1930'larda Sovyet yönetimi sırasında tamamen yıkıldı, ancak savunma duvarlarının bazı kısımları hala duruyor.[4]

İç mekan

Serdar'ın Sarayı

Saray, kalenin kuzeybatı kesimindeydi. Birçok bölümü olan kare geniş bir binaydı. Harem en büyük bölümlerden biriydi, 200 fit (61 m) uzunluğunda ve 125 fit (38 m) genişliğindeydi. Birçok odaya ve koridora bölünmüştü. Bu saray 1798 yılında Hüseyin-Ali Han'ın oğlu Mahmud döneminde yaptırılmıştır.[5]

Hanlar yenisini yaptığında, daha önce yapılan tüm saraylar yıkılmıştı. Sonuncusu 1798'de İran mimari tarzında inşa edilmiş olup, kornişi renkli camla kaplanmış "Şuşaband-ayna" ("Aynalı Salon") içerir. Tavan, parıldayan çiçek resimleriyle süslenmişti. Ve salonun duvarlarında tuval üzerine çizilmiş sekiz resim vardı: Feth Ali Şah, Hüseyin-Guli ve Hasan, Abbas Mirza, Feramerz, vb.[6][7]

Erivan'ın Ruslar tarafından ele geçirilmesinden sonra, sarayın salonlarından birinde Aleksandr Griboyedov'un ünlü komedisi Woe from Wit, askeri garnizon tarafından yazarın standında oynandı. Performansı anan mermer bir anıt plaket, şu anda kalenin bir zamanlar bulunduğu yerde bulunan Erivan Ağrı Şarap Fabrikası'ndadır.[8]

Harem ve hamam

Han'ın hareminin iç duvarları rengarenk desenlerle mermerle kaplanmıştır. Bir yüzme havuzu vardı; 32 metre uzunluğunda, 9 metre genişliğinde ve 3 arşın (2,1 metre) derinliğindeydi.[9]

Camiler

Abbas Mirza Camii

Erivan Kalesi'nin içinde iki İran camisi vardı. Biri Recep Paşa Camii idi; diğeri Abbas Mirza Camii idi. Recep Paşa Camii'nin kalıntıları 1930'larda Erivan'ın yeniden inşası çalışmalarının başlamasına kadar kaldı. Abbas Mirza Camii'nin sadece bir duvarı ayaktadır.

Recep Paşa Camii

Bu cami, 1725 yılında Türk Recep Paşa hanı döneminde inşa edilmiştir. Güzel bir dış cepheye sahip 4 sütunlu kemerli büyük bir binaydı. İran egemenliği sırasında bir cephanelik olarak kullanıldı, çünkü Sünni bir camiydi ve yeni sahipleri İranlılar, Şii Müslümanlardı. 1827 yılında bu cami Rus Ortodoks kilisesine dönüştürülmüş ve Meryem Ana'nın adını almıştır.[10]

Abbas Mirza Camii (Serdar Camii)

Bu cami Şii camisiydi ve on dokuzuncu yüzyılın başında, Erivan Hanlığı'nın son hanı Hüseyin Han'ın saltanatı sırasında inşa edildi. Cephe, genellikle Azeri-İran mimari tarzında bulunan yeşil ve mavi camla kaplıydı. Erivan'ın Ruslar tarafından ele geçirilmesinden sonra cami cephanelik olarak kullanılmıştır.[11][12][13][14][15] Sovyet döneminde cami, diğer dini yapılarla birlikte (Ermeni kiliseleri, tapınakları ve manastırları) terkedilmiş durumdaydı ve şu anda caminin sadece iskeleti durmaktadır.[16][17]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b (Ermenice) ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԱՆՇԱՐԺ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱԿ (State List of the Immovable Historical and Cultural Monuments of the City of Yerevan) 20 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "arlis.am" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
  2. ^ Arutyunyan, V. “Yerevan”, Moscow, 1968, p. 18
  3. ^ a b "History of the Erivan Fortress". 31 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2010. 
  4. ^ (Ermenice) Բերդերը Webarşiv şablonunda hata: |url= value. Boş.
  5. ^ Hovhannes Shahkhatunyants, Ստորագրութիւն Կաթուղիկէ Էջմիածնի և հինգ գաւառացն Արարատայ, vol 2, p. 52
  6. ^ (Rusça) Прикосновение к истории 8 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  7. ^ (Ermenice) T. Kh. Hakobyan, The History of Yerevan (Երևանի պատմությունը (1801 — 1879 թթ.)), pp. 240-42
  8. ^ [Armenian etudes] |çeviri-başlık= kullanmak için |başlık= gerekiyor (yardım) (Ermenice). Erivan: «Սովետական գրող». 1979. ss. 283-84 http://armenianhouse.org/avetisyan/yerevan-1.html |url= eksik başlık (yardım). 14 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2022. 
  9. ^ (Rusça) I. Chopin, Historical monuments of the Armenian Oblast (Исторический памятник Армянской области), p. 867
  10. ^ (Ermenice) Hakobyan, Tadevos. ԵՐԵՎԱՆԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԸ (1500–1800 ԹԹ. 19 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (English: History of Yerevan (1500-1800), 1979, Yerevan State University. p. 370
  11. ^ Chopin, Historical monuments of the Armenian oblast (Исторический памятник Армянской области), p. 867
  12. ^ (Ermenice) Gevont Alishan, Ayrarat. (Այրարատ), p. 311
  13. ^ Lynch, Harry F.B. Armenia, travels and studies, volume 1, Longman, Green & Co., 1901, Harvard University, p. 283
  14. ^ (Ermenice) Shahaziz, Yervand. Old Yerevan (Հին Երևանը), pp. 34-35, 182
  15. ^ (Ermenice) Adamyants, Adam. Topography of Yerevan (Տեղագրութիւն Երեւանի), Yerevan, 1889, pp. 38-39
  16. ^ "European Charter for Regional or Minority Languages (ECRML) report for Armenia" (PDF). 5 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Mayıs 2022. 
  17. ^ "Website of the Government of the Republic of Armenia" (PDF). 29 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Mayıs 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Erivan</span> Ermenistanın başkenti

Erivan, Ermenistan'ın en büyük şehri ve 1918'den beri başkentidir. Erivan, Ermenistan'ın on ikinci başkentidir.

<span class="mw-page-title-main">Revan Hanlığı</span> 1747 ile 1828 yıllarında faaliyet gösteren Türk hanlığıdır. Kökeni Türk olan hanlığın bayrağında elinde kılıç tutan bir aslan sembolü vardır.

Revan Hanlığı, merkezi günümüzdeki Erivan şehrini başkent olarak seçen ve 1747 ile 1828 yıllarında faaliyet gösteren hanlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Gök Camii</span>

Gök Camii Ermenistan'ın başkenti Erivan'da bulunan bir Azeri camiidir.

<span class="mw-page-title-main">Artaşat</span>

Artaşat Ermenistan'ın Ararat marzının merkezidir. Erivan'dan güneye doğru 20 kilometre mesafede bulunmaktadır. Antik çağlarda Ermenistan'ın eski başkentlerinden biri idi. 35.100 kişilik nüfusa sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Ermeni mutfağı</span>

Ermeni mutfağı, Ermeni kültürü ve çevre kültürlere bağlı olarak gelişmiş Ermenilere özgü bir mutfaktır.

<span class="mw-page-title-main">İçerişehir</span> Bakünün tarihî çekirdeği

İçerişehir ya da Eskişehir, Azerbaycan'ın başkenti Bakü'nün tarihî çekirdeği olarak bilinmektedir. Haydar Aliyev Vakfı'nın çalışmaları sonucunda UNESCO'nun Dünya Miras Komitesi'nin 2000 yılında Avustralya'nın Cairns kentinde yaptığı 24. oturumda Şirvanşahlar Sarayı ve Kız Kulesi ile birlikte Dünya Mirası olarak kabul edilen İçerişehir, Azerbaycan'dan listeye dahil olan ilk yapıdır. Bakü'nün en eski kısmı olan İçerişehir, iyi korunmuş kale duvarları ile çevrilidir. 221.000 m² alana sahip olan koruma alanında 1300'den fazla aile yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan'daki camilerin listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Aşağıdaki liste modern Ermenistan Cumhuriyeti sınırları içinde bulunan camilerin bir listesi. Yakın zamana kadar birçok caminin bulunduğu Ermenistan'da bugün sadece tek bir cami ayakta kalmıştır ve ibadete açıktır.

<span class="mw-page-title-main">Erivan'ın ilçeleri</span>

Erivan'ın ilçeleri, Ermenistan'ın başkenti Erivan'ın idari bölümleridir.

<span class="mw-page-title-main">Penahali Han</span>

Penah Ali Han, Azerbaycan'ın Terter şehrinde doğan Karabağ Hanlığı'nın kurucusu ve ilk hanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Askeran Kalesi</span> Azerbaycanın Hocalı ilinde kale

Askeran Kalesi, Azerbaycan'ın Askeran kentinde bulunan bir kaledir. Kale, Karkar Nehri'nin kıyısında yer almakta olup Karabağ Hanı Penah Ali Han tarafından inşa ettirilmiştir.

İbrahim Halil Han, Karabağ Hanlığı hanı. Azerbaycan Türk'ü Cevanşir ailesinden Penah Ali Han'ın oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Erivan Guberniyası</span>

Erivan Guberniyası, Rus İmparatorluğu'nun guberniyalarından biriydi. Guberniya, günümüz Ermenistan ile Azerbaycan'ın Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ve Türkiye'nin Iğdır ilini kapsamaktaydı. Guberniya merkezi Erivan idi.

<span class="mw-page-title-main">Saksağan Kalesi</span>

Saksağan Kalesi, Azerbaycan'ın Hocalı Rayonu ve tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin Ağdere ilinde yer alan dağ kalesidir.

<span class="mw-page-title-main">Şuşa Devlet Tarih ve Mimari Koruma Alanı</span>

Şuşa Devlet Tarihi ve Mimari Koruma Alanı, bir Azerbaycan devlet koruma alanıdır. Azerbaycan'ın Karabağ bölgesinin Şuşa Rayonu sınırları içinde yer alan koruma alanı Azerbaycan'ın geçici Dünya Mirası listesinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Anna Hakobyan</span>

Anna Vaçiki Hakobyan Ermeni gazeteci, editör. Ermenistan'ın şu anki Başbakanı Nikol Paşinyan'ın eşi. Armenian Times gazetesinin yazı işleri müdürüdür. Gayri resmi olarak, Ermenistan Cumhurbaşkanı eşlerine ayrılmış bir pozisyon olan "Ermenistan'ın First Lady'si" olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Geği</span> Ermenistanda belediye

Geği Ermenistan'ın Kacaran Belediyesi'ndeki Sünik bölgesinde yer alan bir köydür. Dağlık Karabağ sorununun patlak vermesi sonrası Ermenistan'dan Azerbaycanlıların göçünden önce, 1988 yılında, köyün nüfusunu çoğunlukla Azerbaycanlılar oluşturuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Hasan Celalyan Hanedanı</span>

Hasan Celalyan Hanedanı, 1214'ten itibaren günümüzdeki aşağı Karabağ, Dağlık Karabağ ve Sünik'in küçük bir kısmını kapsayan Haçın bölgesini yöneten bir Ermeni hanedanıydı Adı Haçın'dan bir Ermeni feodal prens olan Hasan Celalüddevle'den 'dan gelmektedir. Hasan Celalyan ailesi, Selçuklu Türkleri, Persler ve Moğolların yanı sıra diğer Ermeni prensleri ve Haçın melikleri tarafından bölgedeki yabancı egemenliği boyunca birkaç yüzyıl boyunca özerkliğini koruyabilmişlerdir. Bölgede Ermeni bağımsızlığının son kalesini elinde tuttuklarını kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Zal Han Camisi</span>

Zal Han Camisi Ermenistan'ın başkenti Erivan'ın tarihi ksımında yerleşmiş olan tarihi camilerden biri.

<span class="mw-page-title-main">Abbas Mirza Camii</span>

Abbas Mirza Camii, Ermenistan'ın Erivan kentinde on dokuzuncu yüzyıldan kalma bir Şii camisiydi. Erivan Kalesi'nde cami olarak yaptırılmıştır. Bu cami, on dokuzuncu yüzyılın başında, Erivan Hanlığı'nın son hanı (vali) Hüseyin Han'ın saltanatı sırasında inşa edilmiştir. Feth Ali Şah'ın oğlu Kaçar Veliaht Prensi Abbas Mirza'dan sonra Abbas Mirza Camii olarak adlandırıldı. Caminin cephesi, İran mimari tarzlarını yansıtan yeşil ve mavi camlarla kaplanmıştır. Erivan'ın Ruslar tarafından ele geçirilmesinden sonra cami cephanelik olarak kullanılmıştır. Cami, Rus birlikleri tarafından işgal edildikten sonra kışlaya dönüştürülmüştür.

Azerbaycan'ın Ermenistan topraklarındaki kültürel mirasına ait anıtların listesi - Revan Hanlığı, şimdiki Ermenistan topraklarında, İslam dini 7. yüzyıldan itibaren yayılmıştır. Bu bölgede yüzlerce cami ve diğer dini ibadethaneler mevcuttu. Erivan'ı ziyaret eden seyyahların eserlerinden bu bölgedeki dini eserler hakkında yeterli bilgi almak mümkündür. Genel olarak 1912 yılına kadar Batı Azerbaycan'da Erivan ilçesinde 42, Eçmiadzin ilçesinde 33 ve Zengezur ilçesinde 35 cami faaliyet göstermiştir.