İçeriğe atla

Eridanus (takımyıldız)

Koordinat:Sky map 03sa 15d 00s; -29º 00' 00″
Eridanus
Takımyıldız
Eridanus
Eridanus takımyıldızının haritası
KısaltmaEri
TamlayanEridani
SembolizmIrmak
Bahar açısı3.25
Yükselim-29
Alan1138 derece kare (6.)
Ana yıldızlar24
Bayer/Flamsteed
yıldızları		87
Gezegeni olduğu
bilinen yıldızlar		4
Parlak yıldızlar (3,00m'den)4
En parlak yıldızAchernar (α Eri) (0.46m)
Yakın yıldızlar (10 pc içindeki)12
En yakın yıldızε Eri (10.5 Iy)
Messier nesneleriyok
Göktaşı yağmurlarıyok
Çevreleyen
takımyıldızlar
En iyi Aralık ayı saat 21:00'de
+32° ve −90° enlemleri arasında görülebilir.

Eridanus ya da Irmak takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Eridanus, günümüzde, Nil de dahil olmak üzere pek çok ırmakla özdeşleştirilmektedir. Ancak pek çok kişi, Eridanus'un Kuzey İtalya'daki Po nehri olduğu üzerinde birleşiyor. En eski takımyıldızlardan biri olan Irmak, Avcı'nın ayağından güney gökküredeki Küçüksuyılanı takımyıldızı'na kadar uzanır. Bu haliyle, Suyılanı'ndan sonra gökyüzündeki en uzun takımyıldızdır. Irmak takımyıldızı'nın bir diğer özelliği ise: Gökyüzünde en büyük alanı kaplayan takımyıldızdır.

Genel özellikler

Yıldızlar

Irmak takımyıldızı gökyüzünde pek fazla dikkat çekmez. Bunun nedeni, oldukça parlak olan Achernar (α Eri) dışında, parlak yıldızının olmayışıdır. Achernar'dan sonra en parlak yıldızı 3 kadir parlaklıktadır. Ayrıca gökyüzünün dokuzuncu parlak yıldızı 0,5 kadir parlaklıktaki Achernar, 60 derece güney enleminde yer aldığından, 30 derece kuzey enleminin kuzeyinde görülemez. Bu yıldız, Kuzey Yarıküre'deki çoğu ülkeden olduğu gibi, ülkemizden de görülemez.

yakın yıldız Epsilon Eridani yörüngesindeki Jüpiter-kütleli gezegen

Irmak'daki diğer iyi bilinen yıldız, Epsilon Eridani'dir.

Derin gökyüzü cisimleri

Irmak içerisinde, NGC 1234 ve NGC 1291 gökadaları; ayrıca, NGC 1535 gezegenimsi bulutsu sayılabilir.

Gözlem bilgileri

Irmak Takımyıldızı, en iyi kış mevsiminde görülebilir. Aralık ayında, geceyarısına doğru, gökyüzündeki en iyi konumunda olur. Takımyıldız, bu sırada, güney ufkundan yukarıya, Avcı'nın ayağına doğru uzanır.

Takımyıldız, derin gökyüzü cisimleri bakımından pek zengin değildir. Ancak, takımyıldızı, baştan sona bir dürbünle tararsak, pek çok çift yıldız bulabiliriz. Bunlardan birisi, Omikron Irmak'tır. Bu, bir bileşeni 4. kadir, ötekiyse 9. kadir parlaklıkta olan yıldızlardan oluşur. Bu çifti ilginç yapan, sönük bileşenin, Dünya'dan görülebilen en parlak beyaz cüce olmasıdır. Gözlemler, bu yıldızın, yaklaşık Güneş kütlesinde olduğunu göstermektedir. Ancak, bu yıldızın çapı sadece 27,000 km (Güneş'in çapı yaklaşık 1,400,000 km'dir).

Mitoloji

The fall of Phaeton, Johann Liss, 17. yüzyıl başı.

Dünyayı kuşattığı ileri sürülen ırmak tanrısı Okeanos’un kızı Klymene ile bilgelik ve doğruluk tanrısı Apollon’un Phaethon adında bir çocukları vardır. Phaethon, arkadaşlarına kendisinin tanrı Apollon’un oğlu olduğunu anlatır. Arkadaşları ona inanmaz ve yalan söylediğini düşünürler. Phaethon’un çok üzüldüğünü gören annesi Klymene, onu babası Apollon’a gönderir. Phaethon, babası Apollon’u görmeye gider. Oğlunun geldiğini gören Apollon bu duruma çok sevinir. Phaethon’a, arkadaşlarını ikna etmesi için yardım edeceğine dair söz verir. Phaethon bir süre düşünür ve arkadaşlarını inandırmak için babasından Güneş arabasını kullanmak için izin ister. Her gün Apollon’un idare ettiği güneşin şarına dört gürbüz at koşulurdu. Bunların adları “Eous, Pyrous, Ethon, Phlegon”dur. Yani “Al at, Ak at, Parlak at, Toprak at” dır. Güneş sabahleyin kırmızı olarak doğar, yavaş yavaş beyazlaşır, sonra öğle vakti parlak olur. Akşama doğru batacağı sırada toprağa dokunur ve toprak rengini alır. Güneş tanrısı sabahleyin şafağın pembe parmaklarıyla açtığı gök kapısından çıkar, akşam olunca yorgunluğunu dindirmek için batıda olan sarayına iner, orada geceler. Apollon bu teklif karşısında şaşırır ve oğlunu caydırmaya çalışır. Çünkü güneş arabasını kullanmak oldukça tehlikeli bir iştir. Ancak Phaethon fikrini değiştirmez ve babası sözünü tutmak zorunda kalır. Phaethon’u hem annesi hem de kız kardeşleri güneş arabasını kullanması konusunda yüreklendirirler. Phaethon, arabayı kullanmak için oldukça acemidir. Buna rağmen arabayla oldukça uzaklara ve yükseklere doğru yol almaya başlar. Doğu ufkunda öyle bir yere gelir ki, burası gök kubbenin en tepesidir. Arabasıyla gökyüzünün bir ucundan diğer ucuna büyük bir çizgi çizmeye başlar. Daha sonra bu çizgi gökyüzünde Samanyolu olarak anılmaya başlar. Bu sırada Dünya yüzeyi soğumaya başlar, çünkü araba çok uzaklara gitmiştir. Bunun üzerine arabanın atları hızla Dünya’ya doğru yol almaya başlar. Dünya üzerinde Afrika semalarından geçerken arkalarında bıraktıkları yerler kavrulur. Nehirler, göller ve tüm su kaynakları kurur. Büyük bir çöl oluşur. Asıl tehlike Phaethon’u ileride beklemektedir. Phaethon bir anda büyük akrebi (Scorpio) görür. Akrep güçlü kuyruğuyla arabada başı çeken atı sokar. Araba eskisinden daha hızlı bir şekilde gitmeye başlar. Tüm bu olanlardan sonra Phaethon babasını kendisini caydırmaya çalışma isteğinin haklılığını anlar. Baş tanrı Zeus bütün olan bitenin farkındadır. Çevreye daha fazla zarar gelmemesi için bir yıldırım yollayarak Phaeton’u öldürür ve vücudu dünyaya doğru düşmeye başlar. Arabanın atları ahırlarına geri dönerler. Phaethon’un vücudu Eridanus nehrine düşer ve dibe doğru batar.

Phaethon’un ölümüne çok üzülen kızkardeşleri tam dört ay boyunca durup dinlenmeden ağladılar. Onların bu hallerine acıyan tanrılar, bu kızkardeşlere daima inleyen ve sarsılan kavak ağaçlarına dönüştürdüler. Ağaca dönüşen kız kardeşler, Eridanus nehri boyunca dizilirler.

Phaethon’un başına gelenleri duyan arkadaşı Cygnus, onun cesedini bulabilmek için nehre girer. Cygnus, Phaethon’un çok yakın ve sadık bir arkadaşıdır. Phaeton’un cesedini bulmak için nehre art arda dalar ve nehirde boydan boya devamlı yüzmeye başlar. Bu hareketleri onu nehirde yiyecek arayan bir kuğuymuş gibi gösterir. Daha sonra Cygnus, arkadaşının acısıyla ölür. Tanrı Apollon, Cygnus’a acıyarak onu gökyüzüne Kuğu takımyıldızı olarak koyar.[1]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Gayley, C. 1939. The Classic Myths. Xerox College Publishing, Massachusetts

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Eridanus (takımyıldız) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Helios</span> Güneşin Antik Yunan kişileştirmesi

Helios, eski Yunan dininde ve mitolojisinde Güneş Tanrısı ve Güneş'in kişileştirilmiş varlığıdır. Işık saçan bir taçla ve gökyüzünde dört atlı bir arabayla betimlenir. Yeminlerin bekçisi ve görme yetisinin de tanrısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Scorpius (takımyıldız)</span>

Scorpius ya da Akrep takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Zodyak kuşağında yer alır ve batısında Terazi, doğusunda Yay takımyıldızları yer alır. Güney gökkürede, Samanyolu merkezine yakın, geniş bir takımyıldızdır.

<span class="mw-page-title-main">Sagitta (takımyıldız)</span>

Sagitta ya da Okçuk takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Sagitta adı Latince'de ok anlamına gelmektedir. Bu takımyıldız Sagittarius (Yay) takımyıldızıyla karıştırılmamalıdır. Antik olduğu halde, 4. kadirden daha parlak yıldızı olmaması ve gökyüzündeki en küçük takımyıldız olmasından ötürü önemsiz bir takımyıldızdır. Batlamyus, 1. yüzyılda listelediği 48 takımyıldız arasına bu takımyıldızı da dahil etmiştir. Günümüzde Uluslararası Astronomi Birliği'nce belirlenmiş 88 modern takımyıldızdan biridir. Kuzey gökkürede yer alır ve gök ekvatorundan çok fazla uzakta yer almaması sebebiyle Güney Kutup Dairesi haricinde dünyanın her yerinden görülebilir.

<span class="mw-page-title-main">Faeton</span>

Faeton, Yunan mitolojisinde Güneş Tanrı Helios ile Okeanidler'den Klimene’nin oğludur. Adı "parlak, ışıltılı" anlamına gelen Faeton'un öyküsü, Ovidius’un "Dönüşümler" kitabında anlatılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Pegasus (takımyıldız)</span> kuzey göksel yarımküredeki takımyıldız

Kanatlı At ya da Pegasus, modern 88 takımyıldızdan biridir.

Tau<sup>4</sup> Eridani

Tau4 Eridani, Irmak takımyıldızı içinde yer alan ve yaklaşık olarak 303 ışık yılı uzaklıkta bulunan ikili yıldız sistemidir. Tayf sınıfı M3/M4 III olan sistemin parlak bileşeni bir kırmızı devdir ve görünen parlaklığı +3,66 kadirdir.

Tau<sup>5</sup> Eridani

Tau5 Eridani, Irmak takımyıldızı içinde yer alan ve yaklaşık olarak 293 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir yıldızdır. Tayf sınıfı B9 V olan mavi altdevin görünen parlaklığı +4,30 kadirdir.

Tau<sup>9</sup> Eridani

Tau9 Eridani, Irmak takımyıldızı içinde yer alan ve yaklaşık olarak 327 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir yıldızdır. Tayf sınıfı B6 V+... olan mavi ana kol yıldızının görünen parlaklığı +4,62 kadirdir. α² CVn değişeni olan yıldızn parlaklığı, 29,04 saatlik süre içerisinde 4,57 ile 4,61 kadir aralığında değişmektedir.

Upsilon<sup>1</sup> Eridani

Upsilon1 Eridani, Irmak takımyıldızı içinde yer alan ve yaklaşık olarak 127 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir yıldızdır. Tayf sınıfı K0 III-IV olan turuncu dev yıldızın görünen parlaklığı +4,51 kadirdir.

14 Eridani, Irmak takımyıldızı içinde yer alan ve yaklaşık olarak 111 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir yıldızdır. Tayf sınıfı F5V olan beyaz ana kol yıldızının görünen parlaklığı +6,16 kadirdir.

<span class="mw-page-title-main">15 Eridani</span>

15 Eridani, Irmak takımyıldızı içinde yer alan ve yaklaşık olarak 254 ışık yılı uzaklıkta bulunan ikili yıldızdır. Sistemin birincil bileşeni, tayf sınıfı K0III olan bir turuncu devdir ve görünen parlaklığı +4,87 kadirdir.

<span class="mw-page-title-main">45 Eridani</span>

45 Eridani, Irmak takımyıldızı içinde yer alan ve yaklaşık olarak 651 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir yıldızdır. Tayf sınıfı K3II-III olan turuncu parlak devin görünen parlaklığı +4,90 kadirdir.

<span class="mw-page-title-main">47 Eridani</span>

47 Eridani, Irmak takımyıldızı içinde yer alan ve yaklaşık olarak 986 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir yıldızdır. Tayf sınıfı M3III olan kırmızı dev yıldızın görünen parlaklığı +5,21 kadirdir.

56 Eridani, Irmak takımyıldızı içinde yer alan bir Be yıldızıdır. Tayf sınıfı B2Ve olan mavi ana kol yıldızının görünen parlaklığı +5,76 kadirdir. 56 Eridani, γ Cas türü bir değişen yıldızdır.

59 Eridani, Irmak takımyıldızı içinde yer alan ve yaklaşık olarak 136 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir yıldızdır. Tayf sınıfı F8V olan beyaz ana kol yıldızının görünen parlaklığı +5,77 kadirdir.

<span class="mw-page-title-main">68 Eridani</span>

68 Eridani, Irmak takımyıldızı içinde yer alan ve yaklaşık olarak 83 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir yıldızdır. Tayf sınıfı F2V olan beyaz ana kol yıldızının görünen parlaklığı +5,13 kadirdir.

<span class="mw-page-title-main">4 Eridani</span>

4 Eridani, Irmak takımyıldızı içinde yer alan ve yaklaşık olarak 155 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir yıldızdır. Tayf sınıfı A5IV/V olan beyaz dev yıldızın görünen parlaklığı +5,45 kadirdir.

5 Eridani, Irmak takımyıldızı içinde yer alan ve yaklaşık olarak 361 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir yıldızdır. Tayf sınıfı B9.5V olan mavi ana kol yıldızının görünen parlaklığı +5,55 kadirdir.

22 Eridani, Irmak takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 493 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir yıldızdır. Tayf sınıfı B9III olan mavi parlak devin görünen parlaklığı +5,53 kadirdir. α² CVn değişeni olan yıldızın parlaklığı, 3,95 günlük süre içerisinde 5,47 ile 5,51 kadir aralığında değişmektedir.

i Eridani, Irmak takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 346 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir yıldızdır. Tayf sınıfı B6V olan mavi ana kol yıldızının görünen parlaklığı +5,09 kadirdir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.