Pilav; pirinç, bulgur gibi taneli bitkilerin veya şehriye, kuskus gibi makarna türlerinin suda pişirilmesiyle yapılan bir yemektir.
Cacık, yoğurt, su, salatalık ve sarımsak ile yapılan soğuk Türk mezesi olarak bilinse de içine birçok sebze katılarak yapılan çeşitleri vardır. En çok bilinen çeşidi salatalık cacığıdır.Nane, yeşil soğan, kekik, dere otu, zeytinyağı vb malzeme ile zenginleştirilebilir. İçine rendelenmiş havuç ve marul katılan cacığa ise kış cacığı denir. Yunan mutfağında Τζατζίκι (caciki) olarak bilinen bir çeşidi yapılır. Daha kıvamlı olup sos ya da meze olarak tüketilir.
Erişte ya da Kesme ; un, yağ ve tuz karışımı olan yufka hamurun bıçakla ince çubuk veya kare şeklinde kesilmesi sonucu elde edilen bir tür makarnadır. Kesildikten sonra oda sıcaklığında tutarak, fırında veya tavada kurutulur. Türkiye'nin bazı bölgelerinde hamura yumurta da eklenir. Süt, peynir altı suyu tozu gibi maddeler de eriştenin hamuruna katılabilir. Dünyanın birçok ülkesinde farklı çeşitlerde yapılmaktadır. Orta Asya, özellikle Türki ülkelerde "kesme" adı ile bilinir. Aynı zamanda Çin ve Türki ülkelerde tüketilen lagman aşına benzerlik gösterir.
Çoban kavurma,Çobaniyye Türk mutfağından bir et yemeği. Genellikle yanında pilav ile sunulur.Kitâb-ı Me’kûlât'da Çobaniyye olarak tarifi verilmiştir.
Osmanlı mutfağı Osmanlı dönemindeki mutfak kültürüdür. Kökeni Selçuklu mutfağına dayanır. Osmanlı Mutfağı'nı, Osmanlı saray mutfağı ve Osmanlı halk mutfağı şeklinde ikiye ayırmak doğru olacaktır. Halk mutfağı, saray mutfağı kadar gösterişli olmamasına rağmen lezzet ve çeşitlilik yönünden oldukça zengin bir menüye sahip olmuştur.
Mutancana, malzemeleri kuzu eti, arpacık soğan, soyulmuş iç badem, kuru kayısı, razaki üzüm, kurutulmuş mürdüm eriği, kuru incir, tereyağı, bal, tuz, su ve sumak olan et yemeğidir. Osmanlı mutfağında yer alır. Edirne mutfağında yer alır. Kitâbü't-Tabîh (Bağdâdî) mutancana adı ile daha kısa bir tarif olarak yer verilmişken Kitâb-ı Me’kûlât'da butancana daha uzun bir tarif olarak tarifi verilmiştir.
Paluze (Felûzec), nişasta ve şekerle yapılan ve üzerine dövülmüş ceviz serpilerek servis edilen bir tür Osmanlı tatlısıdır. Kıbrıs mutfağında yer alır. Geleneksel Türk tatlılarındandır. Bolu yöresinde palize, Şanlıurfa yöresinde palıza, Aydın yöresinde pelvize, Samsun ve yöresinde palüze Mersin yöresinde paluza, denilmektedir. Diyarbakır mutfağında yer alır.
Zırva tatlısı veya Zırvâ esas malzemesi nişasta, kuru üzüm, kuru incir, kuru kayısı olan tatlıdır. Osmanlı mutfağında bulunur. Osmanlı Devleti fetihlerle yeni topraklara kazandıkça, zırva da malzemesini değiştirmiştir. Bal, pekmez, hurma ve daha sonraları ceviz, çam fıstığı gibi maddelerin katılması ile aşure kıvamında bir tatlı haline gelmiştir. Bartın mutfağında yapılan çeşidi vardır.
Kalye veya kalliye yağda kavrulmuş etin içerisine çeşitli meyveler ve sebzeler katılarak yapılan yemeklere verilen addır. Şirvânî’nin çevirisi Kitâbü't-Tabîh kitabında görülen kalye çeşitleri ekşi kalyeler, tatlı kalyeler ve içine ekşi ya da tatlı konulmayan kalyeler olmak üzere otuz iki çeşittir. Şirvânî’nin çevirisi Kitâbü't-Tabîh kitabında yumurta kullanılarak yapılan kalyeler; turunç kalyesi, borani kalyesi, altın kalyesi, nergis kalyesi, nücumiye kalyesi, menbuşe kalyesi, taze bakla kalyesi, yaz kalyesi, muhfiye kalyesi ve fındık kalyesidir.Ferit Devellioğlu'nun, Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat: Eski ve Yeni Harflerle kitabında ve Priscilla Mary Işın'ın Osmanlı Mutfak Sözlüğü kitabında kalyenin yağda kavrulmuş, ufak doğranmış koyun veya tavuk etinin çeşitli sebzelerle ve meyvelerle pişirildiği yemeğe verilen isim olduğu yazılmıştır. Kabak, patlıcan, lahana, şalgam, bakla, elma, ıspanak gibi sebze ve meyvelerle yapılan kalyelerin 15. yüzyılda Şirvânî’nin çevirisi Kitâbü't-Tabîh de yer aldığından bahsedilmiştir. Ömer Lütfi Barkan'ın Osmanlı Saraylarına ait Muhasebe Defterleri incelemesinde 1469 yılı Edirne sarayı mutfağı muhasebe kayıtlarında kalye için tavuk (makiyan) satın alındığı kaydedilmiştir. Padişah III. Ahmed’in dört oğlunun 1720’de gerçekleşen ve 15 gün süren sünnet şenliklerinde her kademedeki sofrayı süsleyen bir yemek olarak karşımıza çıkıyor.
Dâne-i kâbuniyye etli, nohutlu, baharatlı pirinç pilavıdır. Osmanlı mutfağında bulunur.
Favniyye, ekmek tatlısı, yumurtalı ekmek tatlısı ya da kabartlama, Osmanlı mutfağında ekmekten yapılan bir çeşit yiyecektir. Kitâb-ı Me’kûlât'da tarifi verilmiştir. Osmanlı mutfağında kabartlama çeşidi ayrıca yapılmaktadır.
Kavurma-yı kabakiyye bir çeşit kabak kızartması veya yoğurtlamasıdır. Osmanlı mutfağında bulunur.Tarifi Kitâb-ı Me’kûlât da günümüz Türkçesi ile şu şekilde verilmiştir:Kabaklar uzunca doğranır, çekirdekleri çıkarılır ve kabuğu soyulur. Tuzsuz suda haşlanır.Piştikten sonra una batırılıp yağda kızartılır.Üstüne yoğurtlu sarımsak konulur ve kuru nane serpilir.
Fırında makarna makarna ile yapılan yemektir. Osmanlı mutfağında yapılmaktadır.
Patlıcan dolması, patlıcan içerisine bulgur ya da pirinç başta olmak üzere yöresine göre değişen diğer iç malzemeleri konarak yapılan bir yemektir. Zeytinyağlı patlıcan dolması ya da kıymalı patlıcan dolma sı şeklinde farklı çeşitleri vardır.
Özbek pilavı, bir çeşit pirinç pilavıdır. Afganistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kazakistan, Tacikistan, Kırgızistan’da yapılır. Pirince et ile birlikte çeşitli baharatlar, sebzeler, meyveler veya yemişlerin eklenmesi ile yapılır. Türkiye'de Afyonkarahisar mutfağında yapılmaktadır.
İşkembe dolması veya Zerbûdil (Zerbedûl) bir çeşit dolmadır. Osmanlı mutfağında yapılan yemektir.
Elma dolması veya Tuffâhiyye bir çeşit dolmadır. Osmanlı mutfağında yapılan yemektir. İstanbul mutfağında yapılmaktadır. Zeytinyağlı elma dolması Erzincan mutfağında yapılmaktadır.
Gil helva , Osmanlı döneminde yapılan bir çeşit un helvasıdır. Gil Farsça sıradan demektir. Malzemeleri; un, bal, şırlağan yağı, badem, gül suyu, safrandır. Safran, badem ve gül suyu isteğe göre konulur. Kitâb-ı Me’kûlât'da tarifi verilmiştir.
Hay hay, Osmanlı döneminde yapılan bir çeşit pastırma yemeğidir. Malzemeleri yağlı pastırma, un ve bal köpüğüdür. Kitâb-ı Me’kûlât'da tarifi verilmiştir.Kitâb-ı Me’kûlât tarifi; Yağlı pastırma ufak doğranıp kavrulur ve yağı çıkarılır. Elenmiş undan bulamaç hazırlanır ve kavrulmuş pastırmanın üstüne aktarılır. Karışım devamlı olarak karıştırılır. Bulamaç pişip kızardıktan sonra balın köpüğü alınıp içine konulur. En son yemek pişirildiği tencereden servis yapmak üzere servis tepsine aktarılır.
İç pilav pirinç, bulgur gibi taneli bitkilerin suda pişirilmesiyle yapılan bir yemektir. İç pilav sade yenildiği gibi dolma içerisine konularak da yenilebilir.
