İçeriğe atla

Enterkalasyon

Enterkalasyon, bazı takvim yıllarına fazladan bir gün, hafta veya ay ekleyerek, takvimin mevsimler ve ayın dönemlerini izlemesini sağlamaktır. Ay-gün takvimleri (İng. lunisolar calenders) hem gün ve ayların eklenmesini gerektirebilir.

Sözcük, Latince inter ("arasına") ve calare ("resmen ilan etmek")'den gelir, takvime bir gün vb. eklenme ilanına değinmek için kullanılmıştır. Bu anlam sonra genelleşmiş, bir dizinin elemanlarından ikisi arasına bir ekleme yapmak anlamında da kullanılmaya başlamıştır, örneğin DNA enterkalasyonu, jeolojik katman enterkalasyonu gibi.

Güneş yılındaki gün sayısı (yaklaşık 365,24) tam sayı değildir, ama bir takvim yılındaki gün sayısı tam olmak zorundadır. Bu ikisini uzlaştırmanın tek yolu takvim yılındaki gün sayısını değişken yapmaktır.

Güneş takvimlerinde bunun yöntemi, 365 günlük olan normal yıla yaklaşık her dört yılda bir bir ek gün (artık gün) eklemektir. Böylece bir artık yıl 366 gün sürer.

Firavun Ptoleme III tarafından ilan edilen Kanopus Fermanı ilk defa güneş takviminde ekli gün sistemini uygulamaya koymuştur.

Jülyen Takvimi ve onun geliştirilmiş hali olan Gregoryen Takvimi'de, enterkalasyon, ekli yıllarda şubat ayına bir gün eklenerek yapılır. 100'e bölünebilen yıllar, ama 400'e bölünebilenler değil, bu kuralın istisnasıdır, hata oranını azaltmak için. Örneğin 2000 bir ekli yıldı, ama 1700, 1800 ve 1900 değildiler.

Güneş yılı tam sayıda ay ayına (kamerî aya) sahip değildir (yaklaşık 12,37 ay dönmesine karşılık gelir). Dolayısıyla bir ay-gün takvimindeki ay sayısı değişken zorundadır. Genelde 12 ay vardır ama her iki veya üç yılda bir 13. ay eklenir (buna ekli ay denir, Batı dillerinde enterkaler veya embolizmik ay denir). Çin, İbrani ve Hindu takvimlerinde bu uygulama vardır. İslam takvimi de kamerî aya dayalıdır ama takvime ay eklenmesi (Tevbe suresinde) yasaklanmıştır.

ISO 8601, 52 haftalık bir yıl için spesifikasyon içerir. 53 perşembesi olan bir yılın 53 haftası olduğu kabul edilir, bu tanıma göre 53. haftanın enterkaler olduğu söylenebilir.

Bir yılın enterkalasyonlu olup olmadığı hesaplanabilir (Jülyen, Gregoryen ve İbrani takvimlerinde) veya gözlemle belirlenebilir (İran takvimi).

Uluslararası Dünya Dönme ve Referans Sistemleri Servisi yılda en fazla iki kere takvime saniye ekleyebilir veya çıkarabilir. Bu saniyeler enterkaler olarak bazen tarif edilse de,[1] teknik olarak enterkaler terimi 24 saatlik zaman periyodu için geçerlidir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Merriam-Webster OnLine İngilizce sözlüğünde artık saniye tanımı". 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2009. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Artık yıl</span>

Artık yıl, Miladî takvimde 365 yerine 366 günü olan yıl. Bu fazladan gün, normalde 28 gün olan Şubat ayına 29 Şubat'ın eklenmesi ile elde edilir. Dört yılda bir yapılan bu uygulamanın nedeni Dünya'nın Güneş çevresinde dönme süresinin, Güneş'in aynı meridyenden iki kez geçişi arasındaki ortalama zamanın (gün) tam katı olmamasıdır. Bir astronomik yıl yaklaşık olarak 365,242 gün olmasına rağmen normal bir takvim yılı 365 gündür.

Şubat ya da küçük ay, Gregoryen Takvimi'ne göre yılın 2. ayı. Artık yıllarda 29, diğer yıllarda 28 çeker.

Eylül, Jülyen ve Gregoryen Takvimi'ne göre yılın 9. ayı olup 30 gün çeker.

Ekim, Gregoryen Takvimi'ne göre yılın 10. ayı olup 31 gün çeker.

<span class="mw-page-title-main">Miladi takvim</span> Güneş yılı esasına dayanan ve uluslararası alanda en çok kabul gören takvim

Miladi takvim ya da Gregoryen takvimi, Roma İmparatoru Jül Sezar tarafından kabul edilen Jülyen takviminin yerine, Papa XIII. Gregorius tarafından yaptırılan bir takvimdir. İsa'nın doğduğu yılı milat olarak alan bu takvim, Dünya'nın Güneş etrafındaki dönüş süresi olan 365 gün, 6 saatlik zamanı "1 yıl" olarak kabul eder. Günümüzde dünyada en yaygın olarak kullanılan takvimdir.

Jülyen takvimi, Jül Sezar tarafından MÖ 46 yılında kabul edilen ve Batı dünyasında 16. yüzyıla kadar kullanılan takvim. Artık yıl hesaplamasındaki ufak bir fark sonucu yaklaşık her 128 yılda bir günlük bir kayma oluşturduğu için, 1582 yılında yerini Gregoryen takvimi almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ay (zaman)</span> takvim yılını bölen düzensiz zaman birimi

Ay (zaman):Yılda 12 tane bulunan zaman birimidir.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi bayramları</span>

Yahudi bayramları, Yahudi festivalleri veya Yamim Tovim, İbrani takvimi içerisindeki günlerde Yahudiler tarafından kutlanan bayramların bütünü. Dinî, kültürel ve ulusal kaynakların unsurları içerirler: Tanah'taki Mitsva, hahamlar, Yahudi ve İsrail tarihi.

Yıl veya sene; Dünya'nın Güneş etrafındaki yörüngesinde bir tur yapmasına karşılık gelen, yaklaşık 365 ¼ günlük zaman dilimi. Bir takvim yılı 365 gün, artık yıl ise 366 gündür. Bir takvim yılında 12 ay veya 52 hafta vardır. Miladi takvimde yıl 1 Ocak'ta başlar ve 31 Aralık'ta sona erer.

<span class="mw-page-title-main">Rumi takvim</span> Osmanlıda ve Türkiyede resmen kullanılmış, hicreti temel alan güneş yılı takvimi

Rûmî takvim, Hicret'i başlangıç kabul eden güneş yılı esasına dayalı bir takvim. Dünya'nın Güneş etrafında dolanımını esas alan şemsî takvim düzeninde, 13 Mart 1840'ta uygulanmaya başladı. Kamerî takvim sisteminde bir yıl, 354 gün; şemsî takvim sisteminde ise Dünya'nın Güneş etrafında dolanımı esas alındığından bir yıl, 365 gün olarak hesaplanır.

<span class="mw-page-title-main">Yılbaşı</span> yeni yılın ilk günü

Yılbaşı, Miladi takvim kullanan ülkelerde 31 Aralık'ı 1 Ocak'a bağlayan geceye denmektedir. Yılbaşı, Jülyen takvimine göre Hristiyanlık öncesi Roma'da, Ocak ayının da adının verildiği geçit ve başlangıç tanrısı Janus'a adanmıştı. Hristiyan aleminin Miladi takviminde bir tarih olarak, hâlen Anglikan ve Lutheran kiliselerinde İsa'nın Adlandırma ve Sünnet Bayramı olarak törenlerle kutlanır.

Zamanın ölçülmesi, kullandığımız zaman sistemi Dünya'nın kendi ekseni çevresindeki hareketini esas almaktadır. Gezegenin kendi etrafındaki bir tam dönüşü bir gün;Güneşin yörüngesindeki bir tam dönüşü ise bir yıldır. Dünya dönerken güneş gökyüzünde yükselmeye başlar, en tepeye tırmanır ve gözden kaybolana dek alçalır.

<span class="mw-page-title-main">Güneş takvimi</span>

Güneş takvimi, Dünya'nın Güneş'e göre dönme ekseninin açısını temel alan bir takvim türüdür.

<span class="mw-page-title-main">İbrani takvimi</span>

İbrani takvimi veya Yahudi takvimi, günümüzde ağırlıklı olarak Yahudi dini mekânlarında kullanılan bir lunisolar takvimidir. Yahudi bayramlarının tarihlerini ve Tora bölümlerini, yahrzeitleri ve günlük Mezmur okumalarını, birçok tören kullanımı arasında uygun şekilde okur. İsrail'de yalnızca dini amaçlar için kullanılır, resmî olarak kullanılmaz.

Geleneksel Kore takvimi diğer Doğu Asya ülkelerinin takvimlerine benzer biçimde Çin takvimine dayanan bir ay-güneş takvimidir. Tarihler, Kore'nin meridyenleri esas alınarak hesaplanır.

<span class="mw-page-title-main">Takvim</span>

Takvim, zamanın yüzyıl, yıl, ay, hafta ve gün gibi parçalara bölünüp düzenli bir sırayla gösterildiği çizelgedir.

<span class="mw-page-title-main">Takvimler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu bir Takvimler listesidir. Liste; kullanımda olan, arkaik, reform takvimleri, dünya dışı takvimler ve kurgusal takvimler şeklinde ayrılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ay takvimi</span>

Kamerî takvim veya Ay takvimi, Dünya'nın Güneş çevresindeki hareketleri yerine Ay'ın tam devrelerini temel alan takvim. "Mevsim yılı" da denilen bir Güneş yılında 12.37 sinodik ay bulunur, yani ay senesi daha çabuk tamamlanır. Bu nedenle Ay takvimlerini Güneş takvimine çevirirken, belirli bir sürenin ilave edilmesi gerekir.

Babil takvimi, 12 kameri aydan oluşan ve yıllık bir ay-güneş takvimidir. Babil'de kullanılan takvim, hem kamerî ve hem de Güneş esaslı olarak düzenlenmiştir. Babil takviminde de gün, günbatımında başlar ve bir sonraki günbatımında sona erer. Sümerde M.Ö. IV binyılın sonu ile III binyılın başlangıcında her bir şehrin kendi takvimi vardı. Rahipler yıldızlı gökyüzünü gözlem yapmakla birçok astronomik sonucu elde etmişlerdir. M.Ö. III binyılda gökyüzü cisimlerinin hareketinin gözlemlemek için yüksekliği 20 m'ye ulaşan çok katlı kuleler inşa ediliyordu. Bu kuleler genellikle tapınakların yanına dikilirdi.

<span class="mw-page-title-main">Etiyopya takvimi</span>

Etiyopya takvimi , Etiyopya'da kullanılan temel takvimdir. Etiyopya Hristiyanları için de dini takvim olma özelliği taşır. Mısır takvimi gibi güneş temelli olup Jülyen takvimi gibi her 4 yılda bir artık gün eklenmektedir. Yılbaşı Jülyen takvime göre 29 veya 30 Ağustos'dur. Miladi takvim ve Etiyopya takvimi arasında oluşan 7-8 yıllık fark İsa'nın müjdelenmesinin hesabında olan farklılıklardan oluşur.