Enkarnasyon (Hristiyanlık)

Teslisçi Hristiyan ilâhiyatında enkarnasyon ya da hulûl, ezelî ilâhî kelime (logos), üçlü birliğin ikinci kişisi, Baba Tanrı'nın oğlu ve Oğul Tanrı olan İsa'nın, Meryem Ana'nın rahminde insan bedenine bürünmüş olduğu ve insan tabiatı edindiği inancıdır. Meryem'in rahminde bedene büründüğü^[1] için Meryem'e Theotokos denmektedir (Yunanca "Tanrı doğuran", Latince: Mater dei, "Tanrı'nın Annesi"). Teslisçilerin enkarnasyon inancında, İsa Mesih'in tamamen insan ve tamamen tanrı olup bu iki tabiatının hipostatik birlik içinde olduğu kabul edilir. Kadıköy Konsili'ne tabi olan kiliselerin tanımladığı şekliyle enkarnasyonda, Oğul'un ilahi tabiatı, insan tabiatı ile birleşmiş fakat hiç karışmamıştır.^[2] Bir ilahi kişilikte İsa Mesih, hem tamamen Tanrı, hem de tamamen insandır. Bu inanca alternatif akideler, Ebiyonitler ve İbrani Kutsal Kitabı'nda olduğu gibi tarih boyunca Hristiyanlıkta zuhur etmiş olmakla birlikte hiçbirisi ana akım Hristiyanlığın enkarnasyon inancını değiştirmemiştir. Günümüzde Tekçilik olarak bilinen alternatif bir akide Pentekostal gruplar arasında yaygındır.

Enkarnasyon her Yılbaşı'nda kutlanmakta ve yad edilmektedir. Beşaret Bayramı'nda da enkarnasyon inancı kutlanır bununla birlikte Yılbaşı'nda ve Beşaret Bayramı'nda enkarnasyonun farklı yönlerine vurgu yapılmaktadır.^[3]

Hulûl kelimesinin kökeni Arapça "gelip çatmak" anlamındaki حلول kelimesidir.^[4] Enkarnasyon kelimesinin kökeni ise Latince incarno fiilidir. Bu fiil, "ete dönüştürme" anlamına gelmektedir. Pasif hâli, "ete dönüştürülmek"tir. Bu kelime Vulgata'da geçmemektedir. Ancak Yuhanna İncili'nin 1:14 fıkrasında bulunan "et Verbum caro factum est" (Kelime, ete dönüştürüldü) cümlesinden türetilmiştir.

Enkarnasyon, daha önceden var olan bir ilahi varlığa atıfta bulunmaktadır. Bu varlık, Tanrı'nın oğludur. Her ne kadar bütün Hristiyanlar tarih boyunca İsa'nın Tanrı'nın oğlu olduğunu kabul etmişlerse de^[5] İsa'nın tanrılığı konusunda Hristiyanlığın ilk asırlarında ihtilaflar yaşanmıştır.^[6] Hristiyan İsrailoğulları, Gnostikler, İskenderiyeli Arius'un takipçileri, İskenderiyeli Papa Aleksandros'un takipçileri ve başka gruplar bu konuda Teslisçi Hristiyanlar ile muhalefet içinde olmuşlardır.

Antakyalı İgnatius'un bir öğretisinde şöyle geçmektedir: "Ayrıca, bir şifacı olan, zamanın başlamasından önce edinilmiş tek Oğul ve Kelime, bununla birlikte daha sonra Bakire Meryem'den bir insan olarak dünyaya gelmiş olan Efendimiz Tanrımız İsa Mesih vardır."^[7] Iustinus, yazılarında Eski Ahit'te Kelime'nin enkarnasyonuna dair işaretler yer aldığını savunmaktadır.

Aleksandros'un, Atanasius'un ve diğer İznik Kilise Babalarının, Oğul'un Baba ile aynı özden ve ezeli olduğu görüşleri ortodoks inanç olarak tanımlandı. Bütün farklılık gösteren diğer akideler sapkınlık olarak kabul edildiler. Bunların içinde Doketizm, Arianizm, Nasturilik ve Sabelyanizm sayılabilir.

Enkarnasyonun ve İsa'nın tabiatının en geniş kabul gören tanımları, 325 Birinci İznik Konsili'nde, 431 Birinci Efes Konsili'nde ve 451 Kadıköy Konsili'nde yapıldı. Bu konsiller, İsa'nın hem tamamen Tanrı, hem de tamamen insan olduğunu, ezelî olduğunu ve Baba Tanrı tarafından yaratılmadığını, Bakire Meryem Ana'nın rahminde insan bedenine büründüğünü öğretilediler. Bu öğretiye göre, insan ve tanrı tabiatı aynı kişiliğin içinde hipostatik birlik hâlinde mevcut olarak bulunmaktadır.^{[note 1]}

Enkarnasyon inancında üç husus vurgulanmaktadır:

1. İsa Mesih'in tanrısal kişiliği,
2. İsa Mesih'in insan kişiliği
3. İsa Mesih'in tanrısal ve insan kişiliğinin hipostatik birlik içinde olması

Bu inanca göre, İsa Mesih, tanrısal kişiliğinden bir şey eksilmeden insani bir kişiliği ona eklemiştir.^[8] İsa, bu durumda, aynı anda hem tamamen tanrı hem de tamamen insandır. Bir tabiatta iki kişiliği barındırmaktadır.^[9] İsa'nın bedeni bu yüzden bütün bedensel sıkıntılara uğramaya elverişlidir. Buna örnek olarak açlık,^[10] susuzluk,^[11] yorgunluk,^[12] acı çekmek ve ölüm sayılabilir.^[13]

Protestan Reformu sırasında Miguel Servet, teslisçi olmayan bir enkarnasyon ilahiyatını savundu. Servet, teslisçilerin, gerçekte üçtanrıcı olduklarını ve Yunan felsefesi uğruna Kutsal Kitap'ın tektanrıcılığını terk ettiklerini iddia etti. Servet'e göre Tanrı'nın oğlu ezelî bir varlık değildir, fakat -Tek Tanrı'dan ayrı değil Tek Tanrı'nın bir tecellîsi olan- Kelime'nin (Logos'un) hulûl etmiş hâlidir. Bu yüzden Servet, İsa'ya "Tanrı'nın ezelî oğlu" demek yerine "ezelî Tanrı'nın oğlu" demeyi tercih etmiştir.^[14]

Ana akıma uymayan kristolojisinden ötürü hem Roma Katolik Kilisesi hem de Protestan kiliseleri tarafından suçlanan Servet, 1553'te İsviçre'nin Cenevre kentinde Protestanlar tarafından yakılarak öldürüldü. Fransız reformcu Jean Calvin, bir sapkın olarak ateşte yakılarak değil, bir hain olarak başı gövdesinden ayrılmak suretiyle idam edilmesini istediyse de yetkililer Servet'i bir sapkın olarak yargıladı ve ateşte yakarak idam etti.

Reformasyon sonrası Ariusçularından William Whiston, enkarnasyonu, daha önceden metafizik olarak, potansiyel ve Baba Tanrı'nın hikmeti veya sözü gibi ulvî bir varlık olarak var olmuş olan Kelime'nin hulûl etmiş hâli olarak görmektedir.^[15]