Engizisyon

Engizisyon (Latince: inquisitio, soruşturma), Katolik Kilisesi'ne bağlı bir mahkeme sistemi idi. Gerek kararları, gerek siyasi ve dini görüşleri nedeniyle dört büyük engizisyon adından çok söz ettirdi.

Tarihçiler bu terimi, Psikoposluk (Episkopal) Engizisyonu (1184-1230'lar) ve daha sonra Papa Engizisyonu (1230'lar) dahil olmak üzere 1184'te başlayan çeşitli soruşturmaları tanımlarken kullanırlar. Bu soruşturmalar, Avrupa'daki Hristiyanlık için sapkın olarak kabul edilen büyük popüler hareketlere yanıt olarak başlatılmıştır.

13. yüzyılda, Papa IX. Gregorius (hükmü 1227-1241), soruşturma yürütme görevini Dominikan ve Fransisken Tarikatı'na verdi. Orta Çağ'ın sonlarında, İngiltere ve Kastilya, papal engizisyonu olmayan tek büyük batı uluslarıydı. Engizitörlerin çoğu üniversitelerde ilahiyat ve/veya hukuk öğreten rahiplerdi.

İspanyol Engizisyonu ise Kastilya kraliçesi I. Isabella'nın ısrarı üzerine, Papa IV. Sixtus tarafından 1483 yılında onaylandı. Engizisyonun, Müslümanlarla Yahudilerin Hristiyanlaştırılması, Katoliklik dışındaki mezheplerin baskılanması, Osmanlı işgalinde oluşabilecek işbirlikçilere karşı koruma sağlanması gibi hedefler ile ilan edildiği düşünülmektedir.

Engizisyon dolayısıyla 200.000'e yakın Yahudi, 1492 yılında İspanya'yı terk etti, kalanlar ise büyük oranda Hristiyanlığı kabul etti, küçük bir azınlık ise kabul etmiş gibi yaparak Kripto Yahudiliği benimsedi. İspanya'dan sürülen Yahudilerin büyük çoğunluğu ilk başta Portekiz ve Kuzey Afrika'ya göç etti, ancak daha sonra Portekiz'den de sürgün edildiler. Aragon'dan sürülen Yahudilerin ise büyük çoğunluğu İtalya'ya göç etti.^[1] Bazıları da Osmanlı İmparatorluğu'na sığındı.

Granada'da ise Granada Antlaşması gereği Müslümanlara ilk yıllarda din özgürlüğü tanınmış olmasına rağmen, Müslümanlar tarafından çıkartılmış çeşitli isyanlar dolayısıyla halkın zorunlu Hristiyanlaştırılması başlamıştır.^[2] Granadalı Müslümanlara vaftiz olup Hristiyan olma, tutuklanarak tutsak edilme veya öldürülme ile ülkeden sürülme seçenekleri tanınmıştır. Böylelikle bölgedeki Müslüman nüfus neredeyse tamamen Hristiyanlaştırılmıştır.^[3] Ancak, Moriskolar olarak da adlandırılan bu grubun bazı üyeleri gizli bir şekilde İslam inancını korumuştur.

Moriskoların İspanya'nın çeşitli bölgelerinde isyanlar çıkartmaları, hala eski inançlarını korumalarıyla suçlanmaları ve Osmanlı Devleti ile işbirliği yaptıkları gerekçe gösterilerek çeşitli dönemlerde Kuzey Afrika'ya zorunlu sürgüne tabi tutulmuşlardır. Kripto-Müslümanların Engizisyon sonucu en son yargılanmaları 1727'de hafif cezalarla gerçekleşmiş olup, 18. yüzyılın sonlarında bu halkın tamamen asimile olduğu düşünülmektedir.^[4]

Roma Engizisyonu, Roma Katolik Kilisesi'nin savunduğu öğretiyi korumak için Papa III. Paulus tarafından 1542'de kuruldu. Genel olarak Kalvenizm'e ve Luthercilere savaş açtı. Roma Engizisyonu, cadılık ve büyücülükle de uzun yıllar mücadele etti. Bir manastıra ya da piskoposun sarayına yerleşen engizisyon sorgucusu, daha sonra halkı kilisede toplayıp uzun vaaz veriyordu. Amaç, yerel halkla ilişkileri sıcaklaştırmak ve onların güvenini kazanmaktı.

Portekiz'de 1532'de Diogo da Silva ilk genel engizitör tayin edildi, 1536'da da bir papalık fermanıyla İspanya modelinde engizisyon kuruldu. Ancak yine de üç yıl işler kanunla yürütülmüş, on yıl boyunca da müsadere yoluna gidilmemiştir. Papa Paul, yeni elçisine engizisyonu idare konusunda yetki verirken kral da kardeşini genel engizitör tayin ederek mahkemenin otoritesini güçlendirdi. İlk “auto da-fe” Lizbon'da 1540 yılında uygulandı. 1547'de engizisyonun bu ülkedeki kuruluşu tamamlandı; “auto da-fe”ler ve diğer cezalar yıldan yıla arttı. 1683’te Lizbon’da bütün Portekiz tarihinin en kötü gelişmelerinden biri olarak engizisyon, Hıristiyanlık’tan uzaklaşmakla suçlanan kimselerin çocuklarının ana babalarının ellerinden alınması ve Katolik inançları geleneğine göre yetiştirilmesi kararını aldı.

• "The Spanish Inquisition", History of the World Part I (Komedi, 1981)
• Gülün Adı, (Fransızca: Le Nom de la Rose)', (1986)
• Goya'nın Hayaletleri, (Goya's Ghosts, 2006)
• ParaNorman, (2012)
• Assasins Creed (2016)
• Kidnapped (2023)

Özel

Genel

• İslam Ansiklopedisi, Engizisyon 8 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

• İspanyol engizisyon'un orijinal belgeler (İspanyolca)
• İşkence Müzesi, Almanya 19 Kasım 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• The Inquisition13 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Jewish Virtual Library
• Frequently Asked Questions About the Inquisition29 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by James Hannam
• Catholic Encyclopedia: "Inquisition"26 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• The Secret Files of The Inquistion. PBS24 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• The Protestant Inquisition:"Reformation" Intolerance and Persecution by Dave Armstrong
• "The Immeasurable Curiousity of Edward Peters", p.4 as found in the Pennsylvania Gazzette, a publication of the University of Pennsylvania21 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• "One Cheer for the Inquisition" online copy of the Catholic Dossier article by Gerard Bradley, Professor of Law, University of Notre Dame. 15 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Spain and the Spaniard3 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Scholarly studies including Lea's History14 Eylül 2002 tarihinde Library of Congress sitesinde arşivlendi
• Jewish Virtual Library on the Spanish Inquisition13 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Galileo Project: Christianity: Inquisition4 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Spanish Inquisition (1478-1813) (in Spanish language) 2 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Index of the court proceedings and other documents of the Portuguese Inquisition (in Portuguese)
• Clandestine Judaism in the Shadow of the Inquisition, Dr. Rivkah Shafek Lissak
• The paths of Cathars by the philosopher Yves Maris.
• L. D. Barnett, "Two Documents of the Inquisition", in The Jewish Quarterly Review, New Ser., Vol. 15, No. 2 (Oct., 1924), pp. 213-239^[]
• Inquisition against the Jews 1481-183412 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (from Encyclopaedia Judaica 1971)
• Foxe's Book of Martyrs by John Foxe (Bridge-Logos Publishers) ISBN 0-88270-672-1
• Edward Burman, The Inquisition: The Hammer of Heresy (Sutton Publishers, 2004) ISBN 0-7509-3722-X
  • A new edition of a book first published in 1984, a good, well-written and objective general history based on the main primary sources.
• Edward M. Peters, Inquisition. (University of California Press, 1989). ISBN 0-520-06630-8
  • A brief, balanced inquiry, with an especially good section on the 'Myth of the Inquisition' (see The Inquisition Myth). This is particularly valuable because much of the history available in English of the Inquisition was written in the 19th century by Protestants interested in documenting the dangers of Catholicism or Catholic apologists demonstrating that the Inquisition had been an entirely reasonable judicial body without flaws.
• Henry Kamen, The Spanish Inquisition: A Historical Revision. (Yale University Press, 1999). ISBN 0-300-07880-3
  • This revised edition of his 1965 original contributes to the understanding of the Spanish Inquisition in its local context.
• Cecil & Irene Roth, A history of the Marranos, Sepher-Hermon Press, 1974.
• Simon Whitechapel, Flesh Inferno: Atrocities of Torquemada and the Spanish Inquisition (Creation Books, 2003). ISBN 1-84068-105-5
  • "A good example of how uncritical acceptance of disjointed historical data helps inform contemporary notions of the black legend"
• William Thomas Walsh, Characters of the Inquisition (TAN Books and Publishers, Inc, 1940/97). ISBN 0-89555-326-0
• Parker, Geoffrey “Some Recent Work on the Inquisition in Spain and Italy” Journal of Modern History 54:3 1982
• Given, James B Inquisition and Medieval Society New York, Cornell University Press, 2001
• Henry Charles Lea, A History of the Inquisition of Spain (4 volumes), (New York and London, 1906–1907).
• Antonio Puigblanch, La Inquisición sin máscara (Cádiz, 1811-1813). [The Inquisition Unmasked (London, 1816)]
• Juan Antonio Llorente, “Historia Critica de la Inquisicion de Espana”
• W.T. Walsh, “Isabella of Spain,” (1931).
• Genaro Garcia, “Autos de fe de la Inquisicion de Mexico,” (1910).
• F. Garau, “La Fee Triunfante,” (1691-reprinted 1931).
• V. Vignau, “Catalogo... de la Inquisicion de Toledo,” (1903).
• J. Baker, “History of the Inquisition,” (1736).
• J. Marchant, “A Review of the Bloody Tribunal,” (1770).
• E. N Adler, “Autos de fe and the Jew,” (1908).
• Ludovico a Paramo, “De Origine et Progressu Sanctae Inquisitionis,” (1598).
• J.M. Marin, “Procedimientos de la Inquisicion” (2 volumes), (1886).
• R. Cappa, “La Inquisicion Espanola,” (1888).
• A. Paz y Mellia, “Catalogo Abreviado de Papeles de Inquisicion,” (1914).
• M. Jouve, “Torquemada,” (1935).
• Sir Alexandr G. Cardew, “A Short History of the Inquisition,” (1933).
• G. G. Coulton, “The Inquisition,” (1929).
• Ramon de Vilana Perlas, “La Verdadera Practica Apostolica de el S. Tribunal de la Inquisicion,” (1735).
• H.B. Piazza, “A Short and True Account of the Inquisition and its Proceeding,” (1722).
• A.L. Maycock, “The Inquisition,” (1926).
• H. Nickerson, “The Inquisition,” (1932).
• L. Tanon, “Histoire des Tribunaux de l’Inquisition,” (1893).
• A. Herculano, “Historia da Origem e Estabelecimento da Inquisicao em Portugal,” (English translation, 1926).
• Miranda Twiss, The Most Evil Men And Women In History (Michael O'Mara Books Ltd., 2002).
• Warren H. Carroll, "Isabel: the Catholic Queen" Front Royal, Virginia, 1991 (Christendom Press)
• Emile van der Vekene: Bibliotheca bibliographica historiae sanctae inquisitionis. Bibliographisches Verzeichnis des gedruckten Schrifttums zur Geschichte und Literatur der Inquisition. Vol. 1 - 3. Topos-Verlag, Vaduz 1982-1992, ISBN 3-289-00272-1, ISBN 3-289-00578-X (7110 titres sur le thème de l'Inquisition)
• Emile van der Vekene: La Inquisición en grabados originales. Exposición realizada con fondos de la colección Emile van der Vekene de la Universidad San Pablo-CEU, Aranjuez, 4-26 de Mayo de 2005, Madrid: Universidad Rey Juan Carlos, 2005. ISBN 84-96144-86-0