İçeriğe atla

Endokrin hastalıkları

Endokrin hastalıkları
Başlıca endokrin bezleri
UzmanlıkEndokrinoloji Bunu Vikiveri'de düzenleyin

Endokrin hastalıkları endokrin sisteme ait bozukluklarıdır. Endokrin bozukluklarla ilişkili tıp dalı endokrinoloji olarak bilinir.

Hastalık tipleri

Genel olarak, endokrin bozukluklar üç gruba ayrılabilir:[1]

  1. Endokrin bir bezin sekresyonunun azalması (hiposekresyon) (hormon eksikliğine yol açar)
  2. Endokrin bir bezin aşırı salgılaması (hipersekresyonu) (hormon fazlalığına yol açar)
  3. Endokrin bezlerinin iyi huylu (benign) veya kötü huylu (malign) tümörleri

Endokrin hastalıklar genellikle endokrin sistemde yer alan geri besleme mekanizmaları nedeniyle sekresyonunun azalması ve sekresyonun artmasının melez bir bir görüntüsünü ile ilgili oldukça karmaşık durumlardır. Örneğin, çoğu hipertiroidizm formu, aşırı miktarda tiroid hormonu salgılanmasına karşılık, düşük düzeyde tiroid uyarıcı hormon (TSH) salgılanması ile ilişkilidir.[2]

Hastalıkların listesi

Glukoz homeostaz bozuklukları

Tiroid bozuklukları

Kalsiyum homeostaz bozuklukları ve metabolik kemik hastalığı

Hipofiz bezi bozuklukları

Arka (posterior) hipofiz

  • Diabetes insipidus

Ön (anterior) hipofiz

Seks hormonu bozuklukları

Endokrin sistemin başka bir yerde belirtilmeyen tümörleri

  • Multipl (Çoklu) endokrin neoplazisi
    • MEN type 1
    • MEN type 2a
    • MEN type 2b
  • Karsinoid sendrom

Ayrı organlara da bakınız

  • Otoimmün poliendokrin sendromlar
  • İnsidentaloma - genellikle endokrin bezlerinde yapılan tanı amaçlı görüntülemeler sırasında karşılaşılan beklenmeyen bir bulgudur.

Endokrin acil durumlar

Endokrinolojide, tıbbi acil durumlar diyabetik ketoasidoz, hiperozmolar hiperglisemik durum, hipoglisemik koma, akut adrenokortikal yetersizlik, feokromositoma krizi, hiperkalsemik kriz, tiroid fırtınası, miksoödem koma ve hipofiz apopleksidir.[3]

Dekompanse feokromositoma veya paratiroid adenomlardan kaynaklanan acil durumlar için bazen uygulanan agresif medikal tedaviler hastanın durumunu kontrol edemediğinde, acil olarak, o organın çıkarılmasını gerektirir (rezeksiyon), ancak alınan cerrahi riskler, özellikle rezeksiyon sonrası yaşanması olası kan basıncı düzensizlikleri ve kardiyovasküler sistemin çökme olasılığı (operasyon sonrasında yapılan rezeksiyonun kademeli bir normalizasyon ile telafi edilmesini gerektiren sırasıyla katekolaminler ve kalsiyum seviyelerindeki şiddetli bir düşüş nedeniyle) çok önemlidir.[4][5] Özellikle yeni ve daha etkili ilaçlar ve protokoller göz önünde bulundurulduğunda, hastayı stabilize etmeye yönelik devam eden girişimlerden sonra acil veya seçici cerrahiye karşı acil cerrahi operasyonu yapmak gerekliliği ise halen tartışmalıdır.[6][7][8]

Başvurular

  1. ^ "Endocrine Disorders". webmd. 22 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2018. 
  2. ^ "Diagnosing Hyperthyroidism: Overactivity of the Thyroid Gland". endocrineweb. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2018. 
  3. ^ Savage, M W; P Mah; A Weetman; J Newell-Price (1 Eylül 2004). "Endocrine emergencies". Postgraduate Medical Journal. 80 (947). ss. 506-515. doi:10.1136/pgmj.2003.013474. PMC 1743094 $2. PMID 15356351. 
  4. ^ Brouwers, FM; Eisenhofer, G; Lenders, JW; Pacak, K (Aralık 2006). "Emergencies caused by pheochromocytoma, neuroblastoma, or ganglioneuroma". Endocrinology and Metabolism Clinics of North America. 35 (4). ss. 699-724, viii. doi:10.1016/j.ecl.2006.09.014. PMID 17127142. []
  5. ^ Tahim, AS; Saunders, J; Sinha, P (2010). "A parathyroid adenoma: benign disease presenting with hyperparathyroid crisis". Case Reports in Medicine. Cilt 2010. ss. 1-4. doi:10.1155/2010/596185. PMC 3014839 $2. PMID 21209735. 
  6. ^ Newell, KA; Prinz, RA; Pickleman, J; Braithwaite, S; Brooks, M; Karson, TH; Glisson, S (Ağustos 1988). "Pheochromocytoma multisystem crisis. A surgical emergency". Archives of Surgery. 123 (8). ss. 956-9. doi:10.1001/archsurg.1988.01400320042007. PMID 2899426. 
  7. ^ Scholten, A.; Cisco, R. M.; Vriens, M. R.; Cohen, J. K.; Mitmaker, E. J.; Liu, C.; Tyrrell, J. B.; Shen, W. T.; Duh, Q.-Y. (2 Ocak 2013). "Pheochromocytoma Crisis Is Not a Surgical Emergency". Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 98 (2). ss. 581-591. doi:10.1210/jc.2012-3020. PMID 23284003. 
  8. ^ Phitayakorn, R; McHenry, CR (Haziran 2008). "Hyperparathyroid crisis: use of bisphosphonates as a bridge to parathyroidectomy". Journal of the American College of Surgeons. 206 (3). ss. 1106-15. doi:10.1016/j.jamcollsurg.2007.11.010. PMID 18501807. 
Sınıflandırma


İlgili Araştırma Makaleleri

Endokrinoloji, Yunanca ἔνδον endon (iç) + κρίνειν krinein (salgı) + loji (bilimi) ve endokrin sistem, endokrin sisteme ait hastalıklar ve endokrin sistem tarafından salgılanan spesifik bileşikler olan hormonlar ile ilgilenenen bir tıp ve biyoloji dalıdır. Ayrıca hormonların neden olduğu gelişimsel olayların çoğalması, büyümesi ve farklılaşması ile metabolizmanın psikolojik veya davranışsal aktiviteleri, büyüme ve gelişme, doku fonksiyonu, uyku, sindirim, solunum, atılım, ruh hali, stres, emzirme, hareket, üreme ve duyusal algı ile ilgilidir. Uzmanlık davranışları davranışsal endokrinoloji ve karşılaştırmalı endokrinolojiyi de kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Hormon</span> İç salgı bezlerinden kana geçen ve organların işlemesini düzenleyen adrenalin, insülin, tiroksin ve benzeri fizyolojik etkisi olan maddelerin genel adı

Hormon,, çok hücreli organizmalarda fizyoloji ve davranışı düzenlemek için karmaşık biyolojik süreçler yoluyla uzak organlara veya dokulara gönderilen sinyal molekül sınıfıdır.

<span class="mw-page-title-main">Endokrin sistem</span>

Hayatta kalmak, büyümek ve çoğalmak için, insan dahil çok hücreli bir organizmanın, fizyolojik talepleri ve çevresel zorlukları karşılamak için dokular, organlar ve organ sistemleri arasında etkili bir uyuma sahip olması gerekmektedir. Endokrin sistem, iç ve dış koşullara yanıt vermektedir. Ayrıca kanalsız organ ve dokulardaki salgı hücreleri tarafından üretilen hormonlar aracılığıyla iletişim kurmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Böbrek üstü bezleri</span>

Böbrek üstü bezleri, üçgen biçimini andıran iç salgı (endokrin) bezleridir. Anatomik olarak böbreklerin hemen üstlerinde bulunduklarından bu adı almışlardır. Kabuk (korteks) ve öz (medulla) olarak anılan iki ayrı katmandan oluşan bezlerin temel işlevi fizyolojik gerilim (stres) karşısında kortikosteroid ve katekolamin bireşimleyip kana salgılamaktır. Adrenalin ve nöradrenalin salgılarlar.

Hipofosfatemi, kanda fosfat düzeyinin düştüğü bir elektrolit bozukluğudur. Fosforun normal kan düzeyi 2,5-4,5 mg/dl 'dir. Fosfor kemikteki temel minerallerden biridir. Toplam vücut fosfatının %85 'i kemiklerde bulunur. Geri kalan %14ü intraselüler alanda ve %1 'i ise ekstraselüler alandadır. Vücutta fosforun birçok görevi vardır. Fosfat nükleik asit ve hücre membranı yapısında bulunur. ATP gibi yüksek enerjili molekülleri oluşturur. Fosfor dengesinin en önemli düzenleyicisi böbrektir. Böbrekte filtre edilen fosforun %80-95 'i tübüllerden reabsorbe edilir. En önemli absorbsiyon proksimal tübüllerden olmaktadır. Proksimal tübül epitelinde bulunan Tip 2a ve Tip 2c Na-Pi kotransporteri bu emilimden sorumludur. Paratiroid Hormon ve FGF 23 gibi fosfatürik hormonlar tip 2a Na-Pi kotransporterini azaltarak fosfatürik etkilerini gösterirler. Diyetle alınan fosforun %60-65 'i emilir ve bu emilim ince barsak epitelinde bulunan benzer bir taşıyıcı olan Na-Pi 2b kotransporteri ile sağlanır.. Na-Pi 2b 'nin esas düzenleyici hormonu kalsitrioldür. Kalsitriol barsaktan fosfat emilimini arttıran bir hormondur.

<span class="mw-page-title-main">Prolaktin</span> Prolaktin (LTH)

Prolaktin, hipofiz bezinin ön lobu tarafından salgılanan iç salgı hormonudur. İnsanlarda PRL geni tarafından kodlanır.

<span class="mw-page-title-main">Hipofiz</span>

Hipofiz bezi veya diğer adıyla Pitüiter bez, bir fasulye tanesi büyüklüğünde yaklaşık 0,5 gram ağırlığında bir endokrin bezdir. Beyin tabanında, hipotalamusun altında bir çıkıntı şeklinde uzanır. Beyni örten dura mater ile çevrilmiştir. Hipofiz hormonu üretip salgılayarak Homeostasiyi düzenler. Bunu bütün iç salgı bezlerini denetleyerek yapar. Bu anlamda hipofiz, endokrin sistem ve sinir sistemi arasındaki en büyük organizasyon ağını kontrol eder. Hipotalamusun salgısı olan RF, kan yoluyla hipofizi uyarır ve hipofizin hedef organının uyarılmasını sağlayan hormonu üretmesini sağlar. Hipofiz bezi ön, orta ve arka lop olmak üzere üç parçalıdır. Ara lob insan embriyosunda görüldüğü halde, ergin insanda körelmiştir.

Hipotiroidi, Hipotiroidizm, tiroit bezinin yapısal ya da işlevsel bozuklukları nedeniyle ortaya çıkan tiroit hormonu eksikliği olgusudur. Hipotalamus-Hipofiz-Tiroit aksındaki sorunlar hipotiroidiye neden olabilirler.

<span class="mw-page-title-main">Diyabet</span> Kandaki glikoz seviyesinin aşırı artmasından kaynaklanan metabolik bozukluk

Diabet ya da Diabetes mellitus, sıklıkla yalnızca diabet ya da diyabet veya halk arasında şeker hastalığı olarak adlandırılan, genellikle kalıtımsal ve çevresel etkenlerin birleşimi ile oluşan ve kandaki glukoz seviyesinin aşırı derecede yükselmesiyle (hiperglisemi) sonuçlanan metabolik bir bozukluktur. Vücutta kan şekerinin düzenlenmesi pek çok sayıda kimyasal madde ve hormonun karmaşık etkileşimi sonucunda sağlanır. Şeker metabolizmasının düzenlenmesinde rol oynayan hormonlardan en önemlisi pankreasın beta hücrelerinden salgılanan insülin hormonudur. Diyabetes Mellitus ya insülin salgılanmasındaki yetersizlik ya da insülinin etkisindeki veya insülin cevabındaki bir bozukluk sonucunda ortaya çıkan yüksek kan şekerinin yol açtığı birkaç grup hastalığı tanımlamak için kullanılan ortak bir terimdir.

<span class="mw-page-title-main">Kortikosteroid</span>

Kortikosteroid, böbrek üstü bezlerinde salgılanan bir steroid hormon türü ve bu hormonların sentetik analoglarına verilen addır. Glukokortikoid olan kortizon ile hidrokortizon kan şekeri seviyesi ve inflamasyon tepkisinde, mineralokortikoid olan aldosteron ise böbrek borucukları düzeyinde, su ve sodyumun geri emilimini ve potasyumun atılımını kolaylaştırarak su mineral dengesinde rol oynarlar.

<span class="mw-page-title-main">TSH</span> Omurgalılarda glikoprotein hormon ailesi

Tiroit Uyarıcı Hormon (tirotropin, tirotropik hormon veya kısaltılmış TSH olarak da bilinir), tiroit bezini tiroksin (T4) ve ardından vücuttaki hemen hemen her dokunun metabolizmasını uyaran triiyodotironin (T3) üretmesi için uyaran bir hipofiz hormonudur.

Metin Özata Türk profesör.

<span class="mw-page-title-main">İnsülin benzeri büyüme faktörü 1</span> Homo sapiens türünde protein kodlayıcı gen

İnsülin benzeri büyüme faktörü (IGF-1) veya somatomedin C, çocukluk büyümesinde önemli rolü olan ve yetişkinlerde anabolik etkileri olan insüline benzeyen bir molekül yapısında olan bir hormondur.

<span class="mw-page-title-main">Hiperparatiroidizm</span>

Hiperparatiroidizm, paratiroid bezlerinin aşırı hormon üretmesi (hiperfonksiyonu) sonucu ortaya çıkan bir tablodur. Temel bulgu, hiperkalsemi olarak tanımlanan kandaki kalsiyum düzeyinin yüksek olması olgusudur. Hastaların bir bölümünde herhangi bir yakınma yoktur; yakınmalarından birinin nedeni için yapılan serolojik testlerde rastlantı olarak saptanabilir. Belirtilerin ortaya çıkması, bulguların sayısı ve gücü hiperkalseminin düzeyi ile koşuttur.

Multipl endokrin neoplazi (MEN), endokrin bezlerden kökenli çok sayıda tümörlerinin saptandığı, otosomal dominant yolla aktarılan kalıtsal bir sendrom kümesidir. Endokrin tümörlerin yanı sıra, endokrin nitelik taşımayan organlardan ve dokulardan kökenli tümörler de görülmektedir; endokrin kökenli olsun ya da olmasın, iyi huylu ya da kötü huylu (kanser) tümör özelliklerini taşırlar.

Hipogonadizm (hypogonadism), cinsiyet hormonlarının yetersizliğidir. Gonadotropik hormonlar (GnRH) hipotalamusta üretilir ve özel bir kan dolaşım sistemiyle hipofize yönlendirilir. Gonadotropik hormonlar (GnRH), gonadotropin salgılatıcı hormonlardır; hipofizi uyarır ve hipofiz gonadotropinleri üreterek kan dolaşımına boşaltır. Hipofiz ön lobuna ulaşan GnRH, follitropin (FSH) ve lutropin (LH) adı verilen iki gonadotropin hormonun aralıklı olarak kana verilmesini (sekresyonunu) tetikler. Pulsatil sekresyon olarak bilinen bu mekanizmada; her 60-90 dakikada bir, 1 dakika süreyle hipofize gelen GnRH uyarısıyla gonadotropin hormonlar kan dolaşımına verilir. Hipofizden kan dolaşımına dökülen gonadotropin hormonlar, kadınlarda ovaryumlara (yumurtalık), erkeklerde testislere ulaşarak cinsiyet hormonlarının üretimini tetikler; GnRH, kadınlarda yumurtlamayı ve östrojen hormon üretimini düzenleyen folikül uyarıcı hormon (FSH) ve luteinize edici hormon (LH) sentezini tetikler. LH testislerdeki Leydig hücrelerinden testosteron salgılanmasını denetler ve sperm üretimini uyarır. FSH ve LH sekresyonu, yine hipofiz ön lobunda üretilen ve prolactin adı verilen hormon tarafından frenlenir. LH testislerdeki Leydig hücrelerinden testosteron salgılanmasını denetler.

<span class="mw-page-title-main">Hipotalamus-hipofiz-gonad aksı</span> Üreme, ergenlik, cinsel dimorfizm ve davranışla ilişkili hormonal yolak

Hipotalamus-hipofiz-gonad aksı hipotalamus, hipofiz bezi ve gonadal bezlerin arasındaki etkileşimi ifade eder. Bu bezler genellikle birlikte işlev gösterdiğinden, fizyologlar ve endokrinologlar bunlardan tek bir sistem olarak bahsetmeyi uygun ve açıklayıcı buluyorlar.

Hashimoto ensefalopatisi ensefalopati, tiroid otoimmünitesi ve kortikosteroidlere iyi klinik yanıt ile karakterize nörolojik bir durumdur. Hashimoto tiroiditi ile ilişkilidir ve ilk kez 1966'da tanımlanmıştır. Durumun endokrin sistemle ilişkisi geniş çapta tartışmalı olmasına rağmen, bazen bir nöroendokrin bozukluk olarak adlandırılır. NIH Genetik ve Nadir Hastalıklar Bilgi Merkezi tarafından nadir görülen bir hastalık olarak kabul edilmektedir.

Otoimmün tiroidit veya özbağışıklı tiroidit, vücudun tiroid bezlerini ve onun hormon ürünleri olan T3, T4 ve TSH'yi tehdit olarak algılayarak tiroid hücrelerini hedef alan özel antikorlar üreterek onu yok ettiği kronik bir hastalıktır. Hipotiroidizm veya hipertiroidizm ile ve guatrlı veya guatrsız olarak ortaya çıkabilir.

<span class="mw-page-title-main">De Quervain tiroiditi</span>

De Quervain tiroidi, subakut granülamatöz tiroidit veya dev hücreli tiroidit olarak da bilinir, geçici tiroiditler olarak bilinen bir grup tiroidit hastalıklarının bir üyesidir. De Quervain tiroiditinden her yaştan ve her cinsiyetten insan etkilenebilir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.