İçeriğe atla

Endüstri çağı

William Bell Scott'ın yazdığı Demir ve Kömür, 1855–60, Sanayi Devrimi'nde kömür ve demir işlemenin yükselişini ve bunların mümkün kıldığı ağır mühendislik projelerini göstermektedir.

Endüstri Çağı ya da Sanayi Devri, 1760 civarında Büyük Britanya'da ve daha sonra diğer ülkelerde başlayan ekonomik ve sosyal örgütlenmedeki değişiklikleri kapsayan, esas olarak el aletlerinin yerini dokuma tezgahı ve buhar makinesi gibi güçle çalışan makinelerin alması ve sanayinin büyük işletmelerde yoğunlaşmasıyla karakterize edilen bir tarihi dönemdir.[1][2]

20. yüzyılın sonunda Sanayi Çağı'nın yerini Bilişim Çağı aldığına yaygın olarak düşünülürken,[3] 1989 Devrimlerinden bu yana yaygınlaşan bir görüş olmasına rağmen, Üçüncü Dünya ekonomisinin büyük bir kısmı hâlâ imalata dayanmaktadır. Telefonlar artık Afrika'nın en fakir ülkelerinde bile sıradan hale gelmiş durumdadır [4] ve küresel bilgi ağlarına erişim sağlamaktadır. Gelişmekte olan ülkeler hala büyük oranda endüstriyel bir yapıya sahip olsa da, Bilişim Çağı gittikçe etkisini hissettirmektedir.

Menşei

Tarımsal yöntemlerdeki büyük değişiklikler Sanayi Devrimini olanaklı hale getirmiştir. Bu tarım devrimi Hollanda'da tarım alanında yaşanan değişimle başlamış, daha sonra İngilizler bu değişimi daha da geliştirmiştir.

Endüstri Çağı, 18. yüzyılın ortalarında Büyük Britanya'da başlayarak Galler ve Durham Kontluğu gibi yerlerden kömür madenciliğiyle birlikte beslenerek gelişti.

Sanayi Devrimi Büyük Britanya'da başladı çünkü üretim faktörleri olan toprak (tüm doğal kaynaklar), sermaye ve işgücüne bu ülkede sahipti. İngiltere'nin ticarete olanak sağlayan çok sayıda limanı bulunmaktaydı, İngiltere'nin mal ve para gibi sermayeye, örneğin alet, makine, ekipman ve envantere erişimi mevcuttu. Son olarak Britanya'da bol miktarda emek ya da bu durumda sanayi işçisi bulunuyordu. Sanayi Devrimi'nin neden Büyük Britanya'da başladığını göstermeye yardımcı olan başka koşullar da söz konusudur. Britanya Adaları ve denizaşırı sömürgeler, İngiliz malları için büyük bir talep yaratan devasa pazarları temsil etmekteydi. İngiltere aynı zamanda devasa donanması ve ticaret denizciliği sayesinde en geniş etki alanlarından birine sahipti. İngiliz hükûmetinin ticari çıkarları gözetmesi de önemliydi. Buhar motoru, buharlı gemilere ve lokomotiflere olanak tanıyarak ulaşımı çok daha hızlı hale getirdi. 19. yüzyılın ortalarına gelindiğinde Sanayi Devrimi Kıta Avrupası ve Kuzey Amerika'ya yayıldı ve o zamandan beri dünyanın çoğuna yayıldı.

Tekstil endüstrisi

Pamuk endüstrisi, üretimi artırmak için otomatik makinelerin kullanıldığı makineleşmeye geçen ilk endüstri olmuştur. Yerli sistem, işletmelerin ham pamuk ithal etmeye başlaması, iplikçiler ve dokumacılar çalıştırarak kendi evlerinde kumaş haline getirmelerinin bir sonucu olarak filizlendi. James Hargreaves, tek bir çıkrıktan sekiz kat daha fazla iplik üretebilen çıkrığı icat etti ve Richard Arkwright bu çıkrığı su ile tahrik eder hale getirdi. Daha sonra Arkwright, fabrika sisteminin başlangıcını işaret eden bir iplik fabrikası açtı. 1785 yılında Edmund Cartwright su ile çalışan bir dokuma tezgahı icat etti.

Buharlı makineler

1712 yılında Thomas Newcomen ilk başarılı buhar makinesini üretti ve 1769 yılında James Watt modern buhar makinesinin patentini aldı. Sonuç olarak buhar, endüstrinin ana güç kaynağı olarak suyun yerini almıştır.

Buhar makinesi buharlı gemilerin ve taşımacılığı çok daha hızlı hale getirecek olan lokomotifin kullanılmasına imkan sağlamıştır. 19. yüzyılın ortalarına gelindiğinde Sanayi Devrimi Kıta Avrupası ve Kuzey Amerika'ya yayıldı ve o zamandan beri dünyanın çoğuna yayılmıştır.

Sanayi Çağı, seri üretim, yayıncılık, ulus devletin yükselişi, güç, modern tıp ve musluk suyu ile tanımlanmaktadır. Sanayi Çağı boyunca insan yaşamının kalitesi önemli ölçüde artmıştır. Bugün dünya genelinde beklenen yaşam süresi, Sanayi Devrimi'nin başladığı döneme kıyasla iki kattan daha fazladır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Two Views Of The British Industrial Revolution 23 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Peter Temin
  2. ^ "Industrial-revolution - Define Industrial-revolution at Dictionary.com". Dictionary.com. 29 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2024. 
  3. ^ "5 Myths About the 'Information Age'". The Chronicle of Higher Education. 17 Nisan 2011. 11 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2024. 
  4. ^ "In much of sub-Saharan Africa, mobile phones are more common than access to electricity". The Economist. 8 Kasım 2017. 30 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Grev</span>

Grev; çalışanların, yaptıkları işi toplu reddedişinden kaynaklanan iş durdurma eylemidir. Grev genellikle çalışanların yaşadıkları memnuniyetsizliklere karşılık olarak meydana gelir. Grevler, fabrikalarda ve madenlerde toplu işgücünün öneminin arttığı Sanayi Devrimi sırasında önemli hale gelmiştir ancak fabrika sahiplerinin işçilerden çok daha fazla siyasi gücü olması nedeniyle çoğu ülkede grevler çabucak yasa dışı hale getirilmiştir. Çoğu batı ülkeleri 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında grevi kısmen yasallaştırmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sanayi Devrimi</span> 1760–1840 yılları arasındaki hızlı teknolojik değişim dönemi

Sanayi Devrimi ya da Endüstri Devrimi, bazen Birinci Sanayi Devrimi ve İkinci Sanayi Devrimi olarak ayrılan ve insan ekonomisinin Tarım Devrimi'ni takip eden daha yaygın, verimli ve istikrarlı üretim süreçlerine doğru küresel bir geçiş dönemidir. Büyük Britanya'da başlayan Sanayi Devrimi, yaklaşık 1760'tan yaklaşık 1820-1840 yılları arasındaki dönemde Kıta Avrupasına ve Amerika Birleşik Devletleri'ne yayıldı. Bu geçiş, elle üretim yöntemlerinden makinelere geçişi; yeni kimyasal üretim ve demir üretim süreçlerini; su gücü ve buhar gücünün artan kullanımını; takım tezgâhlarının geliştirilmesini ve makineleşmiş fabrika sisteminin yükselişini içeriyordu. Üretim büyük ölçüde arttı ve bunun sonucunda nüfusta ve nüfus artış hızında benzeri görülmemiş bir artış yaşandı. Tekstil endüstrisi modern üretim yöntemlerini ilk kullanan sektör oldu ve tekstil istihdam, çıktı değeri ve yatırılan sermaye açısından baskın sektör haline geldi.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Sanayi Devrimi</span> 1870–1914 yılları arasındaki hızlı teknolojik değişim dönemi

İkinci ve Üçüncü Sanayi Devrimleri, daha bilinen adı ile Teknolojik Devrim, 19. yüzyılın son çeyreğinde başlayıp, 20. yüzyılın başlarında hızlanan endüstri alanlarındaki hızlı yükselişi ifade etmek için kullanılır. Sanayi devrimi 18. yüzyılın ortalarında buhar gücünün sanayiye uygulanması ile İngiltere'de ortaya çıkmıştır. Ancak tarihsel gelişim aşamaları içerisinde teknolojide ortaya çıkan değişmeler bu durumu ileri seviyeye taşımıştır.

<span class="mw-page-title-main">Buhar makinesi</span> Buharın içinde var olan ısı enerjisini, mekanik enerjiye dönüştüren bir dıştan yanmalı motor

Buhar makinesi, buharın içinde var olan ısı enerjisini, mekanik enerjiye dönüştüren bir dıştan yanmalı motordur. Buhar makineleri, lokomotifler, buharlı gemiler, pompalar, buharlı traktörler ve endüstriyel devreler olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Endüstri mühendisliği</span> Mühendislik

Endüstri mühendisliği ya da sanayi mühendisliği, insan, malzeme ve makineden oluşan bütünleşik sistemlerin kuruluş ve devamlılığının yönetimi ile ilgilenen mühendislik dalıdır. Endüstri mühendisleri, diğer mühendislik dallarının birçoğunun derslerini de alıp, üzerine işletme, yönetim, üretim, ekonomi ve endüstri mühendisliğine özel derslerle birlikte diğer mühendislik alanlarının yöneticilik yetkisine sahip mühendislik dalı.

<span class="mw-page-title-main">Lokomotif</span> Demiryollarında vagon dizisini çekmede kullanılan buharla ya da motorla çalışan makine

Lokomotif, raylar üstünde bir vagon dizisini çekmede kullanılan buharla ya da bir motorla çalışan makinedir. Fransızcadaki locomotive sözünden alınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Çıkrık (dokuma)</span>

Çıkrık, doğal ya da yapay liflerden iplik eğirmek için kullanılan bir araçtır.

Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayi A.Ş. veya kısaltmasıyla TÜLOMSAŞ, Eskişehir merkezli, TCDD'nin bağlı ortaklığında 1986-2020 arası faaliyet gösteren lokomotif üreticisi anonim şirket. Tüm faaliyetleri 2020'de kurulan TÜRASAŞ bünyesine dahil edilerek varlığına son verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Fabrika</span>

Fabrika veya üretimevi, içerisinde işlenmemiş veya yarı işlenmiş ürünün işçiler tarafından, makine, araç ve aygıtlar yardımıyla işlenerek tüketime hazır duruma getirildiği sanayi kuruluşu. Fabrika terimi, söz konusu işlemlerin gerçekleştirildiği, belli bir büyüklüğe sahip endüstriyel yapılar için de kullanılmaktadır. Fabrikalar gerekli işgücü, ana para ve tesis kaynaklarının bir araya gelmesi ile oluşur ve etkinlik gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Rahmi M. Koç Müzesi</span> Müze

Rahmi M. Koç Müzesi, İstanbul'un Hasköy semtinde, Haliç kıyısında bir sanayi müzesidir. 1994 yılında iş insanı Rahmi Koç'un desteği ile açılmış müze, Türkiye'de sanayi, ulaşım, endüstri ve iletişim tarihine adanmış ilk önemli müzedir.

<span class="mw-page-title-main">Buharlı lokomotif</span>

Buharlı lokomotif, buhar gücü ile çalışan lokomotiflerdir. Buharlı lokomotifler 19. yüzyıl ortalarından 20. yüzyıl ortalarına kadar kullanılmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Bilişim Çağı</span>

Bilişim Çağı bilişim ve iletişim teknolojilerindeki gelişimin insanlık tarihinde toplumsal, ekonomik ve bilimsel değişimin yönünü yeniden belirlediği ve giderek ağ toplumunun ortaya çıktığı döneme verilen addır. Başta imalat sanayii olmak üzere, ulaştırma, inşaat ve enerji sektörlerindeki gelişmelerin toplumsal ve ekonomik değişimin itici gücü olduğu endüstri toplumunun gelecekte neye evrileceği konusundaki tartışmalar 1950'lerin sonlarında başlamıştır. Başlangıçta bu döneme Endüstri Sonrası Çağı denmiştir. Bilgi Toplumu/Çağı, Enformasyon Toplumu/Çağı, İnternet Toplumu/Çağı, Elektronik Çağ, Siber Toplum/Çağ, Dijital Çağ, Sanayi-ötesi Çağ, Post-Modern Çağ, Yeni Çağ gibi çeşitli isimlerle de bilinmektedir. 1980'lerde İnternet'in kullanımının yaygınlaşması ve nihayet 1995'te tamamen serbest bırakılmasından sonra endüstri sonrası terimi yerini enformasyon sözcüğüyle değiştirmiş, kavram Türkçeye Bilişim Çağı ya da Bilgi Çağı olarak yerleşmiştir. Günümüzde "Bilişim Çağı" terimi, 1990'lardan bugüne kadar olan süre için kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yakın Çağ</span>

Yakın Çağ, çoğu tarihçinin Fransız Devrimi ve Sanayi Devrimi ile başladığını kabul ettiği, günümüzde de devam eden tarih çağlarından sonuncusudur.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa'nın ekonomik tarihi</span>

Avrupa'nın ekonomik tarihi, Avrupanın geçmişte yaşadığı ekonomik olguların nasıl geliştiği ve bunun dönemlerini açıklar.

<span class="mw-page-title-main">Rochdale</span>

Rochdale, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Kuzey Batı İngiltere bölgesinde Greater Manchester Metropoliten Törensel Kontluğu'nun içinde "Rochdale Metropoliten Bölgesi"nin merkez şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Tramvay</span> raylar üzerinde hareket eden elektrikli toplu taşıma aracı

Tramvay, genel olarak yerleşim yerleri içerisinde insan taşımacılığında kullanılan, kara yolunda tekerlekleri raylar üzerinde hareket eden toplu ulaşım aracıdır. Trenlerin aksine raylar sokaklara döşenebilir ve diğer taşıtlar bu yollardan geçebilirler. Tramvay hattı tramvay veya hafif raylı sistemlerde kullanılır. Tramvay hattı, aracın çeşitli çalışma ortamlarına uyum sağlamak için farklı ray profili'ne sahip olabilir. Çoğu tramvaylar elektrik gücüyle çalışır. At veya petrol ile çalışan tramvaylar da vardır. Tramvayların çift katlı tramvay, tramvay-tren, lastik tekerlekli tramvay, alçak tabanlı tramvay gibi türleri bulunmakdadır.

<span class="mw-page-title-main">Endüstri 4.0</span> Sanayi Devrimi

Endüstri 4.0, 4. Endüstri Devrimi ya da 4. Sanayi Devrimi terimi ilk olarak 2011 yılında Almanya Hannover Fuarı'nda kullanıldı. Ekim 2012 yılında ise Robert Bosch GmbH ve Henning Kagermann çalışma grubu oluşturarak hazırladıkları 4. Sanayi Devrimi öneri dosyasını Alman Federal Hükûmeti'ne sunmuştur. 8 Nisan 2013 tarihinde yine Hannover Fuarı'nda çalışma grubu Endüstri 4.0 raporunu sunmuştur.

İngiliz hegemonyası; 1750'lerden itibaren İngiltere'nin Avrupa'daki en büyük piyasaya sahip olması ile ticaret ile başlayıp üretim, tüketim ve finans alanlarında dünyada hegemon güç haline geldiği dönemi tanımlar. 1700'lerde sanayi devriminin İngiltere'de başlamasıyla İngiltere dünyanın süper gücü haline gelmeye başlamıştır. Denizaşırı koloniler üzerinde Fransa İngiltere ile rekabet halindeydi. Ancak İngiltere'nin zaferiyle sonuçlanan Yedi Yıl Savaşı İngiltere'nin dünya çapındaki denizlerdeki üstünlüğünü ve kolonyal gücünü dünyaya gösterdi. 18. yüzyılın sonlarına doğru gerçekleşen sanayi devrimi İngiltere'yi askeri ve iktisadi gücünün doruklarına ulaştırdı. Bu durum da İngiltere'nin dünya liderliği için gerekli ortamı sağladı. İngiltere egemenliğinin temel politikası serbest ticaret uygulamasıydı. İngiltere serbest ticaret uygulayabilmek için Tahıl Yasalarını kaldırdı. Bunun üzerine toprak sahipleri kaybettikleri geliri tekrar kazanabilmek için yeni kanallara yöneldiler. En güçlü dönemine geldiğinde İngiltere dünyadaki en geniş topraklara sahip olmuştu ve bir yüzyıl boyunca dünyanın en önde gelen küresel gücü oldu. İngiltere gücünün doruklarındayken "güneşin batmadığı ülke" olarak nitelendirilmeye başlamıştı. Çünkü toprakları dünya geneline yayılmış ve en az bir bölgesinde her zaman gün ışığı vardı.

<span class="mw-page-title-main">Model mühendisliği</span>

Model mühendisliği tam boyutlu makinelerin orantılı olarak ölçeklenmiş minyatür çalışma örneklerini inşa etmektir. Seri üretimden ziyade zanaatkarlığa güçlü bir vurgu yapan metal işleme dalıdır. Şimdi esas olarak bir hobi iken geçmişte ticari ve endüstriyel amacı da vardı. 'Model mühendisliği' terimi 1888'de kullanımdaydı. Amerika Birleşik Devletleri'nde tartışmalı bir şekilde bu terimin kapsamı daha geniş olmasına rağmen 'ev atölyesi makinisti' terimi sıklıkla kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Makine çağı</span>

Makine Çağı 20. yüzyılın başlarından ortalarına kadar olan dönemi, bazen de 19. yüzyılın sonlarını da kapsayan bir dönemdir. Yaklaşık bir tarihlendirmede bulunacaj olursak bu süre 1880 ile 1945 arası olacaktır. Birinci ve İkinci Dünya Savaşları arasındaki dönemde zirveye ulaştığı kabul edilen Makine Çağı, İkinci Sanayi Devrimi'nin son dönemleriyle örtüşerek ve 1945'e kadar devam eder. 1940'lar, modern fiziğin atom bombası, ilk bilgisayarlar, ve transistör gibi yeni uygulamaları gördüğü Atom Çağı'nın başlangıcına tanık olmuştur. Bilişim Çağı, makine çağının mekanikte temellenen entelektüel modelini sona erdirerek yeni, daha karmaşık bir yüksek teknoloji modelinin habercisi olmuştur. Bilişim çağı, zihinsel görevleri yerine getiren makinelere olan ilginin de artmasıyla İkinci Makine Çağı olarak adlandırılmıştır.