İçeriğe atla

Encümen-i Daniş

ile ilgili metin bulabilirsiniz.

Encümen-i Daniş (Osmanlıca: انجمن دانش), Osmanlı Devleti’nde 1851-1862 yıllarında hizmet vermiş bir bilim kuruludur. Kurucusu Mustafa Reşit Paşa’dır. Fransız İlimler Akademisi’ni örnek alarak kurulan bu kurulun başardığı en önemli iş, Ahmet Cevdet Paşa’ya yazdırılmış “Tarih-i Cevdet” adlı eserdir.

Türkçeye sade dille yazılmış ve tercüme edilmiş bilimsel eserler kazandırma, ülkede genel kültür seviyesini yükseltme, kuruluş aşamasında olan Darülfünun için kitap hazırlama gibi amaçlarla kurulmuştu. Ayda bir kez toplanan ve her biri bir bilim dalında uzman 40 dahili üyeden oluşurdu. 1862’den sonra kapanmıştır.

Tarihçe

Sultan Abdülmecit’in 10 Ocak 1845 tarihli eğitim reformlarının gerçekleştirilmesi emrini içeren fermanı üzerine 11 Nisan 1845’de sekiz kişiden oluşan Meclis-i Maarif-i Muvakkat (Geçici Eğitim Meclisi) kuruldu.[1] Eğitim için gerekli reformların plan ve projesini oluşturmakla görevli meclis, 1846 yılı Temmuz ayında, yasa metinlerini hazırlamakla görevli Meclis-i Vâlâ’ya raporunu sundu. Meclisin kararları arasında İstanbul’da Darülfünun (üniversite) kurulması ve üniversitenin kuruluşuna hazırlık yapmak, okutulacak kitapları hazırlamak için “Encümen-i Daniş” adlı bir bilim kurulunun kurulması vardı. Encümen-i Daniş kurulması, Paris’te elçilik yaptığı sırada Fransız İlimler Akademisi’ni çok beğenmiş olan Mustafa Reşit Paşa’nın fikriydi. Ancak kurulması, 1851’de Ahmet Cevdet Efendi’nin bu kurumun sağlayacağı faydalara ilişkin bir mazbata yazarak Sultan Abdülmecid’e sunmasından sonra mümkün oldu.

Ataullah Efendizade Şerif Efendi’nin birinci başkan, Hayrullah Efendi’nin ikinci başkan olduğu encümen, 26 Mayıs 1851 tarihli padişah iradesi ile kuruldu. Kuruluş programını hazırlama görevi müderris Ahmet Cevdet Efendi’ye verildi. Encümenin nizamnamesi (tüzüğü) Ahmet Cevdet Efendi başkanlığında bir kurul hazırladı. Nizamname, 1 Haziran 1851’de yayımlandı, Takvim-i Vakayi'nin 449. sayısında kamuoyuna duyuruldu. Üyelerin listesi 15 Nisan 1851’de padişahça onaylandı.[2]

18 Temmuz 1851’de Darülmaarif Mektebi’nde düzenlenen törenle Encümen-i Daniş açıldı. Törene Padişah Abdülmecit, Sadrazam Mustafa Reşit Paşa da katıldı. Sadrazam müsteşarı Fuad Paşa ile Ahmet Cevdet Efendi'nin daha önce hazırladıkları “Kavaid-i Osmaniyye” adlı Osmanlıca gramer kitabın bir nüshası, kurulun ilk eseri olarak törende padişaha sunuldu.

Kurul, 12 yıl kadar hizmet verdikten sonra dağılmıştır. Hangi tarihte ve neden dağıldığına dair bilgi bulunmaz ancak Abdülmecid'in ölümü ile çalışmasına son verildiği tahmin edilir.

Kuruluş yapısı

Encümen-i Daniş, birinci ve ikinci olmak üzere iki başkanı, kırk dahili üye ile sayısı sınırlanmamış miktarda harici üyeden oluşurdu. Dahili üyeler ulema, şair, yazar, tercüman üst düzey askeri ve sivil bürokrat arasından seçilmiş kimselerdi. Toplantılara katılmaları zorunlu idi. Harici üyeler, Türkiye ile ilgili bilimsel çalışma yapan kimselerdi. Türkçe bilmeleri şart değildi; dilerlerse toplantılara katılabilirlerdi ancak hizmetleri daha çok yazdıkları eserlerle olmuştur. Harici üyeler arasında en ünlüleri Avusturyalı doğu bilimci Joseph von Hammer-Purgstall, İngiliz sözlük James Redhouse ve Fransız doğu bilimci Thomas Bianchi'dir.

Eserler

Encümen-i Daniş'in ürünü olan başlıca eserler şunlardır:

  • Kavaid-i Osmaniyye, Cevdet ve Fuad Efendiler tarafından Encümen-i Daniş'in kuruluşundan önce Bursa'da birlikte bulundukları sırada ortaya çıkarılmış bir gramer kitabıdır. İlk Türkçe gramer kitabı olarak kabul edilir. Meclis-i Maarif'in onayı, şeyhülislamın fetvası ve padişahın iradesi ile basılmış; Encümen-i Daniş'in açılış töreninda padişaha sunulmuştur.
  • Tarih-i Cevdet, 1774-1826 arası Osmanlı tarihini içeren bir kitaptır; Türkçe yazılmış ilk modern tarih kitabı sayılır. Ahmet Cevdet Paşa tarafından kaleme alınmıştır.
  • İbn-i Haldun'un ünlü Mukaddime adlı eserinin Türkçeye çevrilmesi için Suphi Paşa görevlendirilmiş ancak çeviriyi Ahmet Cevdet Paşa yapmış ve eser 1860'ta İstanbul'da basılmıştır.

Encümenin bazı tanınmış dahili üyeleri

Kaynakça

  1. ^ Cahit Bilim. "İlk Türk Bilim Akademisi : Encümen-i Daniş" (PDF). 23 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2011. 
  2. ^ Uçman, Abdullah. "ENCÜMEN-i DÂNİŞ". islamansiklopedisi.org.tr. TDV İslam Ansiklopedisi. 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Abdülmecid</span> 31. Osmanlı padişahı (1839–1861)

I. Abdülmecid, 31. Osmanlı padişahı ve 110. İslam halifesidir. II. Mahmud'un, Bezmialem Sultan'dan olan oğludur. Döneminde Tanzimat Fermanı'nı ilan ettirmesiyle ünlüdür. Osmanlı İmparatorluğu'nun son dört padişahının babası olarak, en çok sayıda oğlu padişahlık yapmış Osmanlı hükümdarı olan Abdülmecid, babası II. Mahmud gibi vereme yakalanmıştı. Ihlamur Kasrı'nda öldüğünde 38 yaşındaydı. Fatih'in Sultan Selim semtinde, Yavuz Selim Camii Haziresi'ne defnedildi ve bugün adı verilen bir türbesi bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">II. Mahmud</span> 30. Osmanlı padişahı (1808–1839)

II. Mahmud, 30. Osmanlı padişahı ve 109. İslam halifesidir. Osman Gazi ve Sultan İbrahim'den sonra Osmanlı Hanedanı'nın üçüncü ve son soy atasıdır. Son altı Osmanlı padişahından ikisi onun oğlu dördü ise torunudur.

<span class="mw-page-title-main">İbrahim Şinâsî</span> Türk gazeteci, yazar ve şair

İbrahim Şinasi Efendi, Türk gazeteci, yayımcı, şair ve oyun yazarı.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Vefik Paşa</span> 196. Osmanlı sadrazamı

Ahmet Vefik Paşa, Yunan asıllı Osmanlı devlet adamı, diplomat, çevirmen ve oyun yazarı. İlk ilmî Türkçülerden biridir. İki defa Maarif Nazırlığı yaptı; ilk Osmanlı Meclis-i Mebusanı'nda, İstanbul vekili olarak yer aldı ve başkanlığı üstlendi. 4 Şubat 1878–18 Nisan 1878 ve 1 Aralık 1882–3 Aralık 1882 tarihleri arasında iki defa sadrazamlık görevine getirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Cevdet Paşa</span> Osmanlı devlet adamı

Ahmed Cevdet Paşa veya Lofçalı Ahmed Cevdet Paşa, Osmanlı Devleti'nde on dokuzuncu asırda yetişen Türk devlet ve ilim adamı, tarihçi, hukukçu, şair.

Dilbilgisi ya da gramer, bir dilin ses, biçim ve cümle yapısını inceleyip, kurallarını saptayan bilim dalı. Bir dili seslerinden cümlelere kadar, içerdiği bütün dil birliklerini, geniş bir şekilde anlam ve görevlerini kapsayacak şekilde inceler ve sözcüklerden anlam üretmeyi sağlar. Dilbilgisi kuralları, bir grup tarafından hazırlanmayıp, o dili kullanan insanların zaman içinde gerekli kuralları yaratmaları veya var olan kuralları dilin gelişimine göre değiştirmeleri sonucu oluşur. Bir dili veya bir dilin değişkesini akıcı olarak konuşanlar bu kuralları içselleştirmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Yusuf Kâmil Paşa</span> 188. Osmanlı sadrazamı

Yusuf Kâmil Paşa, Osmanlı İmparatorluğu'nda görev yapmış Türk devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Sadık Rıfat Paşa</span> Diplomat ve devlet adamı

Sadık Rıfat Paşa, iki kez Osmanlı Hariciye Nazırlığı yapmış diplomat ve devlet adamıdır.

<i>Târîh-i Cevdet</i>

Tarih-i Cevdet, Osmanlı devlet adamı Ahmet Cevdet Paşa'nın yazdığı; ilk ciltleri 1854 yılında, tamamı 1884'te yayımlanmış 12 ciltlik Osmanlı tarihi kitabıdır.

Yıldız Mahkemesi, 27 Haziran- 29 Haziran 1881 tarihleri arasında Yıldız Sarayı'nın bahçesinde kurulan bir çadırda yapılan, Osmanlı padişahı Abdülaziz'i öldürmekle suçlanan sanıkların yargılandığı özel amaçlı bir mahkemeydi.

<span class="mw-page-title-main">Adliye Nezâreti</span>

Adliye Nezâreti ya da Adliye Nazırlığı Son dönem Osmanlı Hükûmetleri'nde bugünkü Adalet Bakanlığı'nın yaptığı işi yapan nazırlıktır. Türkiye'de Cumhuriyet'in kurulmasıyla birlikte önce Ankara'ya taşınmış ve sonrasında ise dilde sâdeleşme çalışmalarının ardından adı "Adalet Bakanlığı" olarak değişmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kazasker Mustafa İzzet Efendi</span> Osmanlı hattatı (1801-1876)

Adaşı ve ustası olan bir diğer ünlü hattat Yeserizade Kazasker Mustafa İzzet Efendi ile karıştırılmamalıdır.

Ahmet Sadık Ziver Paşa, Ziver Efendi, Osmanlı devlet adamı, şair.

Ruscuklu Osman Beyzade Mehmet Ali Fethi Efendi, Osmanlı bilim insanı, öğretmen, kütüphaneci, mutasavvıf, çevirmen, şair.

Meşrepzâde Mehmed Arif Efendi, Osmanlı ilim ve devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Dahiliye Nezâreti</span>

Dahiliye Nazırlığı veya Dahiliye Nezareti, son dönem Osmanlı hükûmetlerinde içişlerinden sorumlu bakanlığa verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Evkaf-ı Hümâyun Nezâreti</span>

Evkaf Nâzırlığı veya Evkaf-ı Hümâyun Nezâreti,, son dönem Osmanlı hükûmetlerinde vakıf kurumlarından sorumlu olan nâzırlıktır.

<i>Târîh-i Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye</i>

Tarih-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, tıp ve ilahiyat âlimi Hayrullah Bey tarafından yazılan ve 1854-1864 yılları arasında yayımlanan Osmanlı tarihi kitabıdır.

Ahmed Arif Hikmet Bey Efendi 1846 - 1854 doneminde Osmanlı Şeyhülislamı.

Cemiyeti-i İlmiye-i Osmaniye, Avrupa'da gelişen modern bilimleri genç aydınlara tanıtmak üzere Tanzimat döneminde İstanbul'da Osmanlı devlet adamlarının kişisel gayretleriyle kurulmuş bir dernektir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.