İçeriğe atla

Emir Külâl

Emir Külāl (1278–1370) (Farsça: امیر کلال), 10. yüzyılda Orta Asya'da yaşamış bir İslam alimi ve tasavvuf şeyhidir.[1]

Gerçek adı Şemseddin'dir. Emir Külâl, Nakşibendiliğin ilk kuruluşundaki adı olan Hacegan tarikatının bir üyesiydi. Babası, Muhammed'in seyyid soyundan gelen sufi alimi Seyfeddin Hamza'ydı. Babasının ölümünden sonra İran'daki Külâl kabilesinin reisi olduğu için tam "Emir" unvanını almıştır. Saygın bir alim ve din adamı olarak ünü Çağatay Hanlığı'na yayılmış ve Emir Külâl daha bilinen adı haline gelmiştir. Külâl Farsçada çömlek yapan anlamına gelir.[2]

Yaşamı

1284 yılında Buhara'da doğdu. Babası da seyyid soyundan bir sufi dervişi olan Emir Hamza'dır. Gençliğinde yöre alimleri bid'at olarak görse de güreş ile uğraştı. Hacegan şeyhlerinden Muhammed Baba Semmâsî'ye bağlanarak yirmi yıl onun dersine devam etti. Daha sonra Baba Semmasi onu ileride tüm Orta Asya, İran ve Türk coğrafyasını etkisi altına alacak olan Nakşibendilik tarikatının kurucusu Bahaddin Nakşibend'in yetiştirilmesinde görevlendirdi. Kaynaklarda yer alan Külâl'in Timur'la görüştüğü yönündeki rivayetler ise hatalıdır.

Tasavvuf öğretileri

Seyyid Emir Külâl'ın öğretileri, özellikle Allah'a yönelik samimiyet, içsel arınma ve manevi gelişim üzerine odaklanır. Naqşibendi tarikatı, bu temel prensipleri benimseyerek müritlerine ruhsal disiplin ve içsel denge konularında rehberlik etmeyi amaçlar. Külâl'ın öğretileri, Orta Asya'da İslam'ın yayılmasına ve tasavvufun derinleşmesine önemli katkılarda bulunmuştur. Nakşibendi tarikatı, günümüzde de birçok Müslüman topluluğunda etkisini sürdürmektedir.

Kaynakça

  1. ^ "EMÎR KÜLÂL". TDV İslâm Ansiklopedisi. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2023. 
  2. ^ English Dari Dictionary (PDF). 17 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Kasım 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tasavvuf</span> İslamın içsel, mistik boyutu

Tasavvuf veya Sûfîzm ya da Sûfîlik, İslam'ın iç veya mistik yüzü olarak tarif edilir. Ayrıca Sufizmin batıda yükseltilen içeriğinin "Budizm ve Taoizm gibi içeriksiz güzel yaşama tarzı" olarak yorumlanması da vardır.

Seyyid, İslam peygamberi Muhammed'in kızı Fatıma ve torunları Hasan, Hüseyin, Zeynep, Rukiyye, Ali, Ümame ve Ümmü Gülsüm'ün soyundan olduğu inanılanlar genel olarak bu adla anılır. Hanımlar için Seyyide sıfatı kullanılır.

Nakşibendilik, 14. yüzyılda Orta Asya'da Buhara çevresinde gelişen ve adını kurucusu sufi alim Bahâeddin Nakşibend'den alan tasavvuf tarikatı.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Bahâeddîn</span> Nakşibendiliğin kurucusu

Muhammed Bahaüddin Nakşibendi, Nakşibendi tarîkatının isim babası, büyük mutasavvıf evliya. Şah-ı Nakşibend veya Bahaddin lakapları ile anılır. Silsileyi sadat'te Muhammed Baba Semmasi ile Seyyid Emir Külâl'ın talebesidir.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Baba Semmâsî</span>

Muhammed Baba Semmâsî, Türk kökenli mutasavvıf.

Tarikat veya tarik kelimesi "yol" tarikat "yollar" anlamına gelir, "Allah'a ulaştıran yol" mânâsında kullanılmaktadır. Tarikatlar Selçuklu ve Osmanlı'ya özgü düşünce ve inanç hareketleri olarak değerlendirilmektedir. Birçok tarikatın menşei Hicri 5./Miladi 11. asırda Abdülkâdir Geylânî'nin yolundan gidenler tarafından oluşturulan Kadiri Tarikatıdır. Ebû Sâlih Muhyiddîn Abdülkâdir Geylânî, neseben hem Hasanî ve hem de Hüseynîdir. Abdulkadir Geylânî'nin soyundan gelen evlat ve torunları da yaşadıkları muhitlerde “şerîf”, “şurefâ”, “seyyid” olarak anılmışlardır.

Hâlidîlik, İslam'ın Sünnîlik mezhebine bağlı bir tarîkat olan Nakşibendîliğin en yaygın kollarından biridir. Kol, adını Kürt İslam âlimi Halid Bağdadî'den alır. Türkiye'de etkinlik gösteren Nakşibendî şeyhleri genellikle Halidî'dir.

<span class="mw-page-title-main">Yahyâ-yı Şirvânî</span>

Yahyâ-yı Şirvânî 15. yüzyılda yaşamış Azerbaycanlı sufi, Halvetiyye tarikatının ikinci kurucusudur. Azerbaycan Türkleri'nden olan Seyid Yəhya Bakuvi Azerbaycan'ın tanınmış filozof alim ve şairlerindən biri, Halvetiyye Tarikâtı'nın İkinci kurucusudur. Baküvi aynı zamanda bir Halvetilik virdi olan Virdu-Sattar'ın da yazarıdır. 2013 yılında UNESCO Genel Konferansı'nın 36. oturumunda Seyid Yahya Bakuvin'in 550. yıldönümünün dünya çapında kutlanması kararı alındı.

<span class="mw-page-title-main">Mevlevîlik</span>

Mevlevîlik, 13. yüzyılda yaşamış Mevlana Celaleddin Rumi'nin tasavvufî düşünceleri üzerine, kendisinin ölümü ardından gelişen tarikattır.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Yesevî</span> Türk mutasavvıf ve şair

Ahmed Yesevî ya da Ata Yesevî (Kazakistan Türkçesi: Қожа Ахмед Яссауи; Özbekistan Türkçesi: Xoja Ahmad Yassaviy; 1093, Sayram - 1166, Türkistan, kendi gibi Türk asıllı olan Arslan Baba'nın talebesidir. "Pîr-i Türkistan" lakabıyla bilinen bir mutasavvıf ve şairdir.

<span class="mw-page-title-main">Molla Câmî</span> İranlı islam alimi ve şair

Molla Câmî veya tam adıyla Nureddin Abdurrahman Câmî,, İranlı İslam alimi ve şair.

Silsile-i Sâdât, Muhammed'in kendisinden sonra yerine vekâlet edeceğini hadislerinde haber verdiğine inanılan evliyâların oluşturduğu zincirdir. Günümüzde Nakşibendi Tarikatı'nın kollarına ait farklı birçok "Silsile-i Saadat" mevcûttur. Aşağıdaki tabloda Nakşibendilik'in farklı kollarına ait Altın Zinciri (Silsile-i saadat) listelenmiştir. Bunlar sırası ile,

  1. (GM) : Gaforî-Muceddidî
  2. (MS): Muceddidî-Sirâcî
  3. (T) : Tâhirî
  4. (S) : Süleymânî
  5. (K) : Hâlidî
  6. (H) : Hakkânî

Yesevîlik, adını Nakşibend’îyye tarikâtı şeyhi Yusuf Hemedanî'nin müritlerinden Hoca Ahmed Yesevî'den alan, İslâm'da kadın-erkek denkliğini yaşatan, Anadolu Alevîliği üzerinde bir hayli tesirleri olan, Bektâşî Tarikâtı'nın da beslendiği tasavvufî yol ve Türk tarikatı.

Ni'metullah'îyye, Ni'metallahîlik ya da Ni'metullahî Tarikâtı ; Emir Nûr'ed-Dîn Ni'metullah bin Mir Abdullah tarafından 14. yüzyılda kurumsallaştırılan Azerî kökenli bir sufi tarikâtı.

Ekberilik, Muhyiddin İbn Arabi'nin temel kavramlarını geliştirdiği sufi metafiziğinin Vahdet-i Vücud denilen meşrep veya okuluna bağlı olan sufileri tanımlamakta kullanılan bir terim.

<span class="mw-page-title-main">Hâce Abdullah Herevî</span>

Hâce Abdullah Herevî, 11.yüzyılda yaşamış sufi ve din bilgini. Ebu İsmail Abdullah ibn Ebu Mansur Muhammed, Hace Abdullah el-Ensari el-Herevi veya Heratlı Ensari adlarıyla bilinen sufi, eserleriyle kendisinden sonraki sufileri etkilemiştir.

Mehmet Lütfi Budak, Hace Muhammed Lütfi Efendi veya halk arasında yaygın söylendiği şekliyle Alvarlı Efe Hazretleri (1868-1956) Türk imam, sufi ve şairidir. Nakşibendi ve Kadiri tarikatlerinde şeyhtir.

Muhammed Küfrevi, 19. asırda yaşamış bir sufidir. Nakşibendiliğin Halidiye koluna bağlı bir tarikat şeyhidir. Mevlana Halid-i Bağdadi'nin halifesi Seyyid Taha Hakkâri'den hilafet almıştır. Siirt'in Şirvan eski adıyla Küfre kasabasında yaşadığı için kendisi ve artgelenleri Küfrevi veya Kufralı soyadıyla tanınmıştır. Torunları arasında TBMM sabık milletvekillerinden Kasım Kufralı da bulunmaktadır. Türbesi Bitlis'te olup Sultan II. Abdülhamid tarafından Barok tarzında inşa edilmiştir. I. Dünya Savaşı sırasında Ruslar tarafından türbesi yağma ve tahribata uğramasına rağmen günümüze kadar ulaşmıştır.

Tasavvuf tarikatları listesi, bu listede gelişmeye bağladığı 8. yüzyıldan, çeşitli kollara ayrıldığı günümüze kadar İslam dünyasındaki tasavvufi tarikatlar listelenecektir.

<span class="mw-page-title-main">Hatmiyye</span> tasavvuf tarikatı

Hatmiyye Seyyid Muhammed Osman el-Mirghani el-Hatim tarafından kurulan bir sufi tarikatıdır. Hatmiyye, Sudan, Eritre ve Etiyopya'daki en büyük sufi tarikatıdır. Mısır, Çad, Suudi Arabistan, Somali, Uganda, Yemen ve Hindistan'da da takipçileri vardır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.