İçeriğe atla

Emir Abbas Huveyda

Emir Abbas Huveyda
70. İran Başbakanı
Görev süresi
26 Ocak 1965 - 7 Ağustos 1977
1 Ocak 1965'e kadar geçici
Hükümdar Muhammed Rıza Pehlevi
Yerine geldiğiHasan Ali Mansur
Yerine gelenCemşid Amuzegar
İran Başbakan Yardımcısı
Görev süresi
7 Mart 1964 - 26 Ocak 1965
Başbakan Hasan Ali Mansur
Yerine geldiğiCafer Şerif İmami
Yerine gelenArdeşir Zahidi
Kişisel bilgiler
Doğum 18 Şubat 1919(1919-02-18)
Tahran, İran
Ölüm 7 Nisan 1979 (60 yaşında)
Tahran, İran
Partisi Yeni İran Partisi (1964-1975)
Rastahiz Partisi (1975-1978)
Evlilik(ler) Leyla İmami (1967-1973)

Emir Abbas Huveyda (Farsça: امیرعباس هویدا), (d. 18 Şubat 1919, Tahran - ö. 7 Nisan 1979, Tahran), İranlı diplomat ve siyasetçidir. Şah Muhammed Rıza Pehlevi döneminde İran başbakanı olarak 26 Ocak 1965 - 7 Ağustos 1977 tarihleri arasında görev yapan Huveyda, İran tarihinin en uzun süre hizmet veren başbakanıdır.

Hayatı ve eğitimi

1919'da Tahran'da tecrübeli bir diplomat olan Habibullah Huveyda'nın oğlu olarak doğan[1] Emir Abbas Huveyda, babasının Bahâî inancına sahip olmasına karşın pek dindar birisi değildi.[2] 1938'de Paris'te eğitim almaya başlayan Huveyda, Brüksel'de üniversite düzeyinde siyaset bilimi öğrenimini 1941 yılında tamamladıktan sonra İran'a döndü.

Ordu ve kamu hizmeti

1942'de İran'a döndükten birkaç ay sonra askerlik hizmetini yapan Huveyda, sonrasında İran Dışişleri Bakanlığı'na girdi. Ardından Paris, Bonn ve Ankara'daki İran büyükelçiliklerinde ve Birleşmiş Milletler'de görev yaptı. 1956-1957 yılları arasında Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği üyeliği yaptı.

İktidara yükselişi

1958'de İran Ulusal Petrol Şirketi'nin yönetim kurulu üyeliğine atandı. Sonrasında genel müdürlük yapmaya başlayan Huveyda, Hasan Ali Mansur'un ana hedefi ülkenin sıkıntılı ekonomisini düzeltmek için yöntemler geliştirmek olan Batılı yüksek eğitim görmüş genç teknokratlardan oluşan yarı bağımsız bir grup kurmasına da yardımcı oldu. 1963'te Yeni İran Partisi'nin (İran Novin Party) kurulmasına katılan Huveyda, 21 Ocak 1965'te ise Hasan Ali Mansur'un suikast sonucu öldürülmesinden sonra başbakanlığa getirildi.

Son yılları

7 Ağustos 1977'de Şah Muhammed Rıza Pehlevi tarafından halkın artan hoşnutsuzluğu ve ekonomik krizlerin derinleşmesinin de etkisiyle görevden uzaklaştırıldı[3] ve yerine Cemşid Amuzegar başbakan oldu. Huveyda ise Adalet Bakanlığı'nın başına getirildi. Eylül 1978'de görevinden istifa ettirildi. 7 Kasım 1978'de ise, giderek artan gösteriler ve protestolar karşısında rejimi kurtarmaya çalışan Şah başkanlığındaki askeri yönetim tarafından günah keçisi ilan edilen diğer 60 eski yöneticiyle birlikte tutuklandı.[4] SAVAK ile iltisaklı olduğu gerekçesiyle ev hapsinde tutulan Huveyda, Şahın bütün ülkeyi saran gösteriler karşısında ülkeden ayrılmasından hemen sonra, Şubat 1979'da duruşmanın İslami bir mahkemede olacağı ve şahsen yanlış bir şey yapmadığından için beraat edeceği inancıyla Ayetullah Humeyni'nin atadığı hükümete teslim oldu. 15 Mart 1979'da başlayan yargılamasına yüzlerce siyasi mahkûmun infazına karar veren Sadık Halhali atandı. Yargılamanın yapıldığı İslami Devrim Mahkemesi'ndeki davalar sırasında geleneksel yargı içtihatları neredeyse tamamen terk edildi. Mahkeme, duruşmalarda yargılama usulü, yargıcın tarafsızlığı ve sanığın hukuki seçeneklere başvurmasına izin verme gibi konularda kayıtsız davrandı. Çoğu hiçbir zaman doğrulanamayan iddiaların öne sürüldüğü mahkeme tarafından idam cezasına çarptırıldı ve aynı gün kurşuna dizilerek öldürüldü.

Huveyda'nın cesedi, idamından sonra birkaç ay boyunca Tahran'daki bir morgda tutuldu ve ardından gizlice ailesine bırakıldı ve isimsiz olarak Tahran'daki Behişt-i Zehra mezarlığına gömüldü.

Kaynakça

  1. ^ "Centers of Power in Iran" (PDF). CIA. May 1972. 6 Şubat 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2013. 
  2. ^ Chehabi, H.E. (2008), "Anatomy of Prejudice", Brookshaw, Dominic P.; Fazel, Seena B. (Ed.), The Baháʼís of Iran: Socio-historical studies, New York: Routledge, ss. 186-191, ISBN 978-0-203-00280-3 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Aralık 2020. 
  4. ^ Nikazmerad, Nicholas M. (1980). "A Chronological Survey of the Iranian Revolution". Iranian Studies. 13 (1/4). ss. 327-368. doi:10.1080/00210868008701575. JSTOR 4310346. 
Siyasi görevi
Önce gelen:
Cafer Şerif İmami		İran Başbakanı
1964–1965 		Sonra gelen:
Ardeşir Zahidi
Önce gelen:
Hasan Ali Mansur		İran Başbakanı
1965–1977 		Sonra gelen:
Cemşid Amuzegar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tahran</span> İranın başkenti

Tahran, İran'ın başkenti, Tahran Eyaleti'nin merkezi ve 18 milyonu aşan metropol nüfusuyla İran'ın en büyük kentidir. Hazar Denizine yaklaşık 100 km uzaklıkta, Elburz Dağlarının güney yamaçlarında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Kaçar Hanedanı</span> 1789-1925 yılları arasında İranı yöneten Türk hanedan

Kaçar Hanedanı, İran'daki Azerbaycan Türklerinin Kaçar boylarından olan Kovanlı kolu tarafından kurulmuş ve 1794 ile 1925 yılları arasında hüküm sürmüş bir İran Devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Rızâ Pehlevî</span> Pehlevi Hanedanından son İran şahı

Muhammed Rızâ Pehlevî, 1941'den, ülkesini terk ettiği 1979'a kadar tahtta kalan İran şahıdır. Batı yanlısı bir dış politika izleyen Pehlevi, İran'ın son monarşik lideridir. Şehinşah ve Sayeh-eh-Hodah gibi imparatorluk unvanları vardır.

<span class="mw-page-title-main">Rıza Pehlevi</span> Pehlevi Hanedanından İran şahı

Rıza Şah Pehlevi, 1925-1941 arasında İran'ın şahı. Büyük Rıza Şah adıyla da tanınır. Kaçar Hanedanı'nın son şahı olan Ahmed Kaçar'ı devirerek Pehlevi Hanedanı'nı kurdu. Kurduğu Pehlevi rejimi laik, milliyetçi, militarist ve anti-komünist bir rejimdi.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Musaddık</span> Dışarıdan destekli darbe ile iktidardan düşürülen İran Başbakanı

Muhammed Hidâyet Musaddık (

<span class="mw-page-title-main">Farah Pehlevi</span>

Farah Diba (Pehlevi) (Farsça: فرح دیبا, d. 14 Ekim 1938, Tahran), İran Kraliçesi ve İmparatoriçesi (Farsça: شهبانو şahbanu). Son İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi'nin üçüncü ve son eşidir.

<span class="mw-page-title-main">Pehlevî Hanedanı</span> 1925-1979 yılları arasında İranı yöneten hanedan

Pehlevî Hanedanı, İran Şahanşah Devleti'ne 54 yıl boyunca hükmetmiş Mazenderan kökenli hanedan.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Şah Kaçar</span> Eski İran Şahı

Ahmet Şah Kaçar, 16 Temmuz 1909-15 Aralık 1925 arasında İran Şahı.

Fereydun Huveyda (21 Eylül 1924 Şam, Suriye – 3 Kasım 2006 Clifton, Virginia), İranlı diplomat.

İran'da lâiklik, başlangıcı Pehlevi Hanedanı'ndan Şah Rıza Pehlevi'nin tahta çıktığı 1925 yılına uzanan bir tarihe sahiptir. İran'da laiklik bir devlet politikası olarak uygulanmaya başladıktan sonra hicab adı verilen başörtüsü ve çador adı verilen çarşaf adlı giysilerle birlikte dinsel bayramlar olan Muharrem ve Aşure gibi kutlamalar, din adamlarının umuma açık yerlerde vaaz vermeleri yasaklandı, cami eylemleri yoğun biçimde engellendi ve düzenlendi.

<span class="mw-page-title-main">Fevziye bint Fuad</span>

Fevziye bint Fuad veya bilinen adıyla Fevziye Pehlevi, İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi'nin ilk eşi olan İran kraliçesi ve Mısırlı prenses.

<span class="mw-page-title-main">Eşref Pehlevi</span>

Eşref Pehlevi, Devrik İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi'nin ikiz kız kardeşi, sürgündeki İran prensesi. 26 Ekim 1919'da Tahran'da doğdu. Eşref Pehlevi İran'da 1925'ten İslam devriminin gerçekleştiği 1979'a kadar hüküm süren Şah ailesinin hayatta kalan son çocuklarından biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Hasan Ruhani</span> 7. İran cumhurbaşkanı

Hasan Ruhani, İranlı siyasetçi, din adamı, hukukçu ve İran'ın 7. cumhurbaşkanı.

<span class="mw-page-title-main">Şapur Bahtiyar</span> İslami rejime muhalif eski İran Başbakanı

Şapur Bahtiyar, (Farsça: شاپور بختیار

<span class="mw-page-title-main">Mir Hüseyin Musevi</span> İranlı siyasetçi ve sanatçı

Mir Hüseyin Musevi Hamene 1981-1989 yılları arasında İran'ın yetmiş dokuzuncu ve son Başbakanı olarak görev yapan İranlı bir reformist politikacı, sanatçı ve mimar. 2009 başkanlık seçimlerinde reformist bir adaydı ve nihayetinde seçim sonrası çıkan huzursuzluklarda muhalefet lideriydi. Musevi, İran Bilim Akademisi başkanlığını 2009'da muhafazakâr otoriteler tarafından kaldırılıncaya kadar sürdürdü.

<span class="mw-page-title-main">Cemşid Amuzegar</span> 71. İran Başbakanı ve OPEC kuşatması rehinesi

Cemşid Amuzegar,, eski İranlı iktisatçı ve siyasetçi. Pehlevi Hanedanı döneminde, 7 Ağustos 1977 ile 27 Ağustos 1978 tarihleri arasında İran başbakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">İran Senatosu</span>

İran Senatosu, 1950-1979 yılları arasında İran'ın eski üst meclisiydi.

<span class="mw-page-title-main">Trans-İran Demiryolu</span>

Trans-İran Demiryolu 1927'de Pehlevi İranı'nda başlayan ve 1938'de dönemin İran hükümdarı Rıza Şah'ın yönetiminde tamamlanan büyük bir demiryolu inşa projesiydi. Tamamen yerli sermaye ile inşa edilmiştir ve başkent Tahran'ı güneyde Basra Körfezi'ndeki Bender Şahpur ve kuzeyde Hazar Denizi'ndeki Bender Şah ile Ahvaz ve Kum aracılığıyla birbirine bağlamaktadır. 1961'de, Rıza Şah'ın oğlu Muhammed Rıza Pehlevi yönetiminde, Bender Şah'tan Gürgan'daki yeni bir terminale uzatıldı. 1963'te Muhammed Rıza Pehlevi'nin "Beyaz Devrim"in bir parçası olarak yaptığı toprak reformları sırasında, Trans-İran demiryolu Tahran'ı Meşhed, Tebriz ve İsfahan'a bağlayacak şekilde genişletildi.

<span class="mw-page-title-main">Kara Cuma (1978)</span>

Kara Cuma 8 Eylül 1978'de İran'da meydana gelen, ve Tahran'daki Jale Meydanı'nda Pehlevi ordusu tarafından 64 veya en az 100 kişinin vurularak öldürüldüğü ve 205 kişinin yaralandığı bir olaya verilen addır. Askeri tarihçi Spencer C. Tucker'a göre, Kara Cuma günü 64 protestocu ve 30 hükûmet güvenlik gücünden oluşan 94 kişi öldürüldü. Ölümler, protesto hareketi ile Şah Muhammed Rıza Pehlevi rejimi arasındaki herhangi bir "uzlaşma umudunu" sona erdiren İran Devrimi'ndeki en önemli olay olarak tanımlandı.

<span class="mw-page-title-main">Pehlevî İranı</span> 1925ten 1979a kadar İranı yöneten rejim

İran Şehinşah Devleti ya da yaygın ismiyle Pehlevi İranı, 1925 yılından İran Devrimi'nin bir sonucu olarak monarşinin devrildiği 1979 yılına kadar varlığını sürdürmüş devlet.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.