İçeriğe atla

Emir İsfahan

Emir İsfahan
Bağdat hakimi
Görev süresi
1432-1445
Yerine geldiğiŞah Muhammed
Yerine gelenFulad Mirze
Kişisel bilgiler
Ölüm 1445
Bağdat
Çocuk(lar) Fulad Mirze
Dini İslam

Emir İsfahan, Kara Yusuf'un Pir Buddağ'dan sonraki ikinci oğludur. Kara İskender'in üvey kardeşidir.[1]

Hayatı

1410 yılında, Sultan Ahmed Celayir ile birlikte savaşa katıldı ve Karakoyunlu ordusunun sol kanadını komuta etti.[2] 1420 yılında Kara Yusuf Teymuri Şahruh'u karşılamak üzere Tebriz'den hareket ettiğinde, Emir İsfahan Edilcevaz'da hüküm sürüyordu, ancak babasına askeri yardım sağlamadı.[3] Kara Yusuf'un ölümünden sonra önce Nahçıvan'a, ardından Çukur Saad'a çekildi. Burada Seed tayfası onu hükûmet için bir aday ilan etti ve Kara Yusuf'un hazinesi de Emir İsfahan'ın eline geçti.[4]

Şahruh'un emriyle Mirza İbrahim Sultan ve Emir Şahmelik, Emir İsfahan'ın ele geçirilmesi için Nahçıvan ve Selmas'a 20.000 süvariyle saldırmaları için görevlendirildi. Bu sırada İsfahan'ın elçileri Şahruh'un kampına gelip itaat ettiler. Bundan sonra Şahruh saldırılarını durdurdu.

Kardeşi İskender'in Karakoyunlu topraklarındaki hükûmeti yeniden ele geçirmesi, Şahruh'un Azerbaycan'a yeni bir sefere çıkmasına neden oldu. 1421'de meydana gelen Alaşkert Muharebesi'nde Emir İsfahan Karakoyunlu ordusunun sol kanadını komuta ediyordu. Savaşta Karakoyunlu ordusu yenilgiye uğradı. Kara İskender'den ayrılan Emir İsfahan, Şahruh'un Horasan'a dönüşünden faydalanarak Nahçıvan ve Tebriz'i ele geçirdi ve bağımsız bir hükûmet kurdu.[5]

Irak yönetimi dönemi

İsfahan Azerbaycan'da iken Kara İskender Tovuk ve Kerkük'teydi. Bu haberi duyunca Tebriz'e doğru hareket etti. Kardeşine direnmekten kaçınan Emir İsfahan, Erzurum ve Avnik kalesine çekildi. 1433'te Hilla'ya giderek şehri ele geçirdi ve şehir kadısı Ahmed Celayir'in kardeşi Sultan Hüseyin'i öldürdü.[6]

Şah Muhammed'le mücadelesi

Kara Yusuf, 1420 yılında Teymur Şahruh ile görüşmek üzere çıktığı yolculuk sırasında öldü. Kara Yusuf'un ölüm haberi üzerine Şah Muhammed Nahçıvan'a gönderildi. Taht için yaklaşan çatışmaya kendisini hazırladığına inanılıyordu. Ancak, beklentilerin aksine, bu iddiayı reddetti ve babasının çadırını yağmalayan ve cesedine saygısızlık eden emirleri kabul etmeyi reddetti. Kara Yusuf'un ölümü sırasında kardeşleri Emir İsfahan ve İskender sırasıyla Kerkük ve Adilcevaz'da bulunuyorlardı. Şah Muhammed, kendi oğlu Şahelin'in isyanı nedeniyle geri dönmek zorunda kaldı. 1421 yılında Emir İsfahan da Arap Irak'ının işgalini başlatmıştı. İlginçtir ki Şah Muhammed kardeşine direnmemiş ve Bağdat'ın kendisine yeteceğini bildirmiştir. Emir İsfahan Bağdat'tan ayrılsa da Celayirliler tarafından yenilgiye uğratıldı ve sonunda Şah Muhammed şehri geri almayı başardı. Bir süre iki kardeş Bağdat'ı ortaklaşa yönetti, ancak Şah Muhammed'in sorumsuzluğu durumu değiştirdi. Emir İsfahan, Bağdat'ın kuzeyindeki Docej'e gönderildi. Şah Muhammed iktidarı kardeşiyle paylaşmaya istekli olsa da oğlu Şaheli buna karşı çıktı. 1432'de babasının izni olmadan Emir İsfahan'a saldırdı ancak başarısız oldu. Daha sonra 1432-1433'te Emir İsfahan, Şah Muhammed'i Bağdat'tan kovarak Bağdat'taki yönetimine son verdi.[7][1]

Şah Muhammed'in son günleri veya ayları iyi belgelenmemiştir. Ordusunu Bağdat civarında yeniden toplamaya çalıştığı, ancak başarısız olduğu ve ardından gemiyle Fırat Nehri'nin batı yakasına geçtiği iddia edilmektedir. Oğlu Şahbudak ve bir hizmetkârıyla birlikte Yedinci İmam Musa Kazım'ın türbesini ziyaret etmiş ve Seyyid Cevski adında bir adamdan hayvan almıştır. Daha sonra Ducair'e ve oradan da Haditha'ya gitti. Bir ordu topladıktan sonra Musul ve Erbil'i yeniden işgal etti ve dikkatini Bağdat'a çevirdi. Bağdat'ı ele geçirdi ve yağmaladı. Ancak Emir İsfahan hasta olmasına rağmen Bağdat'ı ele geçiremedi. Sonunda Emir İsfahan ona saldırdı ve onu Bağdat'tan kovdu. Giyasuddin'e göre, Şah Muhammed ve arkadaşları Şikan'ın geri kalan kısmını ele geçirmeye veya yağmalamaya çalışırken öldürüldüler. Hadise göre Şah Muhammed, oğlu Şaheli'nin Kara İskender'e kaçmasının ardından Hacı Hamedani tarafından öldürülmüştür.[8] Hamedani Gaverudun'un hükümdarıydı.[9]

Sonraki yılları

Kara İskender'in 1435 yılında vefatından sonra oğulları ve kızlarından bir kısmı amcaları İsfahan Bey'in yanına sığındı. Oğulları Alvend, Malik-Kasim, Esad, Rüstem, Tarkhan, Malik-Mohammed ve kızları Arayişh ve Şahsaray Beyim de vardı.[10] Aynı yıl Emir İsfahan'a sığınan kardeşi Şahmuhammed'in oğlu Şahali, amcasına sırtını dönerek Şahruh'a sığındı.

Emir İsfahan, Akkoyunluların iç savaşlarından yararlanarak sınırlarını genişletmek istiyordu. Hamza Bey Bayandur, 1437 baharında İsfahan Bey'i mağlup etti. Büyük bir ordu toplayarak Karakoyunlu kuvvetlerini Diyar-i Rabiyye ve Kuzey Cezire'den sürdü.[11]

Emir İsfahan 8 Mart 1445'te öldü. Soylular tahta İsfahan Mirza'nın oğlunu geçirdiler. Haber Cihan Şah'a ulaşınca Azerbaycan'dan büyük bir orduyla Bağdat'a doğru ilerlemeye başladı. 1446 yılında Irak'ta Emir İsfahan döneminden kalan tüm bağımsız kuvvetler Tebriz'deki merkezi otoriteye tabi kılındı.[12]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b Qızılbaşlar tarixi.s.16.
  2. ^ Faruk Sümer.s.83.84.
  3. ^ Həsən bəy Rumlus.s.93.
  4. ^ Faruk Sümer.s.109; 116.
  5. ^ Faruk Sümer.s.123.
  6. ^ Həsən bəy Rumlus.s.104; 134.
  7. ^ Binbaş 2019, s. 221.
  8. ^ Binbaş 2019, s. 221-222.
  9. ^ Muḥaddis̲ 1982, s. 16.
  10. ^ Faruk Sümer.s.143.
  11. ^ Tihrânî, Diyârbekriyye, C. I, s. 130–134, çev. s. 88–91.
  12. ^ Həsən bəy Rumlus.s.155–156.

Kaynak

  • Prof. Dr. Faruk Sümer. Kara Koyunlular (Başlangıçtan Cihan-Şah’a kadar). I. cilt Türk Tarih Kurumu Basım Evi — Ankara — 1967
  • Qızılbaşlar tarixi. Tərcümə və şərhlər M. Ə. Məhəmmədinindir. — Bakı, "Azərbaycan" nəşriyyatı. 1993–48 s.
  • Həsən bəy Rumlu. "Əhsənüt-təvarix (Tarixlərin ən yaxşısı)". Kastamonu: Uzanlar, 2017, 661 s.
  • Ebû Bekr-i Tihrânî. Kitâb-ı Diyârbekriyye, C. I–II, ner. N. Lugal, F. Sümer, Ankara, 1993, çev. Mürsel Öztürk, Ankara, 2001.
  • Evrim Binbaş (2019). The Jalayirid Hidden King and the Unbelief of Shāh Mohammad Qara Qoyunlu. Journal of Persianate Studies. 12. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Karakoyunlular</span> 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurduğu bir devlet

Karakoyunlular ya da Karakoyunlu Devleti, başkenti Tebriz olan ve 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurmuş olduğu bir devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Cihan Şah</span> Karakoyunlu Devletinin hükümdarı

Cihan Şah veya Muzaffareddin Cihan Şah Yusuf, 1438 - 1467 yılları arasında hüküm sürmüş Karakoyunlu Devleti'nin hükümdarı.

<span class="mw-page-title-main">İldenizliler</span> Azerbaycanda Kurulmuş Bir Türk Atabeyliği

Eldenizler, ayrıca Eldegezler, İldenizliler veya Azerbaycan Atabeyleri [Azerice: Eldənizlər] - 1136-1225'te Azerbaycan'ı, Doğu Anadolu'yu, Kuzey Irak'ı, İran'ı ve Cibal'ı yöneten tarihi bir devlet. Hanedanlığın kuruluşu Kıpçak asıllı Şemseddin İldeniz ile bağlantılıdır. Böylece Arran'ı Sultan Mesud'dan ikta olarak alan Eldeniz, gücünü kısa sürede tüm Azerbaycan'a yaydı. Eldeniz, oğulluğu Arslanşah'ı 1160 yılında hükümdar yaptıktan sonra Irak Selçuklu Devleti'nde fiilen iktidarı ele geçirdi. Şemseddin İldeniz döneminde Azerbaycan atabeylerinin toprakları Arran, Azerbaycan, Şirvan, Cibal, Hemedan, Gilan, Mazenderan, İsfahan, Rey, Musul, Kirman, Fars, Huzistan, Ahlat, Erzurum ve Meraga topraklarını içeriyordu.

<span class="mw-page-title-main">I. Tahmasb</span> 2. Safevî şahı

I. Tahmasb, Safevî Devleti'nin ikinci hükümdarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kara Yusuf</span> 1388-1420 yılları arasında Karakoyunlu Devletinin hükümdarı

Kara Yusuf, 1388-1420 yılları arasında Karakoyunlu Devleti'nin hükümdarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Karadağ Hanlığı</span>

Karadağ Hanlığı, 1747 yılında bugün İran'a bağlı Azerbaycan bölgesindeki Karadağ (Karacadağ) topraklarında kurulmuş feodal devlettir. Karadağ kelimesi büyük dağ veya dağlık yer anlamına gelmektedir. Hanlığın başkenti Ahar şehri olup bir ara Kürdeşt'e taşınmıştır. Hanlığın batısında Hoy Hanlığı, doğusunda Lenkeran Hanlığı, kuzeyinde Karabağ Hanlığı, güneyinde Tebriz Hanlığı ve Erdebil Hanlığı vardır.

Kara Mehmed, Karakoyunlu Devleti hükümdarı (1380-1389). Tam adı Nasırüddin Kara Mehmed Bey Durmuş'tur.

<span class="mw-page-title-main">Kara İskender</span>

Kara İskender, 1420-1437 yılları arasında Karakoyunlu hükümdarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Şahruh</span>

Şahruh Mirza, Timur İmparatorluğu üçüncü hükümdarı.

Şahruh bin Ferruh Yesar – Şirvanşahlar Devleti'nin 43. hükümdarı, Şirvanşah II. Ferruh Yesar'ın oğlu, Şirvanşahlar Devletinin son hükümdarıdır. Safevi Devleti Şahı I. Tahmasp tarafından 1539'da katledilmesiyle, Şirvanşahlar Devleti tarih sahnesinden silinmiştir

Serd-rud Muharebesi, Karakoyunlu Devleti ile Timurlular arasında gerçekleşmiş bir savaştır. Karakoyunlu ordusunu Kara Yusuf, Timur ordusunu Timurluların Batı valisi Ebu Bekir Mirza yönetmiştir. Ayrıca Timur'un oğlu Miranşah da savaşta öldürülmüştür. Şenb-i Gazan yakınındaki Serd-rud mevkiinde gerçekleşen muharebe, Timurluların ağır mağlubiyetiyle sonuçlanmıştır. Savaşta Karakoyunlu merkezini Kara Yusuf, sağ kanadını Bistam Bey, sol kanadını Sa'dlu Hüseyin Bey idare etmiştir. Bir yıl önceki zaferlerinden dolayı maneviyatı kuvvetli olan Karakoyunlular hücuma geçmiş, Timurlu ordusunu bozguna uğratmıştır.

Sultan Ahmed Celâyir, 1382-1410 yılları arasında hüküm süren Celâyirî sultanı.

Kara Yülük Osman Bey, Akkoyunlu devletinin kurucusu ve ilk hükümdarı.

<span class="mw-page-title-main">Ebu Said Mirza</span> Timurlu hükümdarı

Ebu Said Mirza, 1451-1469 yılları arasında Timurlular hükümdarı.

Ustaclu Muhammed Han, Türkmen komutan, Safevilerin Diyarbekir valisi. Şah İsmail'in Anadolu ve Mezopotamya'daki fetih ve genişlemelerinde kilit rol oynamıştır. Şah İsmail, Dulkadiroğlu Alâüddevle Bey'in üzerine yürürken Diyarbekir Valisi Emir Bey şehri Şah'a teslim etti. Bunun üzerine Şah Diyabekir valiliğine Ustaclu Muhammed Han'ı getirdi. Ustaclu Muhammed Han, Ulaş Bey'in kardeşi Mirza Bey'in oğlu ve Şah İsmail'in kız kardeşlerinden birisinin kocasıydı. Adı bilinmeyen bir yazarın "Tarih-i Kızılbaşan" adlı eserinde kendisi hakkında kısa bilgi verilmektedir:

Nusret el-Din Muhammed ibn İldeniz, daha çok Muhammed Cihan-Pehlevan olarak bilinir, 1175'ten 1186'ya kadar İldenizliler hükümdarı (atabeg) olan devlet adamıdır. Eldiguz'un oğlu ve halefiydi ve daha sonra yerine kardeşi Kızıl Arslan geçti.

<span class="mw-page-title-main">Hasan Ali</span>

Hasanali Mirza, Sultan Hasanali veya Hasanali Bey Karakoyunlu devletinin son padişahı ve Cihan Şah Hagigin'in oğludur. Cihan Şah'ın 10 Kasım 1467'de öldürülmesinin ardından Azerbaycan'ın güneyinde Karakoyunlular'ın hakimiyetini yeniden sağlamaya çalıştı ancak 1469'da başarılı olamadan öldürüldü.

Alaüddevle olarak da yazılan Rükn-üd-din Alaüddevle Mirza bir Timurlu prensi ve Orta Asya hükümdarı Şahruh'un torunuydu. Büyükbabasının ölümünün ardından Alaüddevle, ardından gelen veraset mücadelesine karıştı. Başlangıçta stratejik bir avantaja sahip olmasına rağmen, sonunda daha başarılı rakipleri tarafından geride bırakıldı. Alaüddevle tahtı ele geçirmek için yaptığı sayısız başarısız girişimin ardından sürgünde öldü.

İskender Mirza (1384-1415) Timurlu hanedanının bir üyesidir ve Orta Asya fatihi Timur'un torunudur. İskender, Timur'un ölümünün ardından tahta çıkmaya çalışan şehzadeler arasındaydı. Önde gelen bir hükümdardı ve kültür ile öğrenime olan güçlü ilgisiyle dikkat çekiyordu. Amcası Şahruh tarafından yenilgiye uğratıldı ve daha sonra bir isyan girişimi sırasında idam edildi.

Hamza sultan Kazah'ın oğlu Şahkulu Sultan Ustaçlı (?-1568), Kızılbaş komutanı, Astrabad ve Çukur Saad eyaletinin Beylerbeyi (1551-1568), olan Azerbaycan ve Horasan emiri el-umarası.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.