İçeriğe atla

Emir Çalbaş

Emir Çalbaş
DoğumEmir Üsein Çalbaş
05 Ocak 1918(1918-01-05)
Yukarı Şuma, Kırım Halk Cumhuriyeti
Ölüm06 Ağustos 2005 (87 yaşında)
Aluşta, Kırım, Ukrayna
Bağlılığı Sovyetler Birliği
BranşıSovyet Hava Kuvvetleri
Hizmet yılları1939 - 1959
RütbesiAlbay
Birimi627. Karma Havacılık Alayı
49. Savaşçı Havacılık Alayı
Çatışma/savaşlarıII. Dünya Savaşı
ÖdülleriKızıl Bayrak Nişanı (2 adet)

Emir Üsein Çalbaş (Kırım Tatarcası: Emir Üsein Çalbaş, Rusça: Эмир Усеин Чалбаш; 5 Ocak 1918  – 6 Ağustos 2005), Kırım Tatarı uçan ası, filo komutanı, test pilotu ve Ahmet Han Sultan'ın arkadaşıydı. İki kez Sovyetler Birliği Kahramanı nişanını almaya aday gösterildi, ancak alamadı.[1]

Erken dönemi

1918'in başlarında yoksul bir Kırım Tatarı ailesinde dünyaya geldi, küçük yaşlardan itibaren tarımda çalışarak ve 6 kilometrelik bir yürüyüş mesafesindeki Aluşta şehrine süt kutuları teslim ederek ailesine yardım etmek zorunda kaldı. İlkokulda iki yıl sürmesi planlanan bir programı tamamlayarak başarılı oldu. Yerel bir okulda dört sınıfı tamamladıktan sonra yedi yıl yatılı okulda okudu. 1933'te bir kıtlık sırasında aşçı olarak çalışmak için okulu kısa bir süre bıraktı, ancak öğretmeni onu terk ettiği için azarladıktan sonra okula döndü. Daha sonra Simferopol'de bir ulaştırma okuluna gitti ve daha sonra donanma gemilerinde elektrikçi olarak çalıştı. Orada, uçuş halindeki askeri uçakları sık sık gözlemlediği için pilot olma arzusunu geliştirdi. 1937'de kendisine Kerch aeroclub'a Komsomol bileti ile girmesini söyleyen ünlü test pilotu Vladimir Kokkinaki ile tanıştıktan sonra havacılık kariyerine devam etti. Kokkinaki'nin tavsiyesini aldıktan sonra, 1939'da mezun olduğu Kech aeroclub'a 1938'de girdi. Daha sonra, gelecekteki Sovyetler Birliği Kahramanı Ahmet Han Sultan ile iki kez tanıştığı Kacha Askeri Havacılık Pilotlar Okulu'na devam etti. Mart 1940'ta Çalbaş, okulda uçuş eğitmeni oldu.[2][3]

II. Dünya Savaşı

Sovyetler Birliği'nin Alman işgali nedeniyle, Kacha Pilotlar Okulu 1941'de Saratov oblastına taşınmak zorunda kaldı. Savaşın başlangıcında Çalbaş ve birkaç uçuş eğitmeni arkadaşı, Aralık 1941'de gönderildiği cephe hattına gönderilmelerini istedi.[4] Şubat 1943'e kadar 627. Karma Havacılık Alayı ile I-16 ve LaGG-33'ü kullanarak savaşta uçtu. İlk hava zaferini 31 Ocak 1942'de, bir Ju-88'in tüylü bir şekilde vurulmasıyla elde etti. İlk solo vuruşu bir yıl sonra 6 Mayıs 1943'te bir FW-190 ile gerçekleşti. Aldığı ilk ödül Moskova savunması için kampanya madalyasıydı, ancak yıl sonundan önce Kızıl Yıldız Nişanı'nı aldı; Ödül verildiği sırada 627. Alay'da filo komutan yardımcısıydı, ancak Şubat 1943'te 49. Havacılık Alayı'na transfer edildi. Bu alayda hava zaferlerinin çoğunu kazandı, ancak Eylül ayında Moskova'daki Lyubertsy Yüksek Havacılık Okulu'nda pilotları eğitmek için cepheden geri çağrıldı. O zamana kadar bir filo komutanı olmuş ve yüzbaşılığa terfi etmiş ve çarpışmada iki kez yaralanmıştır. Moskova'dayken 1944 ve 1945'te 1 Mayıs geçit törenlerinde uçtu.[5][6]

Havacılık tarihçisi Mihail Bikhov, son hava zaferleri çetelesinin 8 tekli artı 316 sortide biriken dört ortak çatışmadan oluştuğunu belirtiyor;[7] ancak, bazı kaynaklar onun 11 solo ve 6 ortak zafer elde ettiğini gösteriyor.[3]

Savaş sonrası

Savaştan sonra Çalbaş'a Almanya'da alay komutanı veya Rusya'nın Uzak Doğu'sunda alay komutan yardımcısı olma seçeneği verildi. Albay rütbesine yükseldiği ve sonunda bir savaş-önleme alayını komuta ettiği Rusya'nın Uzak Doğu'suna gitmeyi seçti. 3000 uçuş saatinden fazla uçuş biriktirdi, ancak 1959'da tıbbi nedenlerden dolayı uçması yasaklandı, bu yüzden ordudan emekli oldu. Emekli olduktan sonra birçok kez anavatanı Kırım'a dönmeye çalıştı; Sovyet yasalarına göre emekli askerî personel, kayıtlı oldukları yere geri dönme ve hane halkı kaydı alma hakkına sahipti, ancak bu, özel yerleşim rejimi altında hareketi kısıtlayan ve hatta Kırım'a girmelerine nadiren izin verilen Kırım Tatarları için geçerli değildi. Çalbaş özel yerleşimci statüsünden muaf tutulmasına rağmen, Kırım Tatarları tam dönüş hakkını alana kadar Kırım'da yaşamasına izin verilmedi. Sadece 1992'de Kırım'a taşındıktan sonra, ev bulmayı inanılmaz derecede zor buldu ve on yıl sonrasına kadar memleketi Aluşta'da bir daire tutamadı; kısa bir süre sonra 6 Ağustos 2005'te öldü ve kahramanların müttefiki arasına gömüldü.[3][6][8]

Ödülleri

Kaynakça

  1. ^ "Гордость крымчан – лётчик-ас Эмир-Усеин Чалбаш". Red Star (Rusça). 7 Mayıs 2018. 17 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2019. 
  2. ^ "Герой войны без права на родину". Крым.Реалии (Rusça). 14 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2019. 
  3. ^ a b c "Эмир-Усеин Чалбаш: был асом сам и делал асами других". Крымские известия (Rusça). 28 Şubat 2018. 3 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2019. 
  4. ^ "Award list on the site «pamyat-naroda.ru» (archive materials of TsAMO, ф. 33, оп. 682526, д. 516)". 7 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2021. 
  5. ^ "Award list on the site «pamyat-naroda.ru» (archive materials of TsAMO, ф. 33, оп. 682525, д. 435)". 5 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2021. 
  6. ^ a b "Эмир-Усеин Чалбаш не только сам громил врагов, но и подготовил сотни отважных лётчиков". gazetacrimea.ru (Rusça). 21 Mart 2018. 5 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2019. 
  7. ^ Все асы Сталина. 1936–1953 [Aces of Stalin. 1936–1953]. Moskova: Yauza. 2014. s. 1278. ISBN 978-5-9955-0712-3. OCLC 879321002. 
  8. ^ Официальные решения власти по крымскотатарской проблеме в 1970-х годах. Ukrainian Oriental Studies. 2011. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Lidiya Litvyak</span>

Lidya Litvyak, Lily Litvak olarak da bilinen Sovyet, kadın, savaş uçağı pilotu. II. Dünya Savaşı sırasında 12 Alman uçağını düşürdü. Düşman bir uçağı düşürmeyi başaran ilk kadın pilot. As ünvanını kazanan ve bir kadın savaş pilotu tarafından en fazla öldürme rekoruna sahip olan iki kadın savaş pilotundan ilki. Kursk Muharebesi sırasında bir Alman uçağı oluşumuna saldırırken Oryol yakınlarında vurularak öldürüldü.

Yekaterina Vasilyevna Budanova, II. Dünya Savaşı sırasında 11 Nazi uçağı düşüren Sovyet pilotu. Lidya Litvyak ile beraber dünyanın en başarılı iki kadın savaş pilotundan biridir.

<span class="mw-page-title-main">İvan Kojedub</span> As pilotu, 3 kez Sovyetler Birliği Kahramanı madalyası alan kişi

İvan Mikitoviç Kojedub Ukrayna asıllı Sovyet asker, II. Dünya Savaşı as pilotu ve sonrasında Sovyet Hava Kuvvetleri mareşali. Gösterdiği başarılar sebebiyle üç kez Sovyetler Birliği Kahramanı madalyasıyla onurlandırılmıştır. Kore Savaşı sırasında da 324. Avcı Filosu komutanlığı görevinde bulunan Kojedub, çoğunlukla görev yaptığı Lavoçkin La-5 avcı uçağıyla olmak üzere 64 + 2 düşman uçağı düşürmüştür. Kendisi jet kullanmadan jet motoruna sahip olan Messerschmitt Me 262 düşürmüş nadir savaş pilotlarındandır.

<span class="mw-page-title-main">Aleksey Maresyev</span>

Aleksey Petroviç Maresyev, II. Dünya Savaşı sırasında savaşmış olan Sovyet as pilot, Sovyetler Birliği Kahramanı.

<span class="mw-page-title-main">Maguba Sırtlanova</span>

Maguba Hüseynovna Sırtlanova, ; 15 Temmuz [E.U. 2 Temmuz] 1912 – 1 Ekim 1971) II. Dünya Savaşı sırasında, Taman Muhafızları 46. Gece Bombardıman Kadın Hava Alayı'nda üsteğmen rütbesiyle komutan yardımcılığı görevinde bulunmuş, kadın savaş pilotu. 15 Mayıs 1946 tarihinde, savaş sırasında gerçekleştirdiği 780 uçuş (sorti) sebebiyle, Sovyetler Birliği Kahramanı nişanıyla taltif edlmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Gece Cadıları</span> Tamamı kadın olan Sovyet havacılık birimi

Gece Cadıları II. Dünya Savaşı sırasında, Sovyetler Birliği Hava Kuvvetleri'ne bağlı, daha sonraları Taman Muhafızları 46. Gece Bombardıman Hava Alayı olarak adlandırılacak, 588. Gece Bombardıman Hava Alayının tüm kadın pilotlarına Almanlar tarafından takılan lakap.

<span class="mw-page-title-main">Teyfuk Abdul</span>

Teyfuk Amitoviç Abdul, II. Dünya Savaşı sırasında 175. Muhafız Tüfek Alayı'nın 2. taburunun komutanı olarak görev yapan Sovyetler Birliği Kahramanı madalyalı Kırım Tatarı asker.

İlita Kirillovna Daurova Sovyet pilot. İkinci Dünya Savaşı Doğu Cephesi'ne katılım göstermiştir. İlk kadın Oset pilottur.

<span class="mw-page-title-main">Olga Sanfirova</span>

Olga Aleksandrovna Sanfirova, II. Dünya Savaşı sırasında 46. Taman Muhafızları Gece Bombardıman Uçak Hava Alayında kaptan ve filo komutanı. Ölümünden sonra Sovyetler Birliği Kahramanı unvanı verildi. Bu unvanı alan ilk Tatar kadın oldu.

Üzeir Abduramanoviç Abduramanov, Alman-Sovyet Savaşı sırasında Kızıl Ordu'da bir kazıcıydı. Ağır düşman ateşi altında ve buzlu suyla örtülü Soj Nehri boyunca askerlerin güvenli bir şekilde nakledilmesini sağladıktan sonra, 15 Ocak 1944'te Sovyetler Birliği Kahramanı ilan edildi. Tüm savaş boyunca Kızıl Ordu'da görev yapmış olmasına ve cesaretinin tanınmasına rağmen, Kırım Tatarı etnik kökeninden dolayı 1945'te Özbekistan'a sınır dışı edildi. Tüm ailesi de 1944 tehcirinde sürgüne gönderildi.

Mansur Mustafaeviç Mazinov bir Sovyet uçuş eğitmeni, hava kuvvetleri subayı, İkinci Dünya Savaşı gazisi ve ilk Kırım Tatarı pilotuydu.

<span class="mw-page-title-main">Abduraim Reşidov</span>

Abduraim İsmailoviç Reşidov, SSCB'de Büyük Vatanseverlik Savaşı olarak bilinen II.Dünya Savaşı sırasında Sovyet Hava Kuvvetlerinin 162. Muhafız Bombardıman Havacılık Alayı komutan yardımcısıydı. 1945'te Binbaşı rütbesini korurken, savaş sırasında Pe-2'deki ilk 166 görevi için Sovyetler Birliği Kahramanı ilan edildi. Savaştan sonra, Kırım Tatarı sivil haklar hareketine yoğun bir şekilde dahil oldu ve hükûmete, geri dönüş hakkını reddetmeye devam ederlerse alenen kendi kendini feda edeceğine dair yemin etti.

Musa Gaysinoviç Gareyev, II. Dünya Savaşı sırasında Sovyet Hava Kuvvetleri'nin 76. Sovyet Hava Kuvvetleri filo komutanı ve Sovyetler Birliği Kahramanı unvanını iki kez alan tek Başkurttur.

Abdusamat Taymetov, ilk Özbek pilottur. Balashov Havacılık Okulu'ndan mezun oldu, barış zamanında sivil hava filosunda görev alarak posta ve yolcu taşıdı. II. Dünya Savaşı sırasında askeri kargo misyonlarını uçurarak çok çeşitli uçakları uçurdu.

Kerim Bekirbaev, Sovyetler Birliği'nin dikey kalkış uçaklarının geliştirilmesinde uzmanlaşmış bir Kırım Tatar uçak tasarımcısıydı ve 1981'de Sosyalist Emek Kahramanı unvanını aldı.

<span class="mw-page-title-main">Vera Zaharova</span>

Vera Kirillovna Zaharova, İkinci Dünya Savaşı sırasında Sovyet Hava Kuvvetleri'nde Po-2 hava ambulans pilotu, havacılığın öncülerinden kabul edilen Valery Kuzmin'in öğrencisi ve ilk Yakut kadın pilotudur.

Hiuaz Kayırkızı Dospanova, II. Dünya Savaşı sırasında "Gece Cadıları" lakaplı 588. Gece Bombardıman Alayı'nda görev yapan Kazak pilot ve navigatör. Sovyet Hava Kuvvetleri'ndeki ilk Kazak kadın subayı olmasının yanında, "Gece Cadıları"nda görev yapan tek Kazak kadındı. 1943'te yerde olan bir çarpışmada bacaklarında birden fazla kırık olmasına rağmen, aktif göreve geri döndü ve doktor tavsiyelerine karşı sortilere katılmaya devam etti. 2004 yılında azmi nedeniyle Kazakistan Kahramanı unvanını aldı.

<span class="mw-page-title-main">Talgat Bigeldinov</span>

Talgat Jakypbekuly Bigeldinov İkinci Dünya Savaşı sırasında yer almış kara taarruz pilotu ve Sovyetler Birliği Kahramanı unvanını iki kez kazanan tek Kazak asker. Savaştan sonra orduda kaldı ve yedek kuvvetlere transfer olmadan önce yarbay rütbesine ulaştı. Kazakistan'ın Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını kazandıktan sonra Tümgeneral rütbesine terfi etti.

<span class="mw-page-title-main">Nikolay Gulayev</span>

Nikolay Dmitriyeviç Gulayev Sovyet as pilot, komutan ve Sovyetler Birliği Kahramanı. II. Dünya Savaşı sırasında kazandığı 50'nin üzerinde hava muharebesiyle en etkili 4. Sovyet savaş pilotuydu.

<span class="mw-page-title-main">Aleksandr Pokrışkin</span>

Alexander Ivanovich Pokryshkin (Rusça: Алекса́ндр Ива́нович Покры́шкин) II. Dünya Savaşı'nda Sovyet savaş pilotu ve daha sonra Havacılık Mareşali. En yüksek rütbeli Sovyet havacılarından biri ve bir Amerikan uçağını uçuran en yüksek rütbeli pilottu, öldürmelerinin büyük çoğunluğunu Ödünç Verme ve Kiralama kapsamında alınan Amerikan yapımı Bell P-39 Airacobra ile elde etti. Pokryshkin, Tomsk Guberniyası'na bağlı Novonikolayevsk'te, fabrikada çalışan bir Rus işçinin oğlu olarak dünyaya geldi. Yedi yıllık okul hayatından sonra 1928'de inşaat işçisi olarak iş buldu. Babasının karşı çıkmasına rağmen 1930'da evden ayrılarak yerel bir teknik koleje girdi ve burada 18 ayda diploma aldı ve altı ay daha yerel bir mühimmat fabrikasında çelik işçisi olarak çalıştı. 1938 yılımda sivil pilotluk programını 17 günde tamamlayarak bir başarıya imza attı. Hemen ardından uçuş okuluna yazılan Pokryshkin 1939'da birincilikle mezun oldu ve üsteğmen rütbesiyle 55. Avcı Alayına atandı. Kızıl Bayrak Nişanı da sahip olan Pokryshkin, savaş sırasında 24 Mayıs 1943, 24 Ağustos 1943 ve 19 Ağustos 1944 tarihlerinde üç kez Sovyetler Birliği Kahramanı unvanını kazandı. Savaştan sonra Sovyet Hava Savunma Kuvvetleri'nde görev yaptı ve Havacılık Mareşali rütbesine ulaştı. 1981'de emekli oldu. 13 Kasım 1985 tarihinde Moskova'da öldü.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.