İçeriğe atla

Emilio Aguinaldo

Ekselans

Generalissimo
Emilio Aguinaldo
QHN FŞN

1. Filipinler Cumhurbaşkanı
Görev süresi
23 Ocak 1899 (1899-01-23) - 23 Mart 1901 (1901-03-23)
Başbakan
  • Apolinario Mabini
  • (23 Ocak – 7 Mayıs 1899)
  • Pedro Paterno
  • (7 Mayıs – 13 Kasım 1899)
Yerine geldiğiMakam kuruldu
Diego de los Ríos
Yerine gelenMakam kaldırıldı
Kişisel bilgiler
Doğum 22 Mart 1869(1869-03-22)
Cavite, Filipinler Kaptanlığı, İspanya
Ölüm 6 Şubat 1964 (94 yaşında)
Filipinler Quezon City, Filipinler
Defin yeri Emilio F. Aguinaldo Shrine, Kawit, Cavite
Evlilik(ler)
Hilaria del Rosario
(e. 1896; ö. 1921)

María Agoncillo
(e. 1930; ö. 1963)
Çocuk(lar) 5
Bitirdiği okul Colegio de San Juan de Letran
Mesleği Politikacı
Asker
Ödülleri
Filipinler Şeref Nişanı

Quezon Hizmet Nişanı
İmzası
Askerî hizmeti
Takma adı "Kapitan Miong"
"Heneral Miong"
"Ka Miong"
"El Caudillo"
"Magdalo"
"Hermano Colon"
Bağlılığı Birinci Filipinler Cumhuriyeti
Biak-na-Bato Cumhuriyeti
Katipunan (Magdalo)
Branşı Filipinler Devrim Ordusu
Hizmet yılları 1896-1901
Rütbesi Mareşal Generalissimo
Çatışma/savaşları
Savaşları
Filipinler Devrimi
Kawit isyanı
Imus Savaşı
Talisay Savaşı
Binakayan Savaşı
Battle of Pateros
Zapote Bridge Savaşı
Perez Dasmariñas Savaşı
Mount Puray Savaşı
Aliaga Savaşı
Alapan Savaşı
İspanyol-Amerikan Savaşı
Manila Savaşı
Filipin-Amerikan Savaşı
Marilao River Savaşı

Emilio Aguinaldo y Famy (22 Mart 1869 - 6 Şubat 1964), Filipinler'in bağımsızlığı için önce İspanya'ya sonra ABD'ye karşı mücadele vermiş Filipinli önder.[1]

Yarı Çinli, yarı Tagalog kökenli olan Aguinaldo, öğrenimini Manila'daki Santo Tomas Üniversitesi'nde tamamlandı. Ağustos 1896'da hem Cavite Viejo belediye başkanı hem de İspanyollara karşı amansızca ve başarıyla savaşan devrimci Katipunan derneğinin yerel önderi oldu. Aralık 1897'de İspanyol genel valisiyle BiecnaBato Paktı adlı antlaşmayı imzaladı. İspanyolların yüklü bir tazminat ödemeleri ve liberal reformlara gidileceğine söz vermeleri koşuluyla Filipinler'den ayrılarak sürgünde yaşamayı kabul etti. İspanya'ya karşı savaşta ABD'ye yardımcı olmak üzere, Filipinler'e dönmek konusunda, Amerikan konsolosluklarının ve Komodor George Dewey'nin temsilcileri ile Hong Kong ve Singapur'da anlaştı.

19 Mayıs 1898'de Filipinler'e döndü ve İspanya'ya karşı mücadelenin yeniden başladığını ilan etti. 12 Haziran 1898'de İspanya'dan bağımsızlığını ilan eden Filipin halkı, Aguinaldo'nun başkanlığında geçici bir hükûmet kurdu. Eylülde toplanan devrim meclisi Filipin halkının bağımsızlığını onayladı. Ancak İspanya'nın 10 Aralık 1898'de imzaladığı Paris Antlaşması'yla Filipinler, Porto Riko ve Guam'la birlikte ABD'ye bırakıldı.

Filipinlilerle Amerikalılar arasında zaten dostça olmayan ilişkiler giderek daha da bozuldu. 23 Ocak 1899'da Filipinler'in bir cumhuriyet olduğunu açıklayan ve gerek meclisin, gerekse Aguinaldo'nun onayını taşıyan Malolos Anayasası ilan edildi. Geçici hükûmete başkanlık eden Aguinaldo devlet başkanlığına seçildi.

Manila çevresindeki Filipinlilerle Amerikalılar arasında kaçınılmaz olan çatışma 4 Şubat gecesi patlak verdi. Yiğitçe çarpışan Filipinliler gün doğduğunda her yerde yenilgiye uğramıştı. Çarpışmalar sürerken Aguinaldo ABD'ye savaş ilan etti. Bunun üzerine ABD bölgeye hemen yeni kuvvet yolladı. Filipinler hükûmeti kuzeye çekildi. Kasım 1899'da Filipinliler gerilla savaşına başladılar.

Pahalıya mal olan savaş üç yıl sürdü ve General Frederick Funston'un komuta ettiği harekât sırasında General Aguinaldo'nun, Luzon'un kuzeyinde Palanan'daki gizli karargahında 23 Mart 1901'de ele geçirilmesiyle son buldu. ABD hükûmeti, kendisine sadakat yemini eden Aguinaldo'ya maaş bağladı; Aguinaldo da siyasal yaşamdan çekildi.

Bağımsızlığa hazırlık amacıyla Filipinler uluslar topluluğu hükûmetinin kurulduğu 1935'te Aguinaldo devlet başkanlığı seçimlerinde adaylığını koyduysa da kesin yenilgiye uğradı. Japonların Filipinler'i işgal ettiği 1941'e değin siyasetle uğraşmadı. Japonlar Aguinaldo'yu ABD'ye karşı bir araç olarak kullandılar. Söylevler vermesini, yazılar yazmasını ve Filipinler gençliğinin ölümden kurtulması için Corregidor'daki General Douglas MacArthur'ı teslim olmaya çağıran bir radyo konuşması yapmasını sağladılar.

Aguinaldo Amerikalıların geri dönmesi üzerine tutuklandı.Devlet başkanı tarafından bağışlanıncaya kadar, Japonlarla işbirliği yapmakla suçlanan başkalarıyla birlikte birkaç ay Bilibid Hapisanesi'nde tutuldu. 1950'de devlet başkanı Elpidio Quirino tarafından danıştay üyeliğine atanması saygınlığına yeniden kavuştuğunun göstergesidir. Yaşamının son yıllarında asker emeklilerinin sorunlarıyla ilgilendi; ülkede milliyetçiliğin ve demokrasinin gelişmesi ve ABD'yle ilişkilerin düzeltilmesi için çaba harcadı.

Kaynakça

  1. ^ Guillermo, Artemio R. (2012). Historical dictionary of the Philippines (3. bas.). Lanham, Md.: Scarecrow Press. ISBN 978-0810872462. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Filipinler</span> Güneydoğu Asya ülkesi

Filipinler, resmî adıyla Filipinler Cumhuriyeti, Pasifik Okyanusu'nun batısındaki coğrafyada konumlanan bir Güneydoğu Asya devletidir. Ülke irili ufaklı 7.641 adet ada ve adacıktan oluşur. Ancak ülkeyi oluşturan üç ana coğrafi kara parçası vardır. Bunlar Luzon, Visayas ve Mindanao'dur. Ülkenin başkenti Manila iken, en kalabalık şehri Quezon City'tir. Bu iki kent de Büyükşehir Manila yönetimsel birimine bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Palau</span> Büyük Okyanusta bir ada devleti

Palau, resmî adı ile Palau Cumhuriyeti, Okyanusya'nın batısında bir ada ülkesidir. Mikronezya ile paylaştığı Caroline Adaları'nın batı zincirinde bulunan yaklaşık 340 adadan meydana gelir. Yüzölçümü 466 km²'dir. Koror en kalabalık adadır. Başkent Ngerulmud Koror'un kuzeyinde, Babeldaob adasındaki Melekeok eyaletinde bulunur. Doğuda Mikronezya, güneyde Endonezya ve batıda Filipinler ile deniz sınırı bulunur.

<span class="mw-page-title-main">William McKinley</span> 25. Amerika Birleşik Devletleri başkanı (1897–1901)

William McKinley, 1897'den 1901'deki suikastına kadar 25. Amerika Birleşik Devletleri başkanı olarak görev yapan Amerikalı siyasetçi. Cumhuriyetçi Parti'nin bir üyesi olarak, Cumhuriyetçilerin sanayi eyaletlerinde ve ülke genelinde on yıllar boyunca büyük ölçüde egemen kılan bir yeniden yapılanmaya öncülük etti. 1898'deki İspanya-Amerika Savaşı'nda zafere başkanlık etti; Hawaii, Porto Riko, Guam ve Filipinler'in kontrolünü ele geçirdi; derin bir buhranın ardından refahı yeniden sağladı. Ülkeyi altın standardında tutarak serbest gümüşün enflasyonist para politikasını reddetti ve korumacı vergileri yükseltti.

<span class="mw-page-title-main">Manila</span> Filipinlerin başkenti

Manila, Filipinler'in başkenti ve Metro Manila bölgesinde bulunan belediyelerden biridir. Şehir ülkenin en büyük adası olan Luzon'da Manila Bay'ın doğu kıyısında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">İspanya-Amerika Savaşı</span> İspanyol-Amerikan savaşı

İspanya-Amerika Savaşı, ABD ile İspanya arasında 1898'de başlayan savaş. İspanya'nın Amerika kıtasındaki kolonilerini yitirmesi, ABD'nin de Büyük Okyanus'un batısında ve Latin Amerika'da yeni bölgeler elde etmesiyle sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Filipinler bayrağı</span> Ulusal bayrak

Filipinler bayrağı yatay bir bayrak olup; birbirini tamamlayan Kraliyet Mavisi, Scarlet ve Beyaz renklerden oluşur. Bayrağın sol tarafındaki beyaz kısmın içerisinde 8 köşeli ışık saçan altın sarısı güneş vardır. 8 Işın Filipinler'in 8 bölgesine atfen yapılmıştır. Beyaz Üçgen bölümün köşelerine denk gelen 3 Yıldız ise Filipinler'in 3 Ana kara parçası olan Luzon, Visayas ve Mindonao bölgelerini temsil eder. Eğer ki ülke savaş halinde olursa bayrağın aşağıda bulunan kırmızı tarafı yukarıya getirilerek göndere çekilecektir.

<span class="mw-page-title-main">Ferdinand Marcos</span> Filipinler Devlet Başkanı (1965-1986)

Ferdinand Emmanuel Edralín Marcos, 1965-1986 arasında Filipinler devlet başkanı. Kurduğu otoriter rejim, yolsuzluklar ve baskı uygulamaları nedeniyle büyük tepki uyandırmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Maria Corazon Aquino</span>

Maria Corazon Aquino, lakabı Cory Aquino, Filipinler eski başkanı (1986-1992). Senatör Benigno Aquino'nun dul eşidir. Ferdinand Marcos yönetimine sert muhalefet etti ve 1986'da devlet başkanı oldu. 1992'de kendi isteğiyle politikadan ayrıldı. Kendisi aynı zamanda Filipinler'in ilk kadın başkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Francisco Franco</span> İspanya diktatörü (1939–1975)

Francisco Franco Bahamonde,, 1936'da İkinci Cumhuriyet'in demokratik hükûmetine karşı gerçekleştirilen askerî darbenin liderlerinden biri olan İspanyol asker ve diktatördü. 1 Ekim 1936'da isyancı tarafın başkomutanı olarak atandı, taraftarları tarafından el caudillo (önder) ilan edildi ve çatışmanın sona ermesinden ölümüne kadar 1975'e kadar devlet başkanı olarak görev yaptı. Ayrıca 1938'den 1973'e kadar hükûmet başkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Filipin-Amerikan Savaşı</span>

Filipin-Amerikan Savaşı (1899-1902) tarihlerinde bağımsızlığını ilan etmek isteyen Filipinler ile ABD arasında gerçekleşen savaştır. Emilio Aguinaldo önderliğinde başlatılan bağımsızlık savaşı Filipinler'in yenilgisiyle resmi olarak 4 Temmuz 1902 tarihinde sona ermiştir. Ancak Filipin Ordusu, Amerika Birleşik Devletleri Ordusu ile 1913 yılına kadar çatışmıştır. Filipinler, 1.5 milyon insanın ölümüne neden olan bu savaşı bir soykırım olarak nitelendirmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Filipin-Amerikan Dostluk Günü</span>

Filipin-Amerikan Dostluk Günü, 4 Temmuz tarihi olarak Filipinler Başkanı Diosdado Macapagal taradından Filipinler'in İkinci Dünya Savaşı'nın sonunda Amerikan ve Filipin kuvvetlerinin ülkedeki Japon işgalinin sona erdirmesi nedeniyle belirlenmiş gündür.

<span class="mw-page-title-main">Guam</span> A.B.D.nin Okyanusyada yer alan denizaşırı bölgesi

Guam (İngilizce: Guam, telaffuz:

<span class="mw-page-title-main">Benigno Aquino III</span>

Benigno Simeon Cojuangco Aquino III, Haziran 2010-30 Haziran 2016 tarihleri arası Filipinler'in 15. devlet başkanı olan Filipinli politikacıdır.

<span class="mw-page-title-main">Paris Antlaşması (1898)</span>

1898 Paris Antlaşması İspanya ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından 10 Aralık 1898'de İspanyol-Amerikan Savaşı'nı sona erdiren antlaşmadır.

<span class="mw-page-title-main">Moro İsyanı (1899-1913)</span>

Moro İsyanı (1899-1913) Filipin-Amerikan Savaşı sırasında Moro halkı ile ABD ordusu arasında yaşanan silahlı bir çatışmadır. Özerk fiilen bağımsız konumdaki Moroların Filippinlerle birlikte, kendi bölgelerinde ABD işgaline uğraması neticesi başlayan bu ayaklanma, ABD ordusunca güç kullanılarak bastırılmış, bölgenin tümden ABD işgaline uğraması ve sonuçta Moroların özerkliklerini ve fiili bağımsızlıklarını tamamen kaybetmesi ile son bulmuştur. "Moro" kelimesi - İspanyolca "Moor" - Mindanao, Jolo ve komşu Sulu Takımadalarını içeren bir bölge olan Güney Filipinler'de yaşayan Müslüman halk için kullanılan bir terimdir. Sulu müslümanları olarak da bilinmektedir. II. Abdülhamid'in halife sıfatıyla Morolara yönelik olarak ABD Büyükelçisinin İstanbul'daki diplomatik faaliyetleri neticesinde, ABD lehine hazırlamış olduğu, sözde dini özgürlüklerine izin verilmiş olmak kayıtlı Abd'ye karşı gelmemelerini belirten fetva da Moroların o sırada ABD'ye karşı mücadele veren Hristiyan Filipinliler ve diğer yerli halk ile birleşmesini de engelleyerek bu isyanın başarısız olmasında önemli rol oynamıştır.

Moro İsyanı, şu anlamlara da gelebilir:

Bates Antlaşması olarak da bilinen Kiram-Bates Antlaşması, Filipin-Amerikan Savaşı sırasında Amerika Birleşik Devletleri ve Sulu Sultanlığı tarafından imzalanan bir antlaşmadır. Antlaşma, Amerika Birleşik Devletleri kuvvetlerini kuzey Luzon'da yoğunlaştırırken Sulu Sultanlığı'nın Filipin-Amerikan Savaşı'na girmesini önleme işlevi gördü.

<span class="mw-page-title-main">Jolo</span>

Jolo güneybatı Filipinler'de volkanik bir adadır ve aynı adı taşıyan başkentin bulunduğu Sulu eyaletinin birincil adasıdır. Sulu Takımadalarında, Borneo ve Mindanao arasında yer alır ve yaklaşık 500.000 kişilik bir nüfusa sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Filipin Devrimi</span>

Filipin Devrimi,, Filipinli devrimciler tarafından ülkenin bağımsızlığını kazanmak amacıyla İspanyol sömürge kuvvetlerine karşı yürütülen çatışmalardı.

<span class="mw-page-title-main">Filipinler Cephesi (1941-1942)</span>

Filipinler cephesi, Filipinler Savaşı olarak da bilinir veya Filipinler'in Düşüşü, İkinci Dünya Savaşı sırasında Filipinler'deki Amerika topraklarının Japonya İmparatorluğu tarafından işgal edilmesi ve adaların ABD ve Filipin Orduları tarafından savunulmasıydı.