İçeriğe atla

Emba Nehri

Koordinatlar: 46°43′15″N 53°08′57″E / 46.720800°K 53.149200°D / 46.720800; 53.149200
Emba
Ембі / Жем (Kazakça)
Эмба (Rusça)
Emba Nehri'nin Hazar Denizine yakın aşağı kısmı, Sentinel-2 görüntüsü — Kaynak, — Ağız, Kazakistan
Emba Nehri'nin Hazar Denizine yakın aşağı kısmı, Sentinel-2 görüntüsü
Kazakistan üzerinde Emba Nehri
Emba Nehri
Emba Nehri
— Kaynak, — Ağız, Kazakistan
Konum
Ülke(ler) Kazakistan
Eyalet(ler)Aktöbe, Atırav
İlçe(ler)Mugaljar, Bayganin, Jılıoy
Şehir(ler)Embi, Jem
Genel bilgiler
KaynakMugoçar[1]
49°06′35″N 58°42′00″E / 49.109600°K 58.699900°D / 49.109600; 58.699900
Kaynak rakımıy. 499 m (1.637 ft)[2]
AğızHazar Denizi[3] (sel döneminde)
46°43′15″N 53°08′57″E / 46.720800°K 53.149200°D / 46.720800; 53.149200
Ağız rakımıy. -28 m (-92 ft)[2]
Yükseklik farkıy. 527 m (1.729 ft)[2]
Uzunluk712 km (442 mi)
Havza alanı40.400 km2 (15.600 sq mi)
Debi17,5 metreküp/saniye (620 cu ft/s)
(Ağız'ın 152 km yukarısı)
Sağ kollarıTemir
Sol kollarıAtsaksy

Emba (KazakçaЕмбі Embi ya da Жем Jem, RusçaЭмба), Kazakistan'ın batısında Aktöbe eyaletinin Mugaljar ve Bayganin ilçeleri ile Atırav eyaletinin Jılıoy ilçesinden akan bir nehirdir. 712 kilometre (442 mi) uzunluğunda ve 40.400 kilometrekare (15.600 sq mi) drenaj havzasına sahiptir.[4]

Nehir yolu

Emba, Mugoçar [en]'ın batı yamaçlarından doğar ve güneybatıya doğru Üstyurt Platosu'ndan Hazar Denizi'ne akar. Hazar Denizi'ne girmeden yaklaşık 100 kilometre (62 mi) önce, yer yer birkaç göl oluşturur ve bu göller ince kanallarla birbirine bağlıdır.[5][6] Burada ayrıca bir dizi sığ lagün bulunur. 18. yüzyılda bu lagünler gemi taşımacılığı için uygundu.[7]

Nehirin üçte birlik alt kısmı tuzlu jeolojik katmanların bulunduğu bir bölgeden geçer ve bu da suyun tuzluluk oranının artmasına neden olur. Petrol ve doğal gaz açısından zengin olan Emba sahası, nehrin aşağı kesimlerinde yer almaktadır.[7]

Emba kar suların erimesi ile beslenen bir nehirdir. Kasım-Mart ayları arasında donmaktadır. Hazar Denizi'ne sadece sel dönemlerinde ulaşır.[7][8]

Nehir kolları

Emba'nin sağ kolu Temir, sol kolu Atsaksy nehirleridir.[4]

Aktöbe üzerinde Emba Nehri
Emba Nehri
Emba Nehri
— Kaynak, Aktöbe Eyaleti
Atırav üzerinde Emba Nehri
Emba Nehri
Emba Nehri
— Ağız, Atırav Eyaleti

Avrupa ve Asya arasındaki sınır

Bazı uzmanlara göre Emba Nehri Asya ve Avrupa arasındaki sınırı temsil etmektedir. Bu ilk olarak İsveçli subay ve haritacı Philip Johan von Strahlenberg tarafından öne sürülmüştür.

Rus Coğrafya Derneği [en]'nin Nisan/Mayıs 2010'da Kazakistan'a yaptığı keşif gezisinin[9] ilk sonuçları, Avrupa ile Asya arasındaki sınırın Ural Nehri ve Emba boyunca belirlenmesinin yeterli bilimsel temele sahip olmadığını göstermiştir. Sorun, Güney Ural Dağları'nın kendi ekseninden sapması ve birkaç parçaya bölünmesidir. Dağlar giderek düzleşmekte ve coğrafi bir sınır olarak önemini yitirmektedir. Ural ve Emba nehirlerini güney sınırı olarak kabul etmek çok anlamlı değildir çünkü araziler her iki tarafta da benzerdir. Ayrıca yaşam ve ekonomik alanlar da nehirler tarafından bölünmüş değildir.

Keşif gezisi sonucunda şu öneride bulunulmuştur: Sınırın güney kısmı; Ural Dağları'ndan Mugoçar Dağları'na (Kazakistan, Aktöbe Eyaleti), oradan da Hazar Depresyonu'nun güney kenarı boyunca, Doğu Avrupa Platosu'nun bittiği yere kadar uzanmaktadır. Hazar Depresyonu milyonlarca yıl önce Hazar Denizi'nin Üstyurt Platosu'nun batı yamaçlarını aşındırmasıyla oluşmuştur. Bilim adamlarına göre, Avrupa ve Asya arasındaki sınır, jeolojik oluşumların bulunduğu bu yamaçlar olarak düşünülmelidir.

Emba ve Ural Nehirleri, 1900 yılları

Petrol havzası

Emba petrol havzası, doğuda Mugoçar Dağları ve batıda Volga Nehri arasında kalan bölgede yer almaktadır. Bu bölge eskiden beri mucize yağ ile kutsanmış topraklar anlamına gelen maily kiyan olarak biliniyordu. İngiliz tüccar Gok, 17. yüzyılın ortalarında seyahatı sırasında Emba Nehri yakınlarında su yerine petrol fışkıran bir pınar gördüğünden bahsetmiştir.[7] Bolşevikler 1919-1921 yılları arasında, petrolü Rusya'nın merkezine taşımak için Aleksandrov Gay tren istasyonundan başlayarak Algemba [en] demiryolu ve boru hattını inşa etmeye çalışmışlardır. Ancak lojistik sorunlar nedeniyle büyük can kayıpları yaşandı ve proje başarısızlıkla sonuçlandı.[10]

Dipnot

Emba nehrinin adı, Alexander von Humboldt'a göre, Bizanslı bir yazar olan Menander Protektor'un bir yazısında Ikh (eski Yunanca Ἴχ) nehri olarak geçmektedir.[11]

Emba kıyısındaki yerleşim yerleri

  • Embi (Emba)
  • Jem

Galeri

Ayrıca bakınız

  • Kazakistan nehirleri listesi

Kaynakça

  1. ^ "Sovyet haritasındaki kaynak yeri 557 rakımlı tepenin güneyinde (haritada: Эмба) (Rusça) 1:500.000". 2 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2024. 
  2. ^ a b c Google Earth
  3. ^ "Sovyet haritasındaki ağız yeri (haritada: Эмба) (Rusça) 1:500.000". 2 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2024. 
  4. ^ a b Эмба (река) 18 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Büyük Sovyet Ansiklopedisi
  5. ^ "M-40 Topographic Chart (maps.vlasenko.net) (Rusça) 1:1.000.000". 6 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2023. 
  6. ^ "L-39 Topographic Chart (maps.vlasenko.net) (Rusça) 1:1.000.000". 3 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2023. 
  7. ^ a b c d Zonn, Igor S. (26 Mayıs 2010). The Caspian Sea Encyclopedia. Springer. ISBN 9783642115240. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2013. 
  8. ^  "Эмба". Entsiklopediheskiy slovar Brokgauza i Yefrona (Rusça). 1906. 
  9. ^ Ural - Avrupa-Asya sınırı/Урал — граница Европы и Азии 8 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça)
  10. ^ "Кровавые стройки века". History Lost. 9 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2015. 
  11. ^ Menander Protektor: Hist. Legat. Barbarorum ad Romanos. ed. Niebuhr, Bonn 1829, S. 300. Vergleiche Alexander von Humboldt: Central-Asien: Untersuchungen über die Gebirgsketten und dievergleichende Klimatologie. 18 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Berlin 1844, S. 466ff (Almanca)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Avrasya</span> bir bütün olarak Avrupa ile Asya

Avrasya, Avrupa ile Asya'yı kapsayan coğrafi bölgeye verilen isim.

<span class="mw-page-title-main">Ural Nehri</span>

Ural Nehri veya Yayık Nehri, Rusya ve Kazakistan topraklarından geçen nehir.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Avrupa Platosu</span>

Doğu Avrupa Platosu Kuzey ve Orta Avrupa Ovası'nın doğusunda bulunan ve 25 derece boylamından doğuya doğru uzanan platoları içerir. En batısında Volhynian-Podolian Upland ve doğu sınırında Volga Yaylası bulunur. Ovada ayrıca Dnepr Havzası, Oka-Don Ovası ve Volga Havzası gibi büyük nehir havzaları bulunmaktadır. Doğu Avrupa Platosunun güney sınırlarını Kafkas ve Kırım Dağları oluşturur. Kuzeydoğu Polonya, Estonya, Letonya ve Litvanya'nın çoğunluğunu kapsayan Kuzey Avrupa Platosu ile birlikte, Avrupa Platosunu oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hazar Depresyonu</span> Hazar Denizinin kuzey kesimini kapsayan alçak düzlük bölgesi

Hazar Depresyonu veya Pricaspian/Peri-Hazar Depresyonu/Ovası, yeryüzündeki en büyük kapalı su kütlesi olan Hazar Denizi'nin kuzey kısmını kaplayan alçak bir düzlük bölgedir. Aral ve Hazar denizlerini kapsayan daha geniş Aral-Hazar Depresyonu'nun daha büyük kuzey kısmıdır.

<span class="mw-page-title-main">Irgız Nehri</span> Kazakistanda bir nehir

Irgız Kazakistan'da Aktöbe eyaletinin Ayteke Bi ve Irgız ilçelerinden akan bir nehirdir. Turgai nehrinin sağ kolu'dur.

<span class="mw-page-title-main">Oyıl Nehri</span> Kazakistanda bir nehir

Oyıl, Kazakistan'da Aktöbe eyaletinin Mugaljar, Temir ve Oyıl ilçeleri, Atırav eyaletinin Kızılkoga ilçesi ve Batı Kazakistan eyaletinin Akjayık ilçesinden akan bir nehirdir.

<span class="mw-page-title-main">İlek Nehri</span> Ural Nehrinin bir kolu

İlek, Kazakistan ve Rusya'da Ural Nehri'nin 623 km uzunluğundaki sol koludur. Kazakistan'da Aktöbe ve Batı Kazakistan Eyaletlerinden, Rusya'da ise Orenburg Oblastı'ndan akmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Or Nehri</span> Ural Nehrinin sol kolu

Or, Kazakistan'ın Aktöbe Eyaleti ve Rusya'nın Orenburg Oblastı'nda akan bir nehirdir. Ural Nehri'nin sol kollarından birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Ebita Nehri</span> Kazakistanda bir nehir

Ebita, yukarı kesimlerde Shoshka veya Chaushka olarak da bilinir, Kazakistan'da Aktöbe Eyaleti'nde Kargalı İlçesi'nden akan bir nehirdir. Ural Nehri'nin sol koludur. 47 kilometre (29 mi) uzunluğundadır.

<span class="mw-page-title-main">Kaldygaity Nehri</span> Kazakistanda bir nehir

Kaldygaity, Kazakistan'da Batı Kazakistan Eyaleti'nde Şıngırlav ve Karatöbe ilçelerinden akan bir nehirdir. Kaldygaity Ural havzasında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Kalmakkyrgan Nehri</span> Kazakistanda bir nehir

Kalmakkyrgan, Bileuty olarak da bilinir, Kazakistan'da Ulıtav Eyaleti'nde Ulıtav İlçesi'nden akan bir nehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Maşat (Aris)</span> Kazakistanda bir nehir

Maşat, Kazakistan'da Türkistan Eyaleti'nde Tülkibas ve Sayram ilçelerinden akan bir nehirdir. Aris Nehri'nin sol koludur.

<span class="mw-page-title-main">Aksu (Aris)</span> Kazakistanda bir nehir. Aris Nehrinin sol kolu.

Aksu ,Kazakistan'da Türkistan Eyaleti'nde Töle Bi ve Sayram ilçelerinden akan bir nehirdir. Aris Nehri'nin sol koludur.

<span class="mw-page-title-main">Kapal Nehri</span> Kazakistanda bir nehir

Kapal, Kazakistan'da Jetisu Eyaletinde, Aksu ilçesinden akan bir nehirdir. Balkaş Gölüne dökülen Kızılağaş Nehrinin sağ koludur.

<span class="mw-page-title-main">Kargalı Nehri</span> Kazakistanda bir nehir

Kargalı, Kazakistan'da Aktöbe Eyaletinde, Hromtav ve Alga ilçelerinden akan bir nehirdir. İlek'in sağ koludur.

<span class="mw-page-title-main">Kığaş Nehri</span> Rusya ve Kazakistanda bir nehir

Kığaş Rusya'nın güneyindeki Astrahan Oblastı ve Kazakistan'ın Atırav Eyaleti'nden akan bir nehirdir. Volga Deltasının bir parçasıdır. Aktuba Nehrinden sol kol olarak ayrılır.

<span class="mw-page-title-main">Şıngırlav Nehri</span> Kazakistanda bir nehir, Ural nehrinin bir kolu

Şıngırlav ya da Utva, Kazakistan'da Batı Kazakistan eyaletinin Şıngırlav ve Börili ilçelerinden akan bir nehirdir. Ural nehrinin sol koludur.

<span class="mw-page-title-main">Köksu Nehri</span> Kazakistanda bir nehir, Karatal Nehrinin sol kolu

Köksu, Kazakistanda Balkaş-Alagöl Havzasında yer alan bir nehirdir. Jetisu Eyaletinin Eskeldi ve Köksu ilçelerinden akmaktadır. Karatal Nehrinin sol koludur.

<span class="mw-page-title-main">Kürşim Nehri</span> Kazakistanda bir nehir, İrtişin kolu

Kürşim, Kazakistanda Doğu Kazakistan Eyaletinde Kürşim İlçesinden akan bir nehirdir. İrtiş Nehrinin sağ koludur.

<span class="mw-page-title-main">Bolşaya Almatinka Nehri</span> Kazakistanda bir nehir

Bolşaya Almatinka Kazakistan'da Almatı eyaletinin İle ilçesi ve Almatı şehrine bağlı Bostandık, Avezov ve Alatau idari ilçelerinden akan bir nehirdir. Kaskelen nehrinin sağ koludur.