İçeriğe atla

Elyesa Bazna

Elyesa Bazna
Çiçero
Elyesa Bazna (Çiçero)
Casusluk faaliyeti
BağlılıkNazi Almanyası
HizmetNaziler adına casusluk
Hizmet yıllarıEkim 1943-Şubat 1944
Kod ad(ları)Çiçero
Kişisel bilgiler
Doğum28 Temmuz 1904
Priştine, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm21 Aralık 1970
Münih, Batı Almanya
MilliyetArnavut asıllı Türk

Elyesa veya İlyas Bazna (28 Temmuz 1904, Priştine - 21 Aralık 1970, Münih), II. Dünya Savaşı'nda Nazi Almanyası hesabına çalışmış ve Cicero (Çiçero) kod adıyla tanınan Arnavut asıllı Türk casusudur.

Gençliği

Priştine'de dünyaya gelen Bazna, askeri akademiye devam ettikten sonra 16 yaşında Fransız Ordusuna yazılmıştır. Ancak hırsızlık yaparken yakalandığı için mahkûm edilmiş ve çalışma kampında üç yıl hapis cezası çekmiştir. Daha sonraki dönemde Fransa ve sonrasında Türkiye'de büyükelçiliklerde kapıcılık, şoförlük ve koruma görevlerinde bulunmuştur. O dönemde diplomatik çevrelerde en geçerli dil olan Fransızcayı ve diğer bazı dilleri çok iyi konuştuğu için bu türlü işlerde tutunabilmiştir.

Casusluk hayatı

İkinci Dünya Savaşı yıllarının Ankara'sından önce Yugoslavya Krallığı Büyükelçiliği'nde, daha sonra Almanya Büyükelçiliği'nde çalışmıştır. 1943 yılında Ankara'daki İngiliz Büyükelçisi Sir Hughe Knatchbull-Hugessen'in yanında uşak olarak çalışmaya başlamıştır. Bir elbise fırçası ve kamera onun temel araçlarıydı. Sir Hughe'un kıyafetleriyle ilgilendi, yemek ceketlerini fırçaladı ve pantolonlarını ütüledi. Burada, Büyükelçinin özel odalarına ve gizli kasasına kolay erişim sayesinde, fotoğrafladığı gizli askeri belgeleri Franz von Papen'in sefareti döneminde Ankara'daki Almanya Büyükelçiliği'ne satmıştır. Birkaç ay boyunca Almanlara, Churchill, Roosevelt ve Stalin arasında Müttefik saldırı planları hakkında telgraflar da dahil olmak üzere bir bilgi akışı sağladı.

Almanya Büyükelçiliği'nde ataşelik yapan Ludwig Moyzisch'e kendisi yaklaşarak 20.000 Sterlin karşılığı elindeki elli altı belgeyi satma önerisinde bulunmuştur. Kısa bir süre ücretli bir Alman ajanı haline gelmiş ve Alman istihbarat servislerince kendisine "Çiçero" kod adı verilmiştir. Müttefiklerce düzenlenen uluslararası toplantılar ve bazı bombardıman planları hakkında önemli bilgiler aktarmış olmakla birlikte, Normandiya Çıkarması'na ilişkin birçok istihbarat ulaştırmıştır. Bütün bu dönem boyunca Ankara'daki İngiliz istihbarat görevlileri ise Bazna'nın İngilizce anlamadığını zannetmekte, kendisini casusluğundan şüphelenilmeyecek kadar "eğitimsiz" ve "aptal" olarak görmekteydi.

Bazna, 1944 yılında Alman Büyükelçiliği'nde görevli bir sekreterin Müttefikler safına iltica etmesi üzerine, ele geçmekten korkarak İngiliz Büyükelçisi'nin yanındaki görevinden ayrılmıştır. Hizmetleri için Nazi Almanyası istihbarat servisi Abwehr tarafından kendisine 300.000 Sterlin ödenmiştir. Fakat bu paralar, Almanların İngiliz ekonomisini çökertmek için bastıkları sahte Sterlinlerdendir. İlyas Bazna paraların sahte olduğunu ancak savaştan sonra öğrenebilmiş ve sahte para kullanmaktan hapis cezası almıştır[1]. Savaşın bitiminden bir süre sonra Federal Almanya Hükûmeti'ne karşı tazminat davası açmış, çok uzun süren bir davadan sonra kendisine mütevazı bir ödeme yapılmıştır.[2]

Savaşın ardından

Savaş sona erdikten sonra ABD'nin istihbarat teşkilatı Stratejik Hizmetler Ofisi (OSS), Ludwig Carl Moyzisch de dahil olmak üzere önemli Almanlarla görüşerek Cicero hakkında bir soruşturma yürüttü.[3][4] Cicero'nun Almanlara ilettiği istihbarattan en dikkat çekici bilginin Hughe Knatchbull-Hugessen'in notlarından, özellikle de Türk hükûmetiyle diplomatik çabalara ilişkin olduğu varsayıldı. Diğer belgelerin çoğu, Amt VI'nın (Hauptamt Volksdeutsche Mittelstelle'nin 11 bölümünden biri) İngiliz bölümünün başkanı Ostuf Schuddekoft tarafından Almanlar için çok değerli olamayacak kadar eski olarak değerlendirildi.[4]

Moyzisch, Müttefiklerle sıkı pazarlıklı bir görüşme yaptı ve Nürnberg davalarında tanık oldu, ardından söylentileri ele almak ve savaş sırasındaki rolünü açıklayan bir kitap yazdı. Hiçbir zaman savaş suçlarıyla suçlanmadı.[5]

Knatchbull-Hugessen'in itibarı, özellikle daha önce anahtarlarını ve belge kutularını gözetimsiz bırakması konusunda uyarıldığı için, Cicero Olayından[4] ciddi şekilde etkilenmiştir. 28 Ağustos 1945'te Knatchbull-Hugessen resmi bir kınama aldı.[6]

Savaştan sonra bir ortakla birlikte bir otel inşa etmeye çalıştı, ancak sterlin banknotları İngiltere Bankası tarafından kontrol edildiğinde, çoğunlukla sahte oldukları anlaşıldı (bkz. Bernhard Operasyonu).[7] Casus, banknotların "oldukları Türk ketenlerinin fiyatına bile değmediğini" belirtti.[8] Bazna sahte para kullanmaktan bir süre hapis yattı.[1]

Bazna, 1950'lerde ailesiyle birlikte İstanbul'un Aksaray semtinde bir apartman dairesinde yaşıyordu.[9] Şan dersleri verdi, ikinci el araba satarak çalıştı[10] ve gece bekçisi olarak çalıştı.[11]

Kazandığı paranın çoğu, sahte parayla ödenen alacaklılara gitti.[10] Aldığı sahte paranın geri ödenmesi için Batı Alman hükûmetiyle temasa geçti.[12] Ödeme almak için birçok kez ve birçok yolu denemesine rağmen hiçbir zaman para alamadı.[13]

1960 yılında Bazna, Almanya'ya taşındı ve Münih'te gece bekçisi olarak çalıştı.[14]

Bazna, casusluk yaptığı yıllarda Franz Von Papen'in kendisine taktığı kod adının "Çiçero" olduğunu bilmiyordu. Hatta, kendisinin Çiçero olduğunu ancak 1950'de, Sefaret'te belgeleri teslim ettiği Moyzisch'in tüm yargılamaların ardından inzivaya çekildiği Tirol Alpleri'nde yazdığı anılarından ve yine 1950'de İngilizlerin artık bu casusluk olayını açıklamasıyla öğrenmiştir.

I was Cicero (Ben Çiçero'ydum) başlığı altında yayınladığı anılarından yüksek bir kazanç elde etmiştir. Kitabı 1951 yılında 5 Fingers (Beş Parmak) adı altında, Joseph L. Mankiewicz'in yönetmenliğinde sinemaya uyarlanmış, Bazna rolünü James Mason oynamıştır.[15] 1962'de yayınlanan "I Was Cicero" adlı kitabında, "Alman Reich'ı tarafından fena halde aldatıldım" diye yazmıştı.

Ölümü

Elyesa Bazna, Münih'te 1970 yılında 66 yaşında, böbrek yetmezliği sebebiyle ölmüştür.[16]

Popüler kültürde yeri

Serdar Akar'ın yönetmenliğinde ve Erdal Beşikçioğlu'nun başrolünde olduğu, Elyesa Bazna'nın hikâyesini anlatan Çiçero isimli sinema filmi 2019 yılının Ocak ayında vizyona girmiştir.[17]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b Polmar, Allen 2012, s. 211.
  2. ^ İlgili Britannica maddesi 25 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 12 Mayıs 2020 tarihinde erişilmiştir
  3. ^ Wires 1999, s. 171.
  4. ^ a b c Foreign and Commonwealth Office historians 2005, s. 2.
  5. ^ Wires 1999, s. 178.
  6. ^ Foreign and Commonwealth Office historians 2005, s. 7.
  7. ^ Wires 1999, ss. 180–181.
  8. ^ Brown 2007, s. 398.
  9. ^ Kaylan 2005, s. 127.
  10. ^ a b Simmons 2014, s. 151.
  11. ^ Adams 2009.
  12. ^ CIA 2016.
  13. ^ Wires 1999, ss. 180–183, 197.
  14. ^ Luce 1971, s. xcvi.
  15. ^ Filmin imdb sayfası 3 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 12 Mayıs 2020 tarihinde erişilmiştir
  16. ^ 25 Aralık 1970 tarihli The New York Times haberi (İngilizce) 12 Mayıs 2020 tarihinde erişilmiştir
  17. ^ İbrahim Cem Özsefil (28 Mart 2018). "Serdar Akar ve Erdal Beşikçioğlu'nu Bir Araya Getiren Çiçero'dan Fragman Yayınlandı". FilmLoverss. 26 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2018. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Weserübung Harekâtı</span> II. Dünya Savaşı sırasında Almanyanın Norveçi işgali

Weserübung Harekâtı, II. Dünya Savaşı’nda, Almanya’nın Norveç’e yönelen askerî harekâtıdır. Harekât 9 Nisan - 10 Haziran 1940 tarihleri arasında gerçekleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Moskova Konferansı (1943)</span>

Moskova Konferansı, 1943 yılı Ekim ayında Moskova'nın Dışişleri Bakanları düzeyinde toplanan Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Sovyetler Birliği ve Çin'in katılımıyla gerçekleşen bir toplantıdır. Ayrıca, Tahran Konferansı müttefiklerin ilk buluşmalarıdır. Konferansa Birleşik Krallık'tan Sir Anthony Eden, ABD’den Cordell Hull, Sovyetler Birliği’nden Vyacheslav Molotov ile Çin Dışişleri Bakanı katılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tuhaf Savaş</span> İkinci Dünya Savaşının başlangıcında, Batı Cephesinde yalnızca bir sınırlı askeri kara harekâtının yapıldığı sekiz aylık dönem

Tuhaf Savaş, II. Dünya Savaşı kıta Avrupası savaşları içinde geçen, Polonya'nın işgali başlangıcıyla Fransa Seferi başlangıcı arasında geçen harekât ve muharebe dizisidir.

<i>Ahtapot</i> (film) James Bond serisinin on üçüncü filmi (1983)

Ahtapot (Octopussy) John Glen'in yönetmenliğini yaptığı, 1983 yapımlı casus/James Bond aksiyon filmi. 13. James Bond filmi olan Ahtapot'ta, MI6 casusu James Bond karakterini altıncı defa Roger Moore oynuyor. Roger Moore'un (56) ilerlemiş yaşına daha uygun bir Bond kızıyla buluştuğu film, Soğuk Savaş sırasında Avrupa'nın güvenliğini tehdit eden ve Sovyetler'den kaynaklanan bir askeri komplonun engellenmesini içeriyor.

<span class="mw-page-title-main">Wilhelm Canaris</span>

Wilhelm Franz Canaris, Alman amiral, Nazi Almanyası'nda Abwehr Başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Ardenler Taarruzu</span> 1944te II. Dünya Savaşının sonlarına doğru Batı Cephesinde Ardenler ormanı boyunca yapılan Alman taarruzu (Bulge Muharebesi olarak da bilinir.)

Ardenler Taarruzu, II. Dünya Savaşı'nda Normandiya Çıkarması sonrasında, Avrupa cephesindeki en büyük muharebedir. Almanya'nın kullandığı harekât adı: Unternehmen Wacht am Rhein yani Ren Savunma Harekâtı, ABD'nin kullandığı harekât adı: The Battle of the Bulge yani Çıkıntı Muharebesi'dir. Rundstedt Taarruzu olarak da bilinir. O dönem kamuoyunda Alman Büyük Taarruzu da denildi.

<span class="mw-page-title-main">Sahte bayrak</span> Gizli örgütlerin ve istihbarat örgütlerin halkla ilgili yaptıkları operasyona verilen takma ad.

Sahte bayrak, gizli örgütlerin ya da istihbarat örgütlerinin halkı kışkırtmak ya da yönlendirmek amaçlı kendi yaptıkları bazı olayları hedefteki kişiler yürütüyor gibi göstererek kamuyu aldatmak için tasarladıkları gizli operasyonlardır. 1997, New York (Random-Greenhill) baskısı casusluk ansiklopedisi Spy Book, Sahte Bayrak maddesine göre ise: ‘Rakip istihbarat örgütü personelinin kendisini dost ülke veya örgüt kimliği altında yanlış tanıtarak sergilediği yaklaşım. Yaklaşılan kişi, verdiği bilginin rakip değil, müttefik tarafa gittiğine inanarak hassas bilgiler aktarabilir.’ (s.201)

<span class="mw-page-title-main">Dunkerque Muharebesi</span>

Dunkirk Muharebesi, II. Dünya Savaşı sırasında Müttefikler ve Almanya arasında Dunkerque, Fransa'da gerçekleşmiştir. Batı Cephesi'nde Fransa Savaşı'nın bir parçası olarak Britanya Sefer Kuvveti ve müttefik kuvvetlerinin 26 Mayıs'tan 4 Haziran 1940'a kadarki Avrupa'dan tahliyesini sağlamak amaçlı yapılan savunma savaşıdır.

<span class="mw-page-title-main">Fransa Muharebesi</span> 1940ta Alman ordularının Fransayı istilasıyla sonuçlanan askeri harekat

Fransa Savaşı, II. Dünya Savaşı sırasında Alman ordusunun Fransa'yı istilasıyla sonuçlanan askerî harekâttır. Fransa Seferi, Alman ordusunun Belçika topraklarına saldırdığı tarih olan 10 Mayıs 1940 tarihinde başlamış, daha önce Polonya seferlerinde kullanılan yıldırım savaşı taktiği ile çok kısa bir sürede, 22 Haziran 1940 tarihinde Fransa – Almanya arasında imzalanan ateşkes sözleşmesiyle kesin Alman zaferiyle sonuçlanmıştır.

<i>Ankara Casusu Çiçero</i>

Ankara Casusu Çiçero yönetmenliğini ve senaryo yazarlığını Mehmet Muhtar'ın, yapımcılığını Kemal İşmen'in yaptığı, görüntü yönetmenliğini Coni Kurteşoğlu'nun üstlendiği, başrollerinde Vedad Karaokçu ve Berrin Aydan'ın yer aldığı 1951 yılı yapımı Türk filmidir.

<span class="mw-page-title-main">Tahran Konferansı</span>

Tahran Konferansı, 28 Kasım - 1 Aralık 1943 tarihleri arasında, Müttefik liderler, Joseph Stalin, Franklin D. Roosevelt ve Winston Churchill katılımıyla, SSCB'nin Tahran Büyükelçiliği'nde gerçekleşen ve o ana dek ilk kez tüm Müttefik liderlerin katıldığı bir strateji toplantısı idi. 22-26 Kasım 1943 tarihlerinde yapılan Kahire Konferansı'ndan hemen sonra yapılan bu liderler zirvesini, 1945 yılında yapılan Yalta Konferansı ve Potsdam Konferansları takip etti. Üç lider, toplantıya ajandalarındaki farklı gündemlerle başlamış olmakla birlikte, Nazi Almanyası'na karşı yeni bir cephe açılması konusunda oy birliği ile aldıkları bir kararla toplantıyı sonlandırdılar. Müttefiklerin Türkiye ve İran'la olan ilişkileri, Yugoslavya'daki operasyon, Japonya'nın durumu ve savaştan sonra yapılacaklar, Konferans'ta ele alınan diğer konulardı. İran'ın bağımsızlığının, müttefiklerin üç büyük üyesince tanındığına dair ayrı bir protokol de imza altına alındı.

<span class="mw-page-title-main">Edith Cavell</span>

Edith Louisa Cavell, Anglikan Kilisesi tarafından azize olarak ilan edilen İngiliz bir hemşire.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa'da II. Dünya Savaşı'nın sonlanması</span>

Avrupa'da II. Dünya Savaşı'nın sonlanması, Almanya'nın Nisan ayında başlayarak Mayıs ortalarına kadar Sovyetler Birliği ve Batılı Müttefiklerine teslim olmasıyla savaşın sona ermesidir.

<i>Çiçero</i> (film) Serdar Akarın yönettiği 2019 yapımı Film

Çiçero, yönetmenliğini Serdar Akar'ın gerçekleştirdiği 2019 çıkışlı biyografik drama filmidir. II. Dünya Savaşı öncesinde Nazi Almanyası adına casusluk yapan ve "Çiçero" lakabıyla tanınan Elyesa Bazna isimli Arnavut casusun hayatını anlatan filmin başrolünde Erdal Beşikçioğlu yer almaktadır.

Ludwig Carl Moyzisch 1943'te Ankara'da Nazi Almanyası Büyükelçiliği'nin diplomatik ataşesiydi.

<span class="mw-page-title-main">Britanya Helgolandı</span> Britanya Helgolandı ya da Helgoland Taç Kolonisi Napolyon Savaşları esnasında Napolyonun müttefiki Danimarka-Norveçin bir parçası olan Helgoland Adasının İngiliz Amiral Thomas Macnamara Russell tarafından işgal edilmesiyle oluşturulmuş

Britanya Helgolandı ya da Helgoland Taç Kolonisi Napolyon Savaşları esnasında Napolyon'un müttefiki Danimarka-Norveç'in bir parçası olan Helgoland Adası'nın İngiliz Amiral Thomas Macnamara Russell tarafından işgal edilmesiyle oluşturulmuş kolonidir. 1814 Kiel Antlaşması ile Helgoland Britanya'ya kalmıştır. Bundan sonra bölge Taç Kolonisi statüsüne yükseltilmiştir. 1890 Helgoland-Zanzibar Antlaşması ile bölge Almanya'ya bırakılmıştır.

John Cairncross, İskoç asıllı Britanyalı, II. Dünya Savaşı yıllarında ajanlık ve istihbarat memuru.

<span class="mw-page-title-main">Belçika Savaşı</span>

Belçika Savaşı veya Belçika Seferi, Belçika'da genellikle 18 Gün Seferi olarak anılır, İkinci Dünya Savaşı sırasında Almanya'nın saldırı seferi olan Fransa Muharebesi'nin bir parçasıydı. Mayıs 1940'ta 18 gün sürdü ve Belçika Ordusu'nun teslim olmasının ardından Almanya'nın Belçika'yı işgal etmesiyle sona erdi.

The Spy Who Came in from the Cold, İngiliz yazar John le Carré'nin 1963 tarihli bir Soğuk Savaş casus romanıdır. Bir İngiliz ajanı olan Alec Leamas'ın, güçlü bir Doğu Alman istihbarat subayı hakkında dezenformasyon bilgi yaymak için Doğu Almanya'ya sahte bir sığınmacı olarak gönderilmesini anlatır. Le Carré'nin hayali İngiliz istihbarat örgütü "The Circus" ve ajanları George Smiley ve Peter Guillam'ın da yer aldığı Call for the Dead ve A Murder of Quality adlı önceki romanlarının devamı niteliğindedir.

<span class="mw-page-title-main">Bernhard Operasyonu</span>

Bernhard Operasyonu Nazi Almanyası döneminde Sicherheitsdienst (SD) tarafından Reichssicherheitshauptamt'a (RSHA) yaptırılan bir kalpazanlık eylemiydi. Tarihte bugüne kadar bilinen en büyük kalpazanlık operasyonudur. Amaç, 1A kalitesinde İngiliz sterlini banknotların toplu kalpazanlığıydı. Bu sayede İkinci Dünya Savaşı sırasında İngiliz ekonomisinin çökmesine neden olacaktı. İlk aşama, 1940 başlarından itibaren Sicherheitsdienst (SD) tarafından Unternehmen Andreas adı altında yürütüldü. Birim, başkanı Alfred Naujocks'un amiri Reinhard Heydrich'in gözünden düşmesinin ardından 1942'nin başlarında kapandı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.