İçeriğe atla

Elmakulak Savaşı

Kontrol Edilmiş
Elmakulak Muharebesi
Tarih21 Haziran 1503
Bölge
Elmakulak Dağı
Sonuç Kesin Safevî zaferi
Taraflar
Akkoyunlu Devleti Safevîler
Komutanlar ve liderler
Akkoyunlu Sultan Murat
Ali Bey Türkman
Murat Bey
İslamış Bey (ölü)
 Şah İsmail
Emir Bayram Han Karamanlı
Lala Hüseyin Bey
Dede Bey Talış
Muhammed Bey Ustaclı
Bayram Bey Karamanlı
Sarı Ali
Güçler
70.000 12.000

Elmakulak Muharebesi ya da Hemedan Savaşı (Azerice: Almaqulağı döyüşü) - Akkoyunlu sultanı Murat ile Şah İsmail arasında 21 Haziran 1503'te, günümüzde İran sınırları içinde bulunan Hamedan şehri yakınında yer alan Elmakulak dağının eteklerinde yapılan savaş. Savaş Safevî ordusu'nun kesin zaferiyle sonuçlandı.[1]

Savaşın nedenleri

Savaş öncesi

1503 yılının ilkbaharında Şah I İsmail Kamber ağa isimli müridini mektupla Sultan Murat'ın yanına gönderdi ve ondan itaat etmesini talep etti. Safevîlerle Akkoyunluların akrabalık ilişkilerini hatırlatan İsmail, onun hakimiyetini tanıdığı takdirde Irak-ı Acem'in bir kısmını Murat'a ilhak edeceğini söyledi ancak Murat'ın cevabı olumsuz oldu.[2] Bu durumda İsmail 12 bin kişilik orduyla Tebriz'den çıkarak, Kızılyüzen çayını geçti ve güneye - Hamedan'a doğru hareket etti. Murat 70 bin kişilik büyük ordu topladı.[3]

Savaş

Şah I İsmail tarafından Hulefa Bey ve Kıpçak Mansur Bey ileride hareket etmek için başkan tayin edildiler. Karapiri Bey Kaçar ise 1500 süvari ile yedekte tutuldu. Geri kalan Kızılbaş emirleri - Dede Bey Talış (Abdulâli Bey Dede), Hüseyin Bey Lala, Muhammed Bey Ustaclı, Bayram Bey Karamanlı, Abdi Bey Şamlı, Yeqan Bey Tekeli, Sarı Ali (mühürdar) cinahlardan, Şah I İsmail kendisi ise merkezde pozisyon tuttular. Karşı tarafta Sultan Murat Türkman Ali Bey'i sağ, Murat Bey'i ise sol cinaha tayin etti. Kum hakimi İslamış Bey düşmanın önde gelen ekibine başkanlık ediyordu. O, başlanan savaşta Kızılbaş ön birliğinin saldırısını başarıyla bertaraf ederek, onu merkeze doğru geri çekilmeye zorladı.[]

Fakat bu sırada Kara Piri Bey Kaçar ona saldırdı. İslamış Bey ele geçirildi, onun ekibi ise tamamen imha edildi. Şah İsmail savaşa girerek, bizzat pek çok düşman öldürdü. Akkoyunlu ordusu perişan edildi. Ali Bey Türkman 10 bin kişilik birlik ile imha edildi. Güzel Ahmet Bayandur (Eybe Sultan'ın kardeşi), ayrıca da İslamış Bey ve diğerleri esir düşerek öldürüldü. Murat'ın kendisi ise kaçmayı başardı.[4]

Savaş sonuçları

Akkoyunlu Devleti'nin ikinci kolu da mağlup edildi. Böylece, Akkoyunlular tarih sahnesinden çıktı ve şimdiki Azerbaycan, Ermenistan, Doğu Anadolu ve İranın büyük bir kısmı Safevîlerin hükmü altına geçti.

Kaynakça

  1. ^ Oqtay Əfəndiyev. "Azərbaycan Səfəvilər dövləti". Bakı. ”Şərq-Qərb”. 2007. səh. 54-55.
  2. ^ Hasan-ı Rumlu, "Ahsen'üt-Tevarih", s. 278
  3. ^ Hasan-ı Rumlu, "Ahsen'üt-Tevarih", s. 398
  4. ^ Tarix-i Cahan-ara, say. 303

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Akkoyunlular</span> Doğu Anadolu’nun Türkmen kabilesi ve Müslüman hanedanı

Akkoyunlular veya Bayındırlılar, 14. yüzyılda Oğuz Türkleri'nden Bayandurlu Hanedanı'nın kurmuş olduğu bir devletti. Horasan'dan Fırat'a ve Kafkas Dağları'ndan Umman Denizi'ne kadar uzanan topraklarda egemen olmuşlardır. Akkoyunlular, Azerbaycan halkının oluşumunda önemli bir rol oynamasının yanı sıra Azerbaycan devletçilik tarihinde de önemli yere sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Safevîler</span> 1501–1736 arasında İranda varlığını sürdürmüş devlet

Safevî İmparatorluğu, Safevîler veya Safevî Devleti, 1501 ve 1736 yılları arasında varlığını sürdürmüş, sıkça modern İran tarihinin başlangıcı olarak kabul edilen, İran tarihindeki en önemli hanedanlıklardan biri olan Türk kökenli Safevi Hanedanı tarafından yönetilmiş devlet. Bugünkü İran, Azerbaycan, Ermenistan, Irak, Afganistan, Türkmenistan ve Türkiye'nin doğu kesiminde varlığını sürdürmüş, Şiî Onikiciliği resmî mezhep olarak kabul etmiş ve İran'ın varisi olduğu Safevî Hanedanı'nın devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Çaldıran Muharebesi</span> I. Selim ve I. İsmail arasındaki askeri muharebe

Çaldıran Muharebesi, Osmanlı padişahı I. Selim ile Safevi hükümdarı Şah İsmail arasında 23 Ağustos 1514'te, günümüzde İran sınırları içinde yer alan Maku şehri yakınlarındaki Çaldıran Ovası'nda yapılan meydan muharebesidir. Muharebe, Osmanlı imparatorluğu'nun kesin zaferiyle sonuçlanmıştır.

Şeyh Cüneyd, Safeviye Tarikatı'nı devlet yapmak isteyen ve Şiiliğe temayül ettiren ilk şeyhi.

Şeyh Haydar,, Safeviye Tarikatından Şeyh Cüneyd'in oğludur. Babası savaşta öldüğünde henüz doğmamış olan Haydar, babası ölünce annesi Hatice Begüm Akkoyunlu Devleti'ne gittiği için Akkoyunlu sarayında doğdu. Dokuz yaşına kadar burada büyüyen Haydar, dayısı Uzun Hasan'la birlikte tarikatın merkezi Erdebil'e geldi ve tarikatın başına geçti. Küçüklüğünde Türkçe'den başka Arapça ve Farsçayı da öğrenen Haydar, dönemin ünlü bilgini Ali Kuşçu'dan da dersler almıştır.

<span class="mw-page-title-main">I. İsmail</span> Safevî Devletinin kurucusu ve ilk hükümdarı

I. İsmail, bilinen adıyla Şah İsmail veya tam unvanıyla Ebu'l-Muzaffer Bahadır el-Hüseynî, Safevî Tarikatı'nın lideri, Safevî Devleti'nin kurucusu ve ilk hükümdarıdır. Alevilik ve Bektaşilikte Yedi Ulu Ozan'dan birisi olarak kabul edilir.

Şahkulu İsyanı, 1511 yılı Nisan ayında, Şah İsmail'i kurtarıcı olarak kabul eden Şahkulu önderliğindeki Kızılbaşlar tarafından II. Bayezid yönetimindeki Osmanlı İmparatorluğu'na karşı gerçekleştirilmiş bir isyandır. Bu isyan, Antalya, Manisa, İzmir, Karaman, Mersin, Konya, Kırşehir, Tokat, Amasya, Yozgat ve Çorum'a yerleşen Aleviler tarafından başlatıldı. Şahkulu Baba isyanı, Anadolu'da Osmanlı'ya karşı yapılan ilk büyük dini isyanlardan biridir. Şahgulu Baba isyanının ortaya çıkışı her ne kadar öncelikle Safevi mezhebinin Osmanlı topraklarına yerleşen Şiiler üzerindeki etkisi ile ilişkilendirilse de, aynı zamanda derin toplumsal kökenlere de sahiptir.

Kızılbaş, eski dinî inanış ve kültürleri ile İslamiyeti kendilerine has bir şekilde birleştirip Şiilik'ten etkilenen Safevi Tarikatı müridleri için kullanılan terim.

<span class="mw-page-title-main">I. Tahmasb</span> 2. Safevî şahı

I. Tahmasb, Safevî Devleti'nin ikinci hükümdarıdır.

Safevi Tarikatı, Safiyüddin Erdebilî tarafından Erdebil kentinde kurulmuş bir sufi tarikattır. Erdebil, Hazar Denizi’nin güney batı kıyısında, günümüzde İran’ın kuzey batı bölgesinde yer alan bir kenttir.

<span class="mw-page-title-main">Merv Savaşı</span>

Merv savaşı, 2 Aralık 1510 yılında meydana gelen ve Safevi devletinin, Şeybani Hanlığı üzerinde kritik bir galibiyetle tamamladığı savaştır. Sonuçta, Safeviler Horasan'ı kontrol altına aldılar.

<span class="mw-page-title-main">Çabani Meydan Muharebesi</span>

Çabani Muharebesi ya da Çabani Meydan Muharebesi - Şirvan şahı I. Farruh Yasar ile Safevî şeyhi Şah İsmail arasında Ekim 1501'de, günümüzde Azerbaycan sınırları içinde olan Şamahı şehri yakınında yer alan Çabani Ovası'nda yapılan savaş. Muharebe Safevî ordusu'nun kesin zaferiyle sonuçlandı.

<span class="mw-page-title-main">Murad</span>

Sultan Murad veya tam adıyla Ebül Muzaffer Sultan Murad — Son Akkoyunlu sultanı, Uzun Hasan ve I. Farruh Yasar'ın torunu, Sultan Yakup'un oğlu ve Sultan Baysungur'un kardeşi.

Alemşah Halime Begüm, Safevi Devleti'nin kurucusu Şah İsmail'in annesi.

Nur Ali Halife İsyanı, Rumlu Nur Ali Halife'nin Şah İsmail'in emriyle Safevi Devleti'ne, Kızılbaşlardan asker toplamak için çıkardığı isyandır.

Sultan Ali, Safevi Tarikatı şeyhidir. Şah İsmail'in abisidir.

Ustaclu Muhammed Han, Türkmen komutan, Safevilerin Diyarbekir valisi. Şah İsmail'in Anadolu ve Mezopotamya'daki fetih ve genişlemelerinde kilit rol oynamıştır. Şah İsmail, Dulkadiroğlu Alâüddevle Bey'in üzerine yürürken Diyarbekir Valisi Emir Bey şehri Şah'a teslim etti. Bunun üzerine Şah Diyabekir valiliğine Ustaclu Muhammed Han'ı getirdi. Ustaclu Muhammed Han, Ulaş Bey'in kardeşi Mirza Bey'in oğlu ve Şah İsmail'in kız kardeşlerinden birisinin kocasıydı. Adı bilinmeyen bir yazarın "Tarih-i Kızılbaşan" adlı eserinde kendisi hakkında kısa bilgi verilmektedir:

Şah İsmail'in Gürcistan seferleri; Safevi şahı I. İsmail (1501-1524) döneminde, günümüz Gürcistan topraklarına yapılan Kızılbaş yürüyüşleri olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">I. Tahmasbın Seferi (1552)</span>

I. Tahmasb'ın Anadolu seferi (1552) — Safevi imparatorluğunun ikinci hükümdarı Şah Tahmasb'ın Sultanı Süleyman'ın seferlerine yanıt olarak gerçekleştirilen yürüyüşü kabul edilir. Seferin amacı, Osmanlı İmparatorluğu'nun Osmanlıların bir sonraki seferde erzak sıkıntısı çekmesi, esir almak ve barışa zorlamaktı.

Abdi bey Şamlı veya Ebdi bey Şamlı - Herat'ın hükümdarı Şamlı ailesine mensup Kızılbaş emiri. Anonim bir yazarın yazdığı "Tarih-i Kızılbaşan" adlı eserde onun hakkında şöyle denilmektedir: "Abidin Bey, Şam şehirlerinden 200 gençle birlikte Sarıtarcan'dan Şah I. İsmail'in yanına gelerek, Hazretlerinin dikkatini çekti. Bütün emirlerin arasından seçilerek, Emir Han'ın ardından Herat'ın hükümdarı olmuş ve 931 (hicri) yılında vefat etmiştir. Fermana göre kardeşi Herat hükümdarlığına atandı."


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.