Galaksi veya gök ada, kütle çekimi kuvvetiyle birbirine bağlı yıldızlar, yıldızlararası gaz, toz ve plazmanın meydana getirdiği yıldızlararası madde ve şimdilik pek anlaşılamamış karanlık maddeden oluşan maddesel bir sistemdir. Tipik galaksiler 10 milyon ile bir trilyon arasındaki miktarlarda yıldız içerirler ve bir galaksinin içerdiği yıldızların hepsi o galaksinin kütle merkezini eksen alan yörüngelerde döner. Galaksiler uzayda tek yönlü hareket ederler, galaksilerin yörüngeleri yoktur. Galaksiler çeşitli çoklu yıldız sistemlerini, yıldız kümelerini ve çeşitli nebulaları da içerebilirler. Çevresinde gezegenler ve asteroitler gibi çeşitli kozmik cisimler dönen Güneş, Samanyolu Galaksisi'ndeki yıldızlardan yalnızca biridir.
Andromeda Galaksisi, Andromeda Takımyıldızı'nda bulunan sarmal bir galaksidir. Mitolojik bir kavram olan Andromeda'nın Türkçedeki karşılığı, zincire vurulmuş kız anlamına gelmektedir. Ayrıca Messier 31, M31 ve NGC 224 olarak da bilinir. Galaksi, Spitzer Uzay Teleskobu'ndan elde edilen verilere göre bir trilyon yıldıza ev sahipliği yapmaktadır. Samanyolu galaksisi ile arasındaki uzaklık yaklaşık olarak 2,54 milyon ışık yılıdır. 2006 ölçümlerine göre Samanyolu, Andromeda'nın kütlesinin ancak ~80%'ine sahiptir. Andromeda'nın bir diğer özelliği ise çıplak göz ile Dünya'dan görülebilen en uzak gök cismi olmasıdır. Ayrıca Samanyolu'na en yakın büyük galaksidir.
Biçimsel galaksi sınıflandırması, astronomların gökadaları görünüşlerine göre gruplara ayırdıkları bir sınıflandırma sistemidir. Gökadaları görünüşlerine göre sınıflandırmak için kullanılan birkaç şema bulunmaktadır. Bunların en bilineni Edwin Hubble tarafından tasarlanan ve Gérard de Vaucouleurs ile Allan Sandage tarafından genişletilen Hubble düzenidir. Gökada sınıflandırması ve morfolojisi artık büyük ölçüde hesaplama yöntemleri ve fiziksel morfoloji kullanılarak yapılır.
Sarmal galaksi ya da sarmal gökada, orijinal olarak Edwin Hubble tarafından 1936 tarihli çalışması The Realm of the Nebulae'da tanımlanan bir galaksi sınıfını oluşturur. Hubble düzeni'ne göre bir galaksi sınıfıdır ve özellikleri şöyle özetlenebilir:
- Etrafı teker adlı yıldızlar topluluğu tarafından sarılı olan bir merkezî karın veya topağı olur.
- Nispî olarak yüksek seviyede açısal hızı vardır.
Çubuklu sarmal galaksi ya da çubuklu sarmal gök ada, olağan bir sarmal galaksiden farklı olarak merkezinde çubuk biçiminde bir yıldız topluluğuna sahiptir. Ayrıca sarmal kolları bu çubuğun uçlarından uzanırlar. Hâlbuki çubuksuz sarmal galaksilerinde doğrudan merkezden çıkarlar.
Küresel yıldız kümesi, galaksi merkezi etrafında uydu gibi dolanan, yıldızların küresel bir bileşimidir. Küresel yıldız kümeleri yerçekimi ile bir arada durabilirler. Yerçekimi sayesinde küresel bir şekle ve göreceli olarak merkeze doğru artan bir madde yoğunluğuna sahiplerdir. Yıldız kümesinin bir alt kategorisi olan küresel yıldız kümesi, Latince bir sözcük olan ve küçük küre anlamına gelen globulus kelimesinden türetilmiştir.
Yıldız kümeleri veya yıldız bulutları, öz kütleçekimiyle bir arada tutulan büyük yıldız gruplarıdır. İki ana yıldız kümesi türü belirlenmiştir: Küresel kümeler, kütleçekimsel olarak bağlı on bin ila milyonlarca yaşlı yıldızın oluşturduğu sıkı gruplardır, açık kümeler ise genellikle birkaç yüzden az üye içeren, daha gevşek kümelenmiş ve çoğunlukla çok genç yıldızların oluşturduğu gruplardır. Açık kümeler, gökada içinde hareket ederken dev moleküler bulutların çekim etkisiyle zamanla dağılır, fakat küme üyeleri artık çekimsel olarak bağlı olmasalar da uzayda genel olarak aynı yönde hareket etmeye devam ederler; bunlara yıldız topluluğu, bazen de hareketli grup denir.
Anten Galaksileri Karga takımyıldızı yönünde bulunan bir etkileşen galaksiler çifti. Her ikisi de Frederick William Herschel tarafından 7 Şubat 1785 tarihinde keşfedilmiştir.
Bir cüce galaksi, yaklaşık 1000 ila birkaç milyar yıldızdan oluşan galaksilere verilen isimdir; Samanyolu'nun 200-400 milyar yıldızına kıyasla bu sayı oldukça sınırlıdır. Samanyolu'nun yakın çevresinde yer alan ve 30 milyardan fazla yıldız içeren Büyük Macellan Bulutu kimi zaman bir cüce galaksi olarak sınıflandırılırken, kimileri de onu tam anlamıyla bir galaksi olarak kabul etmektedir. Cüce galaksilerin oluşum ve faaliyetlerinin daha büyük galaksilerle olan etkileşimlerden büyük ölçüde etkilendiği düşünülmektedir. Gök bilimciler şekillerine ve bileşimlerine göre çok sayıda cüce galaksi türü tanımlamaktadır.
NGC 1097 Ocak takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 45 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan çubuklu sarmal gökadadır. William Herschel tarafından 9 Ekim 1790 tarihinde keşfedildi. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve Arp 77 olarak "Eşlikçileri küçük ama yüksek yüzey parlaklığına sahip sarmal gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir. Bu gökadanın Arp 77 olarak listelenmesine yol açan "nesne", hemen yanında yer alan eliptik gökada NGC 1097A'dır. NGC 1097 içerisinde SN 1992bd, SN 1999eu ve SN 2003B olmak üzere üç süpernova gözlenmiştir.
Irmak Kümesi, uzaklığı yaklaşık olarak 68,49 MIy (21 Mpc)olan ve güney yarımkürede yer alan çok ünlü bir gökada kümesidir. Ocak kümesi ile birlikte bu iki kümenin etrafına saçılmış birçok başka gökada grupları vardır ve bu gruplar toplu olarak sık sık "Ocak Üstkümesi" veya "Güney Üstkümesi" olarak adlandırılırlar. Bu küme, Ocak Kümesi'ne kıyasla, biraz gökadaların daha geniş bir alana yayılmış olmasından, biraz da kümenin daha uzak ve bu nedenle de Ocak Kümesi'nden daha sönük olmasından dolayı, daha az şaşırtıcıdır. Irmak Kümesi kabaca iki parçaya ayrılmıştır. Bunlar, NGC 1407 çevresindeki kuzey alt grubu ve NGC 1395 çevresindeki güney alt grubudur. Kümenin bilinen diğer adı Ocak II Kümesi'dir.
Başak III Grupları, Başak kümesi'nin sol tarafında çok belirgin bir gökada grupları çizgisi oluşturan gökada grupları. Başak Kümesi'nin yerçekimsel gücü, bu gruplar topluluğunu uzayda 40 milyon ışık yıllık bir alana yayılan uzun bir gökadalar zinciri haline getirmiştir.
NGC 6946, Kral ve Kuğu takımyıldızları sınırında yaklaşık olarak 17,93 MIy (5,5 Mpc)uzaklıkta bulunan bir ara sarmal gökadadır. William Herschel tarafından 9 Eylül 1798 tarihinde keşfedildi. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve Arp 29 olarak "Tek kolu yoğun olan sarmal gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir.
Merceksi gökada, biçimsel gökada sınıflandırma şemalarında eliptik (E) ve sarmal gökada (S) arasında yer alan bir gökada türüdür. Büyük ölçekli bir disk içermesine karşın, büyük ölçekli sarmal kollara sahip değildir. Merceksi gökadalar, yıldızlararası maddelerinin çoğunu tüketmiş veya kaybetmiş ve bu nedenle devam eden çok az yıldız oluşumuna sahip disk gökadalarıdır. Buna rağmen, disklerinde önemli miktarda toz barındırabilirler. Sonuç olarak, tıpkı eliptik gökadalar gibi çoğunlukla yaşlı yıldızlardan oluşurlar. Merceksi ve eliptik gökadalar morfolojik farklılıklarına rağmen spektral özellikler ve ölçekleme ilişkileri gibi ortak bazı özellikleri paylaşırlar. Her ikisi de, en azından evrenin yerel kısmında, pasif olarak evrimleşen erken tip gökadalar olarak kabul edilebilir. "E" gökadaları ile "S0" gökadalarını morfolojik olarak birbirine bağlayan, orta ölçekli disklere sahip "ES" gökadalarıdır.
Büyük tasarım sarmal galaksi, daha karmaşık yapısal özelliklere sahip olan çoklu-kol ve topaklanmış sarmalların aksine iyi tanımlanmış belirgin kolları olan bir sarmal galaksi türüdür. Büyük tasarım galaksinin sarmal kolları, birçok radyan aracılığıyla galaksi etrafında net bir şekilde uzanır ve galaksi yarıçapının büyük bir bölümü üzerinde gözlenebilir. M81, M51 ve M74'ün de dahil olduğu sarmal galaksilerin, yaklaşık olarak yüzde onluk bir bölümü büyük tasarım sarmal olarak sınıflandırılır.
NGC 2936, Suyılanı takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 325,5 MIy (99,8 Mpc)uzaklıkta bulunan ve aslında sarmal gökada iken NGC 2937 ile olan etkileşim sonucu yapısı bozulmuş bir düzensiz gökadadır. Alman astronom Albert Marth tarafından 3 Mart 1864 tarihinde keşfedildi.
NGC 3395, Yeni Genel Katalog'da yer alan bir ara sarmal galaksidir. Gökyüzünde Küçük Aslan takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 65,23 MIy (20 Mpc)uzaklıkta bulunur. İngiliz astronom William Herschel tarafından 1785 yılında 47,5 cm çaplı aynalı tip bir teleskopla keşfedilmiştir.
Tuhaf Galaksiler Atlası, Halton Arp tarafından üretilen ve tuhaf galaksilerin bulunduğu astronomik bir katalogdur. Atlas içerisinde toplam 338 galaksi gösterilmektedir ve orijinali 1966 yılında Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü tarafından yayımlanmıştır.
Cüce eliptik galaksiler veya dEs, diğerlerine göre daha küçük olan eliptik galaksilerdir. dE olarak sınıflandırılırlar ve galaksi grupları ve kümeleri halinde oldukça yaygındırlar.
Seyfert Galaksileri, kuasarlar içinde aktif galaksiler içinde en büyük iki gruptan birini teşkil eder. Bunlar, kuasarlardan farklı olarak, ev sahibi galaksileri kolayca tespit edilebilen, yüksek iyonizasyon emisyon hatları ortaya çıkartan spektrumları olan oldukça yüksek yüzey parlaklıkları ile kuazar benzeri çekirdeklere sahiptirler.
