İçeriğe atla

Elephas celebensis

Elephas celebensis
Korunma durumu

Tükenmiş (IUCN 2.3)
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Sınıf:Mammalia
Takım:Proboscidea
Familya:Elephantidae
Alt oymak:Elephantina
Cins:Elephas
Tür: E. celebensis
İkili adlandırma
Elephas celebensis
Hooijer, 1949

Elephas celebensis ya da Sulawesi cüce fili filgiller familyasından Elephas cinsinde sınıflandırılan soyu tükenmiş bir fil türüdür.

Fiziksel özellikleri

Elephas celebensis ya da Stegoloxodon celebensis 1949 yılında Dirk Albert Hooijer tarafından tanımlanmıştır ve akrabası olduğu düşünülen Archidiskodon (=Mammuthus) planifrons türünün yarısı büyüklüğe sahiptir.[1] Aralarındaki en ayırt edici özellik M. planifrons türünün bazı bireylerinde görülen işlevsel alt fildişleridir. Bu özellik 1973 yılında hortumlular takımını yeniden gözden geçiren Vincent Maglio tarafından pedomorfizm olarak yani gençlik döneminin özelliklerinin erişkinlik dönemine taşınması olarak görülmüştür.[2] Maglio bu sonuca M. planifrons türünün alt çenelerinde gözlemlediği kesici diş köklerinin izidir. Bu görüş 1974 yılında Hooijer tarafından da paylaşılmıştır.[3]

Ataları ve taksonomi

İşlevsel olan alt fildişlerinin görülmesi, normalde yalnızca üst çenede bir çift fildişine sahip olan türlerin gençlerinde görülmediği için pedomorfik bir özellik sayılamamaktadır. Bu özellik daha çok Afrika fil cinsleri olan ve Mammuthus planifrons türünün ilk örnekleri sayılabilecek Primelephas ve Stegotetrabelodon'da görülen daha ilkel bir karakterin taşınmasıdır. 1980'lerin sonu ve 1990'ların başında Endonezyalı ve Hollandalılardan oluşan bir ekip yaptıkları kazılarla daha çok kalıntı ortaya çıkardılar ve bunların arasında oldukça bütün olan ama biraz deforme olmuş bir kafatası da bulunmaktaydı. Eski ve yeni tüm kalıntılar Van den Bergh'in 1999 tarihli Endonezya filimsileri üzerine olan tezinde tekrar tanımlandı ve gözden geçirilerek taksonomik olarak değerlendirildi.[4] Paul Sondaar'ın 1984 yılından kalma yaklaşımını benimseyerek belirsiz taksonomik konumlamalar için “Elephas” adına tırnak işareti koymaktadır.[5] Van den Bergh aynı coğrafi dönemden kalma Cava'da bulunan “Elephasindonesicus türü ile olası bir bağlantıyı kabul eder. Ayrıca bu örnek ilk olarak Elephas (= Mammuthus) planifrons olarak tanımlanmış ancak 1950'de Kretzoi tarafından Stegoloxodon indonesicus olarak adlandırılmıştır.[6] Yakın geçmişte, 2008 yılında Georgi Markov ve Haruo Saegusa bir adım daha ileri giderek “Elephas” ve Stegoloxodon'un sinonim olduklarını öne sürmüşlerdir.[7]

Notlar

  1. ^ Hooijer, D.A .(1949). Pleistocene Vertebrates from Celebes. IV. - Archidiskodon celebensis nov spec. 2 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Zoologische Mededelingen, Museum Leiden 30: 205–226.
  2. ^ Maglio, V.J. (1973). Origin and evolution of the Elephantidae. Transactions of the American Philosophical Society Philadelphia Volume 63. American Philosophical Society, Philadelphia. s. 149
  3. ^ Hooijer, D.A. (1974). Elephas celebensis (Hooijer) from the Pleistocene of Java 27 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Zoologische Mededelingen, Museum Leiden, 48: 85–93.
  4. ^ Bergh, G.D. van den, 1999. The Late Neogene elephantoid-bearing faunas of [Indonesia and their palaeozoogeographic implications; A study of the terrestrial faunal succession of Sulawesi, Flores and Java, including evidence for early hominid dispersal east of Wallace's line, Scripta Geologica 117: 1-419 [1] 27 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  5. ^ Sondaar, P.Y., 1984. Faunal evolution and the mammalian biostratigraphy of Java. Courier Forschungsinstitut Senckenberg 69: 219-235.
  6. ^ Kretzoi, M., 1950. Stegoloxodon nov. gen., a loxodonta elefantok esetleges azsiai ose (Stegoloxodon nov. gen., a possible Asiatic ancestor of true loxodonts). Foldtani Kozlony 80: 405-408 [In Hungarian and English].
  7. ^ Markov, G.N. and Saegusa, H., 2008. On the validity of Stegoloxodon Kretzoi, 1950 (Mammalia: Proboscidea). Zootaxa 1861: 55-56.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Fil</span> hortumlu bir memeli hayvan

Fil, hortumlular takımının filgiller (Elephantidae) familyasını oluşturan memeli bir hayvandır. Geleneksel olarak Asya fili ve Afrika fili olmak üzere iki türü tanınır; ancak bazı kanıtlara dayanarak Afrika savan fili ile Afrika orman filinin de iki ayrı tür olduğu öne sürülür. Filler, Sahra altı Afrika ile Güney ve Güneydoğu Asya'da bulunur. İçinde mamutlar ve mastodonlar gibi soyu tükenmiş türleri de barındıran hortumlular takımından günümüzde soyunu sürdüren bir tek filler kalmıştır. Karada yaşayan en büyük hayvan olan Afrika filinin erkeği 4 m boya ve 7.000 kg ağırlığa ulaşabilir. Fillerin dikkat çekici ve ayırt edici özellikleri arasında, nesneleri yakalamak gibi çeşitli amaçlar için kullanılan uzun hortumları başta gelir. Uzun ve sivri olan kesici dişlerini nesneleri taşımak, yeri kazmak için kullanırlar. Fildişinin kaynağı olan bu kesici dişler aynı zamanda dövüşürken silah olarak da kullanılır. Filin büyük ve geniş kulakları vücut ısısını kontrol etmeye yarar. Afrika fillerinin kulakları daha büyük olur ve sırtları içbükeydir. Asya fillerinin ise kulakları daha küçük olur ve sırtları dışbükey ya da düzdür.

Pliyosen, yaklaşık 5.3 milyon yıl öncesinden 2.5 milyon yıl öncesine dek süren üçüncü jeolojik çağın (Tersiyer) son dönemi.

<i>Mamut</i> soyu tükenmiş memeli cinsi

Mamut (Mammuthus), filgiller (Elephantidae) familyasının nesli tükenmiş bir cinsi. Son buzul çağında (Pleyistosen) Kuzey Amerika, Avrupa, Asya ve Afrika'da birçok farklı türleri ile yayılım göstermiştir. 4,5 m boy ve 8 ton ağırlığa kadar varan bu cinsin son üyeleri yaklaşık 4000 yıl önce yaşamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hortumlular</span>

Hortumlular, en çok dikkati çeken özellikleri olan hortumları ile adlandırılmış bir memeli takımı. Günümüzde tek yaşayan temsilcileri fillerdir.

<i>Yünlü mamut</i> tüylü mamut

Yünlü mamut veya kıllı mamut, Pleistosen'de Avrasya ile Kuzey Amerika'da yaşamış ve Holosen'de soyu tükenmiş bir mamut türü.

<span class="mw-page-title-main">Seylan fili</span>

Seylan fili Asya filinin kabul edilmiş üç alt türünden biridir ve Sri Lanka'ya özgüdür. 1986 yılından beri Elephas maximus Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından son üç kuşaktır popülasyonu en az %50 azaldığı için soyunun tükenme riski çok yüksek olan tehlikedeki türler arasında listelenir. Türün karşısındaki en önemli tehditler yaşam alanı yokolması ve yaşam alanı parçalanmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hint fili</span>

Hint fili Asya filinin kabul edilmiş üç alt türünden biridir ve Asya anakarasına özgüdür. 1986 yılından beri Elephas maximus Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından son üç kuşaktır popülasyonu en az %50 azaldığı için soyunun tükenme riski çok yüksek olan tehlikedeki türler arasında listelenir. Türün karşısındaki en önemli tehditler yaşam alanı yokolması ve yaşam alanı parçalanmasıdır.

<i>Elephas</i>

Elephas, hortumlular (Proboscidea) takımının günümüzde yaşayan iki fil cinsinden biridir. Cinsin soyu tükenmemiş tek türü ise Asya filidir Elephas maximus.

<span class="mw-page-title-main">Afrika orman fili</span>

Afrika orman fili Kongo Havzası'nda bulunan ve ormanlarda yaşayan bir fil türüdür. Geleneksel olarak Afrika filinin sinonimi ya da bir alt türü olarak değerlendirilen Afrika orman filinin 2010 tarihli bir bilimsel makalede Loxodonta cyclotis bilimsel adı ile ayrı bir tür olarak sınıflandırılması önerilmiştir. Bu yeni sınıflandırma ile Afrika orman fili soyu tükenmemiş fil türleri içinde en küçüğü ancak yaşayan kara hayvanları içinde de en büyüğü olmaktadır. Kongo Havzası'nın kriptozoologlar tarafından Loxodonta pumilio adıyla ayrı bir tür olarak görülen pigme fillerinin küçük cüsseleri ve erken olgunlaşmalarının nedeninin çevresel koşullar olması mümkündür. Erişkin pigme fillerin 900 kg. kadar az bir ağırlığa sahip olduğu kaydedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Fil türleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Filgiller familyasında sınıflandırılan, yaşayan ve soyu tükenmiş (†) fil türleri listesi.

<span class="mw-page-title-main">Pigme fil</span>

Pigme fil hem Afrika hem Asya'da yaşadığı rapor edilmiş bir tür. Eskiden Loxodonta pumilio adıyla tanımlanmış olan Afrika pigme fili, bugün Afrika orman filinin bir polimorfu olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Gomphotheriidae</span>

Gomphotheriidae Miyosen ile Pliyosen devirlerinde günümüzden 12 ila 1,6 milyon yıl önce yaşamış olan hortumlular takımında fil benzeri hayvanların oluşturduğu soyu tükenmiş bir familyadır. Kuzey Amerika'da yaygın olarak bulunmaktaydılar. Bazı cinsleri Avrasya, Beringia ve Güney Amerika'da da yaşamıştır. Yaklaşık 5 milyon yıl önceden başlayarak yerlerini günümüzün filleri almıştır. Ancak Cuvieronius cinsinde yer alan ve Güney Amerika'da yaşayan iki türü MÖ 9100 yıllarına kadar yaşamıştır. Stegomastodon cinsinin MÖ 6060 yılından kalma kalıntılarına Kolombiya'da rastlanmıştır. Ayrıca Meksika ve Orta Amerika'da da Pleistosen'in sonlarına kadar yaşamışlardır.

<i>Primelephas</i>

Primelephas Miyosen ile Pliyosen devirlerinde yaşamış olan filgiller familyasından soyu tükenmiş bir cinstir. Bu cinsin mamutların ve Elephas ile Loxodonta cinsi fillerin, yani Afrika fili ve Asya filinin ortak atası olduğu düşünülmektedir. Günümüz fillerinin aksine dört fildişine sahipti. Cinsin tip türü Primelephas gomphotheroides ilk olarak Vincent Maglio tarafından 1970'te tanımlanmıştır. Primelephas korotorensis cinsin içinde sınıflandırılan diğer bir türdür.

<i>Loxodonta atlantica</i>

Loxodonta atlantica Afrika'da yaşamış olan Loxodonta cinsinden soyu tükenmiş bir fil türüdür. Afrika filinden daha iri cüsseliydi ve daha fazla azı dişine sahipti. Bulunan kalıntılar arasında Cezayir'de Pleistosen devrinin başından, Güney Afrika'da Pleistosen'in ortasından ve Etiyopya'da Pleistosen devrinin sonlarından fosiller vardır. L. atlantica türünün L. adaurora türünden evrimleşmiş olabilir; ancak 2009 yılında yapılan bir analizde L. atlantica türünün L. exoptata türünden evrimleştiği ve L. africana türünün atası olduğu ortaya konmuştur. Tür iki alt türe ayrılmıştır: Kuzey Afrika'da L. atlantica atlantica ve Güney Afrika'da L. atlantica zulu.

<i>Mammuthus exilis</i>

Mammuthus exilis filgillerden, Mammuthus exilis türünden evrimleşmiş, soyu tükenmiş cüce bir fil türüdür. Ada cüceleşmesinin bir örneği sayılan bu tür üzerinde 2010 yılında yapılan bir incelemede omuz yüksekliğinin ortalama 1,72 m. ve ağırlığının da 760 kg. civarında olduğu ortaya konmuştur. Soyundan geldiği M. columbi ise 4,3 m uzunluğunda ve 9100 kg ağırlığındaydı.

<span class="mw-page-title-main">Cüce fil</span>

Cüce filler, hortumlular takımının, adalarda allopatrik türleşme sürecinin sonucunda yakın atalarıyla kıyaslandığında daha küçük boylara evrimleşmiş tarihöncesi dönemde yaşamış ve soyu tükenmiş üyeleridir. Cüce filler, karada yaşayan büyük omurgalıların kaynak az olan çevrelere uyum sağlayabilmek için erken ergenleşen ve üreyebilen bireylerin seçildiği ve dolayısıyla da cüce formlara evrimleştiği ada cüceleşmesinin de bir örneğidir. Asya fillerinin adalarda yaşayan bazı popülasyonları da kısmen boylarının azaldığı bir süreçten geçmiş ve ortaya pigme fil popülasyonları çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Filgiller</span> memeli familyası

Filgiller (Elephantidae), fillerin yanı sıra, mamutlar gibi soyu tükenmiş akrabalarından oluşan bir taksonomik familyadır. Bu hayvanlar, hortumları ve dişleri olan, büyük karasal memelilerdir. Familyanın çoğu cinsleri ve türlerinin soyu tükenmiştir. Günümüzde sadece iki cinsi, Afrika fili (Loxodonta) ve Asya fili (Elephas), yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Zhiren Mağarası</span>

Zhiren Mağarası, Chongzuo, Guangksi Zhuang Özerk Bölgesi, Çin'deki Mulan Dağları'nda yer alan ve Hejiang Nehri'ne bakan karstik bir mağaradır. Zhiren Mağarası, anatomik olarak modern insanların fosil kalıntıları ile arkaik insanların fosil kalıntıların karışık olarak bulunduğu bir erken Geç Pleistosen bölgesidir.

<span class="mw-page-title-main">Petralona mağarası</span>

Petralona mağarası, ayrıca Kızıl Taşlar Mağarası olarak da bilinir, Yunanistan'ın Halkidiki yarımadasındaki Selanik şehrinin yaklaşık 35 kilometre (22 mi) güney doğusunda, Petralona köyünün yaklaşık 1 kilometre (0,62 mi) doğusunda, Katsika Dağı'nın batı eteğinde deniz seviyesinden 300 m (984 ft) yükseklikte yer alan bir karstik oluşumdur. 1960 yılında fosilleşmiş bir arkaik insan kafatası bulunduğunda bölge halkın dikkatini çekti. Mağara, erozyon nedeniyle kayada yarıklar oluşmasından sadece bir yıl önce (1959) tesadüfen keşfedilmişti. Etkileyici sarkıt ve dikit oluşumlarıyla dikkat çeken ve yoğun miktarda fosil barındıran mağara kısa sürede jeologları ve paleontologları kendisine çekti. Onlarca yıl süren kazılardan sonra mağara halka açıldı ve bilimsel çalışmalara ait belgeler bitişikteki bir arkeoloji müzesinde sunulmaya başlandı.

<i>Palaeoloxodon cypriotes</i>

Palaeoloxodon cypriotes, Geç Pleistosen döneminde Kıbrıs adasında yaşayan soyu tükenmiş bir cüce fil türüdür. Kalıntılar, adanın kuzeyinde bulunan 44 azı dişinden, güneydoğuda bulunan 7 azı dişinden, ölçülebilen tek bir uyluk kemiğinden ve çok seyrek ek kemik ve diş parçaları arasındaki tek bir savunma dişinden oluşuyor. Azı dişleri, büyük düz dişli filden (Palaeoloxodon antiquus) türediği düşüncesini destekler. Tür muhtemelen geç Orta Pleistosen yaşlı daha eski, daha büyük olan P. xylophagou'dan türemiştir; bu tür, belki düşük deniz seviyelerinin Kıbrıs ve Küçük Asya arasında düşük olasılıklı bir deniz geçişine müsaade ettiği Pleistosen buzul maksimumu sırasında adaya ulaşmıştı. Sonraki izolasyon dönemlerinde popülasyon, var olan azı dişi fosil dizisinin bir dereceye kadar doğruladığı, ada cüceliğinin evrim mekanizmaları dahilinde uyum sağladı. Tam gelişmiş Palaeoloxodon cypriotes'in ağırlığı 200 kg'dan fazla değildi ve yaklaşık 1 metre yüksekliğe sahipti. Türün soyu yaklaşık 12.000 yıl önce, insanların Kıbrıs'ta ilk kolonileştiği sıralarda tükenmişti.