İçeriğe atla

Elemgasem

Elemgasem
 
PreЄ
J
Biyolojik sınıflandırma
Üst âlem: Eukaryota
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Alt şube: Vertebrata
İnfa şube: Gnathostomata
Üst sınıf: Tetrapoda
Sınıf: Reptilia
Üst takım: Saurischia
Takım: Teropoda
Familya: Abelisauridae
Cins: Elemgasem
Baiano et al., 2022
Tür: Elemgasem nubilus
[[Dosya:
Arjantin üzerinde Elemgasem
Elemgasem
|frameless|]]
Elemgasem tip konumu

Elemgasem (Tehuelche dininden bir tanrı adı), Arjantin'in Patagonya bölgesindeki Geç Kretase yaşlı Portezuelo formasyonundan bilinen brachyrostran abelisaurid dinozor cinsidir. Bu cins tek bir tür içerir (E. nubilis). Elemgasem'in brachyrostra içindeki kladistik konumu belirsizdir. Yapılan kladistik çözümlemelere göre Elemgasem ya Furileusauria ya da bu kladın içindeki bazı konumlara kardeş takson olarak bulunmuştur.[1]

Keşif ve adlandırma

Elemgasem holotip örneği (MCF-PVPH-380) Arjantin'in Neuquen ili Cutral Co kentinin 20 km batısında Portezuelo formasyonundaki tabakalarda 2002 yılında keşfedildi. Holotip; boyun ve kuyruk omurları, sağ uyluk, sol kaval kemiği, sağ ve sol baldır kemiği, ayaktarak kemiği, ayak parmakları ve bacak eklemleri içeren parçalı eksenel ve apendiküler iskelet elemanlarından oluşur.[1]

2022'de Baiano ve ark. Elemgasem'i brachyrostra abelisauridlerin yeni bir cinsi ve türü olarak tanımlamışlardır. Cins adı Elemgasem, Tehuelche inancındaki bir tanrı adına referans vermektedir. Tür adı nubilus ise Latince sisli gün anlamına gelmektedir ve bu cinsin holotipinin keşfedildiği keşif çalışması boyunca havanın olağandışı sisli olmasına ithafen verilmiştir.[1]

Paleoçevre

Elemgasem Arjantin'in Portezuelo formasyonundan bilinir. Megaraptor, Patagonykus, Unenlagia gibi teropodlar, Futalognkosaurus ve Baalsaurus gibi sauropodlar, bir azhdarchoid olan Argentinadraco bu formasyondan bilinir. Yine timsahlara, kaplumbağalara, kuşlara ve ornithopod dinozorlara ait fosiller de bu formasyondan bilinmektedir.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b c d Baiano, Mattia; ve diğerleri. "Elemgasem nubilus: a new brachyrostran abelisaurid (Theropoda, Ceratosauria) from the Portezuelo Formation (Upper Cretaceous) of Patagonia, Argentina". onlinelibrary.wiley.com/. Wiley Online Library. 5 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dinozor</span> Mezozoik Çağa (kuşlar dahil) hâkim olan sauropsid omurgalılar kladı

Dinozor (Dinosauria), ilk olarak Mezozoyik zamanda ortaya çıkan ve yaşayan tek üyeleri kuşlar olan arkozor sürüngen grubu. Dinozor adı, Richard Owen tarafından Grekçe "korkunç" anlamına gelen deinos ve "kertenkele" anlamına gelen sauros sözcüklerinin birleştirilmesinden oluşur. Dinozorlar, 243 ile 233 milyon yıl önce Geç Triyas döneminde ortaya çıkmış ve 66 milyon yıl önce kuşlar dışındaki tüm türlerinin soyu tükenmiştir. Dinozorlar, sıcakkanlı ve soğukkanlı arası özellikler gösteren mezoterm canlılardı. Mezozoyik'te oldukça başarılı biçimde tüm kıtalara yayılan dinozorlar çok farklı nişleri doldurdu. Yapılan araştırmalarda şimdiye kadar yaklaşık olarak 1.000 kadar kuş olmayan dinozor türünün yaşadığı belgelendi. Bugün dinozorların evrimsel olarak devamı olan kuşların 11.000 kadar türü vardır ki bu, yaşayan memelilerin tür sayısının (~6000) yaklaşık iki katıdır. Dinozorların nasıl yaşadığı, ne kadar çeşitlendiği ve ekosistemdeki yerleri kadar kuş olmayan dinozorların nasıl yok olduğu da bilim camiasını uzun zamandır meşgul etmektedir. Kuş olmayan dinozorları yeryüzünden silen yok oluşun aşamalı mı, yoksa yerbilimsel olarak katastrofik (ani) mi olduğu tartışmalıdır.

<i>Giganotosaurus</i> dev teropod

Giganotosaurus, Geç Kretase döneminin erken Senomaniyen çağında Güney Amerika'da yaşamış bir teropod dinozor cinsi.

<i>Abelisaurus</i>

Abelisaurus Abelisaurus, Geç Kretase Devrinde, Güney Amerika’da yaşamış etobur bir dinozordur. 7-9 m uzunluğa kadar erişebildiği sanılmakla beraber, sadece kısmi bir kafatasından bilinmektedir. Cins ismi, şu an fosilin içinde bulunduğu Arjantin Cipotelli Müzesi eski müdürü ve fosilin kaşifi olan Roberto Abel tarafından verildi. Bulunduğu, Arjantin’in Comahue bölgesine atfen isimlendirilmiş türü, A. Comahuensis’tir. Cins ve tür isimleri, Arjantinli paleontologlar lan Jose Bonaparte ve Fernando Novas tarafından, 1985 yılında verilmiştir. Onlar bu türü yeni ortaya attıkları Abelisauridae ailesine eklemişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Ouranosaurus</span>

Ouranosaurus Erken Kretase (Aptian) döneminde bugünkü Nijer dolaylarında yaşamış otçul ornithopod dinozor cinsidir.

<i>Ambopteryx</i> maniraptoran teropod

Ambopteryx, Çin'in Geç Jura döneminin Oxfordiyen aşamasına ait bir scansoriopterygid dinozor cinsidir. Hem tüyleri hem de yarasa benzeri zarımsı kanatları olan ikinci dinozordur. Bu türde keşfedilen ilk dinozor olan Yi qi, 2015 yılında tanımlanmıştır ve Ambopteryx'in kardeş taksonudur. Holotip örneğinin bir alt yetişkin veya yetişkin olduğu düşünülmektedir. Numunenin vücut uzunluğu 32 santimetre ve ağırlığı 306 gram olduğu tahmin edilmektedir. Cins yalnızca bir tür içerir: Ambopteryx longibrachium.

<i>Yamatosaurus</i> kuş ayaklı dinozor cinsi

Yamatosaurus, Geç Kretase devrinde (Maastrihtiyen) Japonya'da yaşamış bazal bir ördek gagalı dinozor cinsi. Cins yalnızca az materyalden bilinen Yamatosaurus izanagii türünü kapsar.

<i>Ornatops</i> Kuzey Amerikadan bir kuş kalçalı dinozor

Ornatops, New Mexico, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Geç Kretase Menefee Formasyonu'ndan bir brachylophosaurin saurolophine hadrozor cinsidir. Cins, tek bir tür içerir: Ornatops incantatus.

<i>Erliansaurus</i>

Erliansaurus, Geç Kretase döneminin Senomaniyen aşamasında Asya'da, şimdiki İç Moğolistan, İren Dabasu Oluşumu'nda yaşamış bir terizinozor teropod dinozor cinsidir.

<span class="mw-page-title-main">Maip</span>

Maip Geç Kretase döneminde bugünkü Patagonya'daki Santa Cruz ili içinde yer alan Chorrillo Oluşumundan bilinen büyük megaraptorid bir dinozor cinsidir. Cins, eksik ve dağınık bir iskeletten bilinen tek bir tür içerir ve Maip'in Güney Amerikalı en büyük megaraptorid olduğu düşünülmektedir.

Tugulusaurus Alvarezsauridea'ya bağlı Coelosaurian bir teropod dinozor cinsidir. Alvarezsauria'nın keşfedilen ilk üyelerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Meraxes gigas</span>

Meraxes Geç Kretase yaşlı Arjantin, Patagonya'daki Huincul Oluşumundan bilinen carcharodontosaurid bir teropod cinsidir. Cins tek bir tür içerir: M. gigas.

<span class="mw-page-title-main">Masiakasaurus</span>

Masiakasaurus Geç Kretase döneminde Madagaskar'da yaşamış noasaurid bir teropod cinsidir. Alt çenesinin önünde yer alan ve nadir görülen farklı diş yapılarıyla ünlüdür.

<span class="mw-page-title-main">Bisticeratops</span>

Bisticeratops Kuzeybatı New Mexico, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Bisti/De-Na-Zin vahşi alanında bulunan Kampaniyen yaşındaki Kirtland Formasyonu'nun yüzleklerinden elde edilen bir chasmosaurine ceratopsian cinsidir. Tip ve tek tür, neredeyse tam bir kafatasından bilinen B. froeseorum'dur.

Mbiresaurus(anlamı: Mbire kertenkelesi) Zimbabve'nin Geç Triyas yaşlı (Carnian) Pebbly Arkose formasyonundan ilkin sauropodomorpha dinozorların yok olmuş bir cinsidir. Bu cins tek bir tür içerir. Mbiresaurus Afrika'nın bilinen en erken tanımlı dinozorlarından biridir.

<i>Kerberosaurus</i>

Kerberosaurus, Rusya'nın Amur Bölgesi, Blagoveshchensk'teki geç Maastrihtiyen yaşlı Geç Kretase Tsagayan Formasyonundan kalma bir saurolofin ördek gagalı dinozor cinsidir. Saurolophus ve Prosaurolophus ile ilişkili olduğunu gösteren kafatası kalıntılarını da içeren fosil yatağı malzemesine dayanmaktadır.

Nevadadromeus Nevada Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Willow Tank Formasyonu'ndan yok olmuş küçük thescelosaurine ornithischian dinozor cinsidir. Cins, Nevada'dan adlandırılan ilk kuş olmayan dinozoru temsil eden tek bir tür olan N. schmitti'yi içerir.

<i>Sinoceratops</i>

Sinoceratops, yaklaşık 73 milyon yıl önce Kretase Dönemi'nin son bölümünde şu anda Çin'in Shandong eyaleti olan yerde yaşamış soyu tükenmiş bir ceratopsian dinozor cinsidir. 2010 yılında Xu Xing ve ark. tarafından Zhucheng, Çin'den üç kafatası için adlandırıldı. Tip türünün adı Sinoceratops zhuchengensis, keşfedildiği yerden dolayı "Zhucheng'den Çin boynuzlu yüzü" anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Genyodectes</span>

Genyodectes, Güney Amerika'nın Alt Kretase (Aptian) çağından bir ceratosaurian teropod dinozor cinsidir. Holotip malzemesi Arjantin'in Chubut Eyaletindeki Cerro Barcino Formasyonu, Cañadón Grande, Departamento Paso de Indios'tan toplandı ve premaksilla, her iki maksillanın bölümleri, sağ ve sol dişler, birçok diş, sol splenialin bir parçası ve üst dişlerin parçaları dahil tamamlanmamış bir burundan oluşuyor. Bu öğeler genellikle kötü bir şekilde korunmuştur ve bazıları eklemli haldedir. Genyodectes'in premaksillası, Ceratosaurus'unkine benzer şekilde nispeten büyük ve çıkıntılı dişlere sahiptir. Spesifik isim, serus, "geç" anlamına gelir. 2016 yılında 6,25 metre uzunluğunda ve 790 kg ağırlığında olduğu kestirildi.

Llukalkan, Arjantin'in Geç Kretase yaşlı Bajo de la Carpa Formasyonundan bir abelisaurid teropod dinozor cinsidir. Tip tür Llukalkan aliocranianus'tur.

<i>Skorpiovenator</i>

Skorpiovenator, Arjantin'in Geç Kretase yaşlı Huincul Formasyonu'ndan bir abelisaurid teropod dinozor cinsidir. Neredeyse eksiksiz ve eklemli bir iskeletten tanımlanan, şimdiye kadar bilinen en eksiksiz ve bilgilendirici abelisauridlerden biridir.