Elektronik yayıncılık
Elektronik yayıncılık, belgelerin elektronik ortamlar ve/ya da ağlar aracılığıyla dağıtımı, arşivlenmesi ve bu belgelere erişilmesi olarak tanımlanabilir.[1] Aynı zamanda dijital yayıncılık ve çevrimiçi yayıncılık olarak da adlandırılır. Elektronik yayıncılık ayrıca bilgisayar, tablet ya da akıllı telefon ekranlarından okunmak üzere tasarlanmış kitapları veya dergileri de kapsar.
Hakkında
Yayıncılık; kitap, dergi, gazete gibi yazılı ürünleri basım yöntemiyle çoğaltarak okuyucuya sunmaktır. Elektronik yayıncılık (e-yayıncılık) ise yazılı, basılı bilginin veya yazılımın internet ya da diğer elektronik araçlar vasıtasıyla elektronik ortama aktarılması ve kullanıcıya ulaştırılmasıdır. Ayrıca elektronik yayıncılık bilginin alınması, işlenmesi, depolanması ve dağıtımı gibi tüm bilgi hizmetlerinin bilgisayarın bilgi teknolojisiyle yapılan tüm işlemleri kapsadığı bir bütün olarak da algılanabilir.
E-yayıncılıkta ilk aşama, bir kelime işlemcisi sayesinde herhangi bir yazının metin haline getirilmesidir. Sonraki aşamada ise bu metin bir ağ ortamında hakem ve editörlük denetimi gibi birçok işlemin yapıldığı yayıncılık sürecinden geçer ve okuyuculara sunulur. E-yayıncılık çalışmayı üreten kişiler ile kullanıcılar arasında elektronik bir iletişim kurularak yapılan yayıncılık olarak da tanımlanabilir. Kısaca e-yayıncılık, bilginin bilgisayar ve ağları aracılığıyla üretilip yayılması süreci olarak adlandırılır. Bu sürecin ilk aşaması yayının hazırlanış aşaması, bir diğer aşaması ise kullanıcılara ulaştırılması aşamasıdır. Bir yazarın çalışmasını kelime işlemcide oluşturması birinci aşamaya, yazarın çalışmasının tamamını bir veri tabanında hizmete sunulması ise ikinci aşamaya örnek olarak gösterilebilir.[2]
Elektronik Yayıncılık Terminolojisi
Oxford Learner's Dictionary' de "elektronik yayıncılık" bilgisayar gibi makinelerde okunabilen kitapların ve diğer materyallerin yayımlanması şeklinde tanımlanmıştır.[3] UNESCO tarafından elektronik yayıncılık, halka açık enformasyon yaymak için iletişimin elektronik araçlarının kullanımı olarak tanım yapılmıştır.[4] Cambridge Dictionary tanımına göre elektronik yayıncılık, bilgisayar kullanarak okunabilen bilgileri yayımlama işi olarak tanımlanmıştır.[5]
Tarihçe
İlk dijitalleştirme girişimi, 1971'de Amerika Birleşik Devletleri' nde Michael S.Hart tarafından gerçekleştirilmiştir. Hart basılı eserlerin elektronik sürümlerini herkesin kullanabilmesi için Gutenberg Projesi' ni başlatmıştır. Gutenberg Projesinde dijital ortama aktarılan belgeler posta listeleri aracılığıyla e-posta adresi olanlara topluca gönderiliyordu.[6]
Bilgisayara erişimin çok sınırlı ve pahalı olduğu o dönemlerde Illinois Üniversitesi' nde öğrenci olan Michael S. Hart'a Xerox Sigma V bilgisayarının işleticisi olan arkadaşları tarafından erişim imkânı sağlanmıştır ve bu bilgisayarın İnternet'in öncülü olan ARPANET'in bir parçası olduğunun bilincinde olan Hart, kendisine verilen değerli bilgisayar zamanını hangi amaç uğruna kullanacağı konusunda bir süre kafa yorduktan sonra,Bağımsızlık Günü (Amerika Birleşik Devletleri) nedeniyle o gün (4 Temmuz 1971) yerel markette kopyaları dağıtılan Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi' ni yazmaya karar vermiştir.[7] Hart' ın tamamını teleprinter ile yazdığı Bağımsızlık Bildirgesi' ni Haklar Bildirisi, ABD Anayasası, İncil ve Shakespeare' in eserleri, "Alice Harikalar Diyarında", "Peter Pan" gibi edebi yapıtlar takip etmiştir. Hart ve gönüllü arkadaşları tarayıcı yazılımının geliştiği 1989 yılına kadar metinleri bilgisayara elle girdi. 1990'larda ise internet kullanımının yaygınlaşmasıyla proje hızlanmıştır. Hart öncülüğünde yapılan Gutenberg Projesi ve ilk e-kitabın üretilmesi yayıncılığın gelişmesinde ve dijitalleştirilmesinde temel ve önemli gelişmelerdir.
Bununla beraber, 1969 yılında ARPANET, 1989 yılında World Wide Web'in ve 1993 yılında ilk internet tarayıcısının icadı ile insanların ağa erişiminin sağlanması dijital bilgi çağı gibi isimlerle adlandırılan bir devrin başlamasının en önemli nedenleridir.[8]
İlk dijitalleştirme projeleri, fiziksel ortamdaki içeriği dijital içeriğe aktarıyordu. Elektronik yayıncılık ise tüm düzenleme ve yayınlama sürecini (üretim, düzen, yayın) dijital dünyaya entegre etmeyi amaçlamaktadır.
Elektronik Yayıncılık Ortamları
- E-Posta
- E-Kitap
- E-Dergi
- Elektronik gazete
- E-Radyo
- E-Televizyon
- Elektronik Kütüphane
- Elektronik Tezler
- Elektronik Veri Tabanları
- Elektronik Başvuru Kaynakları: Ansiklopediler, Sözlükler, Gömüler, Biyografiler
- Elektronik Teknik Raporlar, Gri Yayınlar, Patentler ve Standartlar
- Elektronik Ayrı Basımlar (E-Prints)
- Elektronik Rehberler ve Ticari Kataloglar
Kaynakça
- ^ Tonta, Yaşar. "Elektronik Yayıncılık ve Elektronik Bilgi Kaynakları" (PDF). 14 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ Keş, Yusuf. Elektronik Yayıncılık ve Web Tasarımı (Haziran 2009 bas.). İstanbul: Hiperlink Yayınları. ISBN 978-9944-157-05-6. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.
- ^ "Oxford Learner's Dictionaries". Oxford University Press. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021.
- ^ "UNESCO Thesaurus". 24 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021.
- ^ "Cambridge Dictionary". Cambridge University Press. 3 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.
- ^ Tonta, Yaşar; Madran, Orçun; Holt, İlkay. "Akademiden Notlar 30: Kamu Malı Günü Özel Yayını". 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.
- ^ Poynder, Richard. "Michael Hart, Founder of Project Gutenberg, Speaks to Richard Poynder" (PDF). 24 Ekim 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.
- ^ Bozkurt, Aras; Gümüş, Salih; Erdoğdu, Erdem (2017). Dijital Yayıncılık ve Dijital Yayıncılık Araçları. Eskişehir:Anadolu Üniversitesi Yayınları. ISBN 978-975-06-2106-2. 14 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.
