İçeriğe atla

Eleanor Rosch

Eleanor Rosch
DoğumEleanor Rosch
1938
EğitimHarvard (Doktora)
Kariyeri
DalıBilişsel Bilim, Psikoloji, Felsefe
Çalıştığı kurumlarUniversity of California, Berkeley, Brown University, Connecticut College

Eleanor Rosch (Eskiden Eleanor Rosch Heider[1], 1938)[2] Berkeley'deki California Üniversitesinde çalışan Amerikalı bilişsel psikoloji profesörüdür.[3] Rosch kategorizasyon üzerine yaptığı çalışmalarla ve özellikle bilişsel psikoloji alanını derinden etkileyen prototip teorisiyle tanınır.

Rosch, anlamsal kategorizasyon, kavramların zihinsel temsili ve dilbilim gibi konularda kapsamlı çalışmalar yürütmüştür.[4] Araştırma alanları arasında biliş, kavramlar, nedensellik, düşünme, bellek, kültürlerarası çalışmalar ve din psikolojisi yer almaktadır. Din psikolojisi alanındaki yakın tarihli çalışmaları ile Budizmin sonuçlarını ve Batı dinlerinin modern psikoloji için düşünsel yönlerini göstermeye çalışmıştır.

İlk yılları ve Eğitim Hayatı

Rosch, İngiltere'de İngilizce öğretmeni bir baba ve mülteci bir Rus annenin kızı olarak New York' ta doğmuştur.[5] Felsefe tezini Reed College'da Wittgenstein üzerine yazmış ve söylediğine göre bu durum onu felsefe okumaktan kurtarmıştır.

Okuldan sonra, Portland'da birkaç seneliğine sosyal hizmet uzmanı olarak görev yapmış ve daha sonra o zamanki Sosyal İlişkiler Departmanında klinik psikoloji okumak için Harvard'a dönmüştür. Devamında kategori oluşumu ile ilgili paradigma değiştiren tezini Roger Brown danışmanlığında sunmuştur. Brown Üniversitesi ve Connecticut Kolejindeki kısa görevlerinden sonra Rosch, 1971'de Berkeley'deki California Üniversitesinin Psikoloji Bölümüne katılmıştır.[6]

Alan Çalışmaları

Rosch, 1970'lerde Papua Yeni Gine'deki Dani halkı ile (Eski eşi Karl Heider ile birlikte) yaptığı saha deneylerinden, insanların günlük bir nesneyi veya deneyimi kategorilendirirken, kategorilerin soyut tanımlarına, bir kategoriyi en iyi temsil eden nesne veya deneyim olarak düşündükleri şeye yani prototipine kıyasla daha az güvendikleri sonucuna varmıştır.[7]

Ayrıca Rosch'un çalışması, Dani dilinin İngilizcedeki renklere karşılık kelimeler içermemesine rağmen (Dani dili, bütün renkleri "açık, parlak" veya "koyu, soğuk" kategorisine ayıran, yalnızca iki renk niteliği kelimesi içermekte), Dani halkının nesneleri renklere göre kategorize edebildiğini göstermiştir. Temel nesnelerin kültürel farklılıkların da ötesinde olduğunu ve bu tür nesnelerin zihinsel olarak temsil edilme şeklini şekillendiren psikolojik bir çıktı olduğunu savunmuştur. Farklı kültürlerdeki insanların, kategorilerin prototipleri farklılık gösterse bile, prototip kullanarak nesneleri kategorize etme eğiliminde oldukları sonucuna varmıştır.[1]

Rosch, bu prototip (sandalye) ve ikincil terimlere (uzun siyah deri sandalye) dayalı olarak nesnelerin taksonomik analizine ilişkin çok sayıda bilimsel çalışmaya katkıda bulunmuştur. Ayrıca ikincil terimlerin aşırı kullanımının züppelik ve elitizm tutumuna bağlanabileceği sonucuna varmıştır.[8]

Rosch'un çalışmaları, nesne kategorizasyonlarına dayanarak bilgisayarlara insanların anında algıladığı ve yorumladığı temel sahneleri tanımayı öğretmek üzerine çalışan, bilgisayar görüşü ve derin öğrenme araştırmacısı Aude Oliva tarafından sık sık referans alınmıştır.[9]

Yayınları

Kitapları

  • 1978 (with Lloyd, B., eds). Cognition and Categorization. Hillsdale NJ: Lawrence Erlbaum Associates.[10]
  • 1991 (with Francisco Varela and Evan F. Thompson). The Embodied Mind. MIT Press.

Kitap Bölümleri

  • 1973, "On the Internal Structure of Perceptual and Semantic Categories." In T. Moore (ed.), Cognitive Development and the Acquisition of Language, New York: Academic Press, 1973.
  • 1974, Linguistic relativity. In: E. Silverstein (ed.) Human Communication: Theoretical Perspectives, Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.
  • 1977, "Human Categorization" in Warren, Neil, ed., Advances in Cross-Cultural Psychology 1: 1-72. Academic Press.
  • 1983, "Prototype classification and logical classification: The two systems" in Scholnick, E., New Trends in Cognitive Representation: Challenges to Piaget's Theory. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates: 73-86

Makaleler

Kategorizasyon ve Prototip Teorisi

Din Psikolojisi

Ödüller ve Takdirler

Rosch, Bilişsel Bilimler Derneği'nin bir üyesidir.[11] Dalai Lama ile birkaç tartışmada arabuluculuk yapmıştır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b "Natural Categories", Cognitive Psychology, Vol. 4, No. 3, (May 1973), p. 328.
  2. ^ "Eleanor Rosch - School of Information Science - Hall of Fame". 15 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2021. 
  3. ^ "Eleanor Rosch, MIT Press website". 16 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2021. 
  4. ^ Rosch (September 1975). "Cognitive representations of Semantic Categories". Journal of Experimental Psychology: General. 104 (3): 192-233. doi:10.1037/0096-3445.104.3.192. 
  5. ^ "Dialog on Leadership: Professor Eleanor Rosch Interview". www.iwp.jku.at. 25 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2018. 
  6. ^ Heider (October 1971). "Information Processing and the Modification of an 'Impulsive Conceptual Tempo'". Child Development. 42 (4): 1276-81. doi:10.2307/1127811. PMID 5157116. 
  7. ^ Heider (April 1972). "The structure of the color space in naming and memory for two languages". Cognitive Psychology. 3 (2): 337-354. doi:10.1016/0010-0285(72)90011-4. 
  8. ^ Cognition and Categorization. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum. 1978. ss. 1-25. 
  9. ^ GREENE, M; OLIVA, A (Mart 2009). "Recognition of natural scenes from global properties: Seeing the forest without representing the trees". Cognitive Psychology. 58 (2): 137-176. doi:10.1016/j.cogpsych.2008.06.001. ISSN 0010-0285. 
  10. ^ Rosch, Eleanor (1978). Cognition and Categorization. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum. ss. 1-25. 
  11. ^ "Fellows | Cognitive Science Society". www.cognitivesciencesociety.org (İngilizce). 26 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2018. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Sosyal biliş sosyal etkileşimde rol oynayan bilgiyi işleme, kodlama, depolama ve hatırlama gibi bilişsel süreçlerdir. İnsanların kendilerini kuşatan fiziksel, sosyal çevrelerini ve çevreleriyle olan ilişkilerini, diğer insanlar ve kendileri hakkında nasıl izlenim oluşturduklarını, nasıl hissettiklerini ve düşündüklerini ve bu türden bir düşünce biçiminin yargıları ve davranışları nasıl etkilediğini incelemektedir. Toplumsal bağlamdan etkilenen ve toplumsal bağlamı etkileyen bilişsel süreç ve yapıları incelemektedir Ancak sosyal biliş terimi diğer psikoloji ve bilişsel sinirbilim alanlarında yaygın şekilde kullanılmaktadır. Bu alanlarda sosyal biliş terimi çoğunlukla otizm ve diğer bozukluklar nedeniyle kesintiye uğrayan çeşitli sosyal becerilere karşılık gelmektedir. Bilişsel sinirbilim alanında ise sosyal bilişin biyolojik temelleri araştırılmaktadır. Benzer şekilde Gelişim psikolojisi alanında da sosyal biliş becerileri gelişimsel perspektifle incelenmektedir.

Bilişsellik aralarında dikkat, bellek, dil kullanma ve anlama, öğrenme, değerlendirme, sorun çözme ve karar verme gibi zihinsel yetileri oluşturan bir kümeyi tanımlamada kullanılan bilimsel terimdir. Psikoloji, felsefe, dilbilim ve bilişim bilimi gibi çeşitli bilimsel disiplinler bilişselliği de inceler. Ancak disiplinlere göre bilişselik teriminin kullanımı farklılık gösterebilir. Örneğin psikoloji ve bilişsel bilimde "bilişsellik" genellikle bireyin psikolojik işlevlerinin bilgi işleme açısından bakış olarak kullanılır. Sosyal psikolojinin sosyal bilişsellik dalı tutum, yükleme ve grup dinamiğini açıklamaya çalışır. Bilişsel psikoloji ve bilişsel mühendislikte "bilişsellik" tipik olarak katılımcının ya da işletimcinin zihninde ya da beyninde meydana gelen bilgi işleme süreci olarak anlamlandırılır.

Bilişsel harita, bireye gündelik ya da kavramsal uzamsal çevrelerinde bulunan fenomenlerin göreceli yerleri ve nitelikleri ile ilgili bilgiyi edinme, kodlama, saklama, hatırlama ve çözme için yardımcı olan bir çeşit zihinsel simgedir. Bu kavram 1948 yılında Edward Tolman tarafından ileri sürülmüştür.

George Armitage Miller, bilişsel psikolojinin kurucularından Amerikalı psikolog. Dil psikolojisine ve bilişsel bilimlere yaptığı genel katkılarla da tanınmaktadır. Çevrimiçi kelime bağlantı veritabanı olan, WordNet 'in oluşturulması sürecini yönetmiştir. 20.yüzyılın en önemli psikologlarından birisi olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Stanley Schachter</span> Amerikalı psikolog (1922 – 1997)

Stanley Schachter, 1962 yılında Jerome E. Singer ile beraber yarattıkları "Duyguların iki faktör teorisi" ile tanınan Amerikalı sosyal psikolog. Bu teoriye göre duygular iki içerikten oluşur, fizyolojik uyarılma ve bilişsel etiket. Kişi ilk önce fizyolojik uyarılmayı hisseder, bu uyarılmaya uygun bir açıklama arar ve eğer bu uyarılmayı duygusal bir kaynak ile bağdaştırabilirse o duyguyu yaşar. Schachter, obezite, grup dinamikleri, doğum sırası ve sigara kullanımı dahil olmak üzere birçok alanda çalışma yürütmüştür. 2002 yılında yayınlanan Review of General Psychology anketine göre, 20. yüzyılın en çok etkilenilen yedinci psikoloğu olarak gösterilmiştir.

Ara verme etkisi öğrenmenin zamana yayıldığında daha iyi olması, sıkıştırılmış tekrarlama yerine aralıklı tekrarlamanın tercih edilmesidir. Pratik olarak bu etki "tıkınma" denebilecek sınav gecesi çalışmasının uzun bir zaman çerçevesinde aralıklı çalışmak kadar etkili olmayacağını öne sürer. Bu etki öğreneni zorlar, ancak uzun süreçte daha iyi öğrenme sağlar.

Bilişsel dilbilim, dili anlama, dil üretimi ve dil ediniminin bilişsel yönleriyle ilgilenen bir bilişsel bilim dalıdır. Bilişsel dilbilimin ana araştırma alanları arasında doğal dillerde kategorizasyon, sözdizimi ve anlambilim arasındaki arayüz, dilin deneyim ve algıdaki temeli ve dil ile düşünce arasındaki ilişki yer almaktadır. Dilin bilişle nasıl etkileşime girdiğini, dilin düşünceleri nasıl oluşturduğunu ve dilin zaman içindeki ortak zihniyetteki değişime paralel olarak evrimini açıklar.

Ahlâki psikoloji ya da ahlâk psikolojisi hem felsefe hem de psikoloji alanlarını ortak bir zeminde inceleyen çalışma alanıdır. Tarihsel olarak, ahlaki psikoloji terimi, ahlaki gelişim çalışmasını ifade etmek için nispeten daha dar bir şekilde kullanılmıştır. Ahlaki psikoloji sonuç olarak etik, psikoloji ve zihin felsefesinin kesişimindeki çeşitli konulara daha geniş olarak değinmeye başlamıştır. Alanın bazı ana konuları ahlaki yargı, ahlaki akıl yürütme, ahlaki duyarlılık, ahlaki sorumluluk, ahlaki motivasyon, ahlaki kimlik, ahlaki eylem, ahlaki gelişim, ahlaki çeşitlilik, ahlaki temeller, ahlaki karakter, fedakarlık, psikolojik egoizm, ahlaki şans, ahlaki tahmin, ahlaki duygu, duygusal tahmin ve ahlaki anlaşmazlık olarak verilebilir.

Psikoloji temel bilimi, psikoloji alanında yapılan araştırmaların bazıları, uygulanan psikolojik disiplinlerde yapılan araştırmalardan daha "temel" dir ve doğrudan bir uygulaması yoktur. Psikoloji içerisindeki temel bilim yönelimini yansıttığı düşünülen alt disiplinler arasında biyolojik psikoloji, bilişsel psikoloji, nöropsikoloji vb. alt dallar sayılabilmektedir. Bu alt disiplinlerdeki araştırmalar, metodolojik titizlik ile karakterizedir. Psikolojinin temel bilim olarak kaygı, davranış, biliş ve duyguların altında yatan yasaları ve süreçleri anlamaktır. Temel bilim olarak psikoloji, uygulamalı psikoloji için bir temel sağlar. Uygulamalı psikoloji, aksine, temel psikolojik bilimlerin ortaya koyduğu psikolojik ilkelerin ve teorilerin uygulanmasını içerir; bu uygulamalar zihinsel ve fiziksel sağlık ayrıca eğitim gibi alanlarda sorunların üstesinden gelmeyi veya refahı artırmayı amaçlamaktadır.

Bu liste dikkate değer psikologları ve psikoloji alanında önemli katkıda bulunan insanları gösterir. Liste söz konusu olan kişilerin soyadlarının alfabetik sıralanması sonucu oluşturulmuştur.

Bedenlenmiş biliş, bilişin birçok özelliğinin, organizmanın bedeninin çeşitli yönleri tarafından şekillendirildiğini ifade eden teoridir. Bilişin özellikleri, kavramlar ve kategoriler gibi üst düzey zihinsel yapılarla ve bilişsel görevlerde gözlenen performansla ilişkilidir. Bedenin çeşitli yönleri ise; motor sistem, algı, beden-çevre etkileşimi ve organizmanın yapısında yerleşik olan dünya hakkındaki varsayımlara işaret eder.

<span class="mw-page-title-main">Elizabeth Loftus</span> Amerikalı psikolog

Elizabeth F. Loftus Amerikalı bilişsel psikolog ve insan belleği konusunda uzmandır. İnsan belleğinin şekillendirilebilirliği üzerine araştırmalar yapmıştır. Loftus en çok yanlış bilgi etkisi, görgü tanığı belleği ve çocukluktaki cinsel istismarın geri kazanılan anıları da dahil olmak üzere sahte anıların yaratılması ve doğası konusundaki çalışmaları ile bilinmektedir. Loftus, laboratuvar içindeki çalışmalarının yanı sıra araştırmasını yasal ortamlara uygulamakla da ilgilenmiştir; yüzlerce dava için danışma ya da bilirkişi tanıklığı sağlamıştır. 2002 yılında, Loftus Genel Psikoloji İncelemesi'nde 20. yüzyılın en etkili 100 psikolojik araştırmacıları listesinde 58. sırada yer alarak listede en üst sırada yer alan kadın araştırmacı olmuştur.

Bilişsel devrim, 1950'lerde zihnin ve süreçlerinin disiplinler arası bir çalışması olarak başlayan entelektüel bir harekettir. Daha sonra toplu olarak bilişsel bilim olarak tanınmıştır. İlgili etkileşim alanları psikoloji, dilbilim, bilgisayar bilimi, antropoloji, sinirbilim ve felsefe alanları arasındadır. Kullanılan yaklaşımlar, o zamanın şartlarında geliştirilen yapay zeka, bilgisayar bilimi ve sinirbilim alanlarındadı. 1960'larda, Harvard Bilişsel Araştırmalar Merkezi ve California San Diego Üniversitesi'ndeki İnsan Bilgi İşleme Merkezi, bilişsel bilimin akademik çalışmasını geliştirmede etkili olmuştur. 1970'lerin başında, bilişsel hareket, psikolojik bir paradigma olarak davranışçılığı aşmıştı. Ayrıca, 1980'lerin başında bilişsel yaklaşım, psikoloji alanındaki çoğu dalda baskın araştırma sorgulama hattı haline gelmişti.

<span class="mw-page-title-main">Anne Treisman</span> İngiliz psikolog (1935 – 2018)

Anne Marie Treisman, bilişsel psikoloji alanında uzmanlaşmış bir psikolog.

Bilişsel psikolojide, bilişsel yük, birim zamanda çalışma belleği kaynaklarının ne derecede kullanıldığını ifade eder. Üç tür bilişsel yük bulunur. Asıl bilişsel yük, öğrenenin bir konuyu öğrenirkenki çalışma belleği kullanımı ifade eder. Konu dışı bilişsel yük, bilgi veya görevlerin öğrenene sunulma şeklinin ve öğrenenin bunlarla etkileşimlerini ifade eder. Son olarak etkili bilişsel yük, kalıcı bir bilgi deposu yaratmak için yapılan çalışmayı ifade eder.

Çoklu Mağaza veya Modal Model olarak da bilinen Atkinson-Shiffrin Modeli, 1968 yılında psikolog Richard Atkinson ve Richard Shiffrin tarafından önerilen bir bellek modelidir. Modele göre insan hafızasının üç ayrı bileşeni vardır:

  1. Duyusal Kayıt adı verilen duyusal bilgilerin belleğe girdiği bileşen
  2. Hem duyusal kayıttan hem de uzun vadeli bellekten girdi alan ve tutan Kısa Süreli Depo
  3. Kısa süreli depoda tekrarlayarak, prova yaparak hatırlanan, bilgilerin süresiz olarak tutulduğu Uzun Süreli Depo

Lynn Nadel, Arizona Üniversitesi'nde psikoloji profesörü olan Amerikalı bir psikologdur. Nadel hafıza konusunda uzmanlaşmıştır ve hipokampusun hafıza oluşumundaki rolünü araştırmıştır. John O'Keefe ile birlikte hipokampüsün uzayın bölümlerinin bilişsel haritalarını öğrendiği ve depoladığı teorisini savunan ve 1978'de yayınlanan Bilişsel Harita Olarak Hipokampus isimli etkili kitabın yazarlarından biridir. Morris Moscovitch ile birlikte hipokampusun her zaman epizodik hafızanın depolanması ve geri çağrılması ile ilgili olduğu ancak semantik hafızanın neokortekste kurulabileceği şeklindeki çoklu iz teorisini geliştirmiştir.

Prototip kuramı, bilişsel bilimde, özellikle psikoloji ve bilişsel dilbilim alanlarında kullanılan, bir kavramın bir kategoriye üyeliğini farkı derecelerde değerlendiren bir kategorileme kuramdır. Bu kurama göre, verili bir dilde kullanılan bir kavram için gerçek dünyada onu en tipik şekilde temsil eden bir örnek vardır. Örneğin, "kuş" denince akla "güvercin" gelebilmesi gibi.

Diane F. Halpern, Amerikalı bir psikolog ve Amerikan Psikoloji Derneği'nin (APA) eski başkanıdır. KGI'daki Minerva Okullarında Sosyal Bilimler Dekanı ve ayrıca Claremont McKenna College'da McElwee Ailesi Psikoloji Profesörüdür. Aynı zamanda Batı Psikoloji Derneği, Psikoloji Öğretim Derneği ve Genel Psikoloji Bölümü'nün eski başkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">James J. Gibson</span> Amerikalı psikolog (1904 – 1979)

James Jerome Gibson Amerikalı bir psikologtu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.