İçeriğe atla

Eleşkirt

Eleşkirt
Türkiye'de yeri
Türkiye'de yeri
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlAğrı
Coğrafi bölgeDoğu Anadolu Bölgesi
İdare
 • KaymakamMustafa Duruk
 • Belediye başkanıRamazan Yakut (AK Parti)[1]
Yüzölçümü
 • Toplam1.559 km²
Rakım1840 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam34.180
 • Kır
22,347
 • Şehir
9.969
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu04000
İl alan kodu0472
İl plaka kodu04
İlçe sınırları içinde bulunan Kösedağ

Eleşkirt (Kürtçe: Zêtka, Ermenice: Ալաշկերտ, AzericeƏləşgirt) Ağrı ilinin bir ilçesidir.

Köken bilimi

Eleşkirt ismi eski Ermenice kaynaklarda Alaşkert (Ալաշկերտ) olarak geçer. Fakat Ermeni kaynakları bunu genellikle o dönemin ilçe merkezi olan Toprakkale köyü için kullanırlar. Çünkü tarihte Urartu kalesine sahip etrafı surlarla çevrili olan yerleşim yeri burasıdır. Osmanlıca kaynaklarda, örneğin Şemseddin Sami'nin Kamus-ül' Alam'ında ilçe merkezinden Aleşkerd (آلشكرد) olarak bahseder. Öte yandan bölgede yaşayan, Ahıska Türkleri, Azerbaycan Türkleri bulunmaktadır. Kürtler, ilçe merkezini Zêtka ovayı da içine alan ilçenin tümünü de Elajgir diye adlandırırlar.[2]

Tarihçe

İlçe bağlısı olarak merkez hariç olmak üzere ilçe merkezine bağlı; 3 belde, 61 köy ve 8 mahalleden oluşmaktadır. 1926 yılına kadar ilçe merkezinin şimdi köy statüsünde olan Toprakkale tarafında olduğu söylenmektedir.Avrupa E-yolu E80 yolu Eleşkirt'ten geçince ilçe merkezi buraya taşınmıştır.

Daha önce Eleşkirt ilçesine bağlı Amet, Keşiş, Soğan köyleri 1946 yılında, Dedemaksut, Güvendik, Kayabey köyleri 1985 yılında, Badıllı, Yorgunsöğüt, Çobanbeyi köyleri 1988 yılında, Çatalipaşa, Sarıca, Söğütlü köyleri 1989 yılında Ağrı Merkez ilçeye bağlanmıştır.[3]

Tahir, Yayladüzü, Yücekapı köyleri, 2000 yılı sonrası belde olmuştur. 2012 yılından sonra Aşağıcihanbey, Değirmengeçidi, Gökçayır bağımsız köyleri Yayladüzü beldesinin, Aydıntepe köyü Tahir beldesinin, Oklavalı Köyü, Yücekepı beldesinin birer mahallesi olmuştur.

Kültür

Bugün Eleşkirt'te zengin kültürlerin bileşiminden meydana gelen yemek kültürü bir hayli zengindir. Mutfağın temel malzemeleri et, yöresel baharatlar (pung, cetûrî vs.), sakatat çeşitleri, tereyağı ve bulgurdur. Bir tür ayran çorbası olan gırar Eleşkirt'te farklı bir şekilde yapılır ve yerel baharatlarla zenginleştirilir. Eleşkirt mutfağı birçok yeşilliğin yapıldığı ve kurutulduğu bir yapıya sahip olduğu için yemekleri çok ağır sayılmaz. Eleşkirt ayrıca çiçal adı verilen örgü peyniriyle de meşhurdur. En ünlü yemekleri keşkek, gırar, cılbırdır.

El sanatları

Mutfak

Bölgede yaşayan Ahıska Türklerinin sütlü ekmeği, tutmaç çorbası, çinçar çorbası, sinor(siron), Ahıska mantısı, haça pur ekmeği, kikil, bişi, katmeri, hasuta tatlısı mevcuttur.

Ağız

Genelde Ağrı, özelde ise Eleşkirt ilçesinin ağzıyla ilgili istenilen düzeyde malzeme toplanamadığı gibi bilimsel çalışma da yapılamamıştır. Bu anlamda Eleşkirt'de yaşayan Ahıska Türklerinin (halk arasında muhacir olarak bilinirler) konuştukları dille ilgili doyurucu bilgiler mevcut değildir. Şimdiye kadar Eleşkirt Türkçesiyle ilgili yapılan çalışmalardan en çok göze çarpan, Ağrı İli Eleşkirt İlçesi Uzunyazı Köyü (Ahıska) Muhacirleri adlı Ömer SEVİNÇ (https://omersevınc.com) tarafından hazırlanmış olan yüksek lisans tezidir.[4]

Türkü ve halk oyunları

Bölgede yöre insanının dert, acı, anı ve yaşanmışlıklarının ağıt olarak anlatıldığı, bölge insanının kültürünün öğrenilmesindeki en önemli kaynaklardan birisi Dengbeji olarak bilinen Kürtçe ağıtlardır. Dengbeji parçaları seslendiren kişilere dengbej denilmektedir. Eleşkirt'te birçok dengbej bulunmakta ve bu kültürü yaşatmaktadır. Ayrıca Eleşkirt adına yazılmış olan "Konma bülbül Konma" adlı türkü de meşhurdur.

Bölgenin halk oyunu halaydır. Halay dört adım atılarak ağır ağır oynanmaktadır. Bunun yanı sıra laçi denilen halay türü de düğünlerin vazgeçilmez oyunudur.

Tarihî yerler ve doğal güzellikler

Toprakkale köyünde Abdülakif Oğlu Mirza Bey 1687 tarafından yapılmış olan cami hala ibadete açıktır.

Parklar ve bahçeler

Nüfus

1920'lere kadar bölge halkının çoğunluğu Ermenilerden, geri kalanı ise diğer halklardan oluşmaktaydı.[5] Günümüzde Ermeni tehcirinden sonra halkın çoğunluğunu Kürtler oluşturmaktadır. Eleşkirt'te azınlık olarak yaşayan Türkler 93 harbi ve Dünya savaşı sonrasında bölgeye iskan ettirilmiştir. Ahıska Türkleri, Karapapaklar ve Azerilerdir.

Yıl Toplam ŞehirKır
1927[6]8.9293848.545
1935[7]17.3621.50415.858
1940[8]18.5771.54217.035
1945[9]22.3351.86520.470
1950[10]23.7612.85020.911
1955[11]26.9253.49923.426
1960[12]30.9593.98826.971
1965[13]35.1686.01929.149
1970[14]37.5266.86930.657
1975[15]40.1418.20231.939
1980[16]44.12410.08334.041
1985[17]47.27711.56135.716
1990[18]41.7489.87131.877
2000[19]48.89215.33933.553
2007[20]40.86711.19429.673
2008[21]39.5329.88129.651
2009[22]39.28110.00929.272
2010[23]39.40910.42228.987
2011[24]39.57811.00528.573
2012[25]39.04011.24727.793
2013[26]38.15610.86827.288
2014[27]37.74410.30427.440
2015[28]35.54810.33425.214
2016[28]35.09810.16124.937
2017[28]33.94010.16223.778
2018[28]34.18010.53723.643
2019[28]32.5939.84522.748
2020[28]32.3169.96922.347

Yönetim

Belediye başkanlığı

Seçildiği yıl Belediye başkanları
2019 Ramazan Yakut (SP)
2014 Sebahattin Sarı (AK Parti)
2009 Mehmet Nuri Çelik (AK Parti)
2004 Sait Yami (AK Parti)
1999 Sait Yami (FP)
1994 Mehmet Nuri Çelik (ANAP)
1989 Sebahattin Sarı (DYP)
1984 Sebahattin Sarı (MDP)
1977 Selahattin Sarayhanoğlu (CHP)
1973 Ali Aral (AP)
1968 Selahattin Sarayhanoğlu (CHP)
1963 Selahattin Sarayhanoğlu (CHP)
1956 Mehmet Dişçi
1948 Ahmet Tekin

Kaynakça

  1. ^ "8 belediye başkanı AK Parti'ye geçti". Gazete Duvar. 13 Ağustos 2020. 18 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2020. 
  2. ^ Delikaya, Ömer. "Nexşeya Zimanî ya Erdnîgarê û Nirxandineke Mîkrotoponomîk li ser Gundê Qopiza Jorîn", Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi, Yıl:1, Cilt:1, Sayı:2, Kasım 2015, p.103 url= http://dergipark.ulakbim.gov.tr/buydd/article/view/5000185255/5000163229 29 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ "Köy İdari Bağlılığının Değiştirilmesi" (PDF). Resmî Gazete. 9 Nisan 1949. 25 Kasım 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020. 
  4. ^ SEVİŞ Ömer, Ağrı İli Eleşkirt İlçesi Uzunyazı Köyü (Ahıska) Muhacirleri Ağzı, Atatürk Üniversitesi Bitirme Tezi, Erzurum 1976.
  5. ^ Zatikyan, Hovhannes [Զատիկյան, Հովհաննես] Noravank, 2013, "Garin province in the second half of the nineteenth century" [ Կարինի նահանգը XIX դարի երկրորդ կեսին] pp. 391, 402 url = http://www.noravank.am/upload/pdf/KARINI_NAHANGY.pdf 29 Kasım 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  6. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  7. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  8. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  9. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  10. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  11. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  12. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  13. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  26. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  27. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  28. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Eleşkirt Nüfusu - Ağrı". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Ağrı Eleşkirt Nüfusu". nufusune.com. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ağrı (il)</span> Türkiyenin Doğu Anadolu Bölgesinde bir il

Ağrı Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde Yukarı Murat-Van Bölümü'nde bulunan bir ildir. Adını kısmen sınırları içerisinde bulunan Ağrı Dağı'ndan almıştır. 1834 yılında bucak, 1869 yılında ilçe olan Ağrı, 1927 yılında il olmuştur. İlin doğusunda İran, kuzeyinde Kars, kuzeybatısında Erzurum, güneybatısında Muş ve Bitlis, güneyinde Van ve kuzeydoğusunda Iğdır bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bartın</span> Bartın ilinin merkezi olan şehir

Bartın, Karadeniz Bölgesi'nin batı bölümünde yer alan Bartın ilinin merkezidir. Şehirden geçen Bartın Çayı'ndan denize gemiyle gidilebilir. Bu özelliğiyle Türkiye'de deniz trafiğine uygun tek akarsudur.

<span class="mw-page-title-main">Osmaniye</span> Osmaniye ilinin merkezi olan şehir

Osmaniye, Türkiye'nin Osmaniye ilinin merkezi olan şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Hamur, Ağrı</span> Türkiyenin Ağrı ilinin ilçesi

Hamur Ağrı ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Patnos</span> Ağrının en güneyinde yer alan ilçe

Patnos, Ağrı ilinin bir ilçesidir. Ağrı il merkezine uzaklığı 82 km dir. Ağrı-Van, Ağrı-Muş, Ağrı-Bitlis yollarının kavşağında kurulmuş olması hızlı gelişmesine neden olmuştur. Nüfus yoğunluğu açısından Ağrı'nın en büyük 2. ilçesidir. Urartular dönemindeki adı Aladri’dir. İlçe merkezinden Murat nehrinin bir kolu olan Badişan deresi geçer. İlçe 20 km eninde 20 km boyundaki Patnos ovasının Doğu ucuna kurulmuştur. Çevresinde biri volkan diğer ikisi sıra dağlardan oluşan yükseltiler mevcuttur. Güneyde sönmüş bir volkan olan Süphan Dağı bulunmaktadır ve yüksekliği 4058 metredir. Diğer iki dağ silsilesi doğuda Aladağlar ve batıda Top dağları bulunmaktadır. İlçedeki Anzavur tepe önemli sit alanlarındandır (Urartu) fakat ziyarete kapalıdır. İlçeden çevredeki dört ile (Van-Ağrı-Bitlis-Muş) ortalama 1 saat 20 dakikada gidilebilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Taşlıçay</span> Ağrı ilinin ilçesi

Taşlıçay, Ağrı ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Ağrı</span> Ağrı ilinin merkezi olan şehir

Ağrı veya eskiden Karakilise, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde bulunan Ağrı ilinin merkezi olan şehir. Ayrıca tarihte birden fazla isim değişikliği yaşamıştır. Karakilise, Ararat, Karaköse ve son olarak Ağrı Dağı'ndan esinlenilerek Ağrı ismi verilmiştir. Bu şehrin rakımı 1.632 m'dir.

<span class="mw-page-title-main">Alaca</span> Çorum ilinin ilçesi

Alaca, Çorum iline bağlı bir ilçedir.

<span class="mw-page-title-main">Diyadin</span> Ağrı ilinin bir ilçesi

Diyadin, Ağrı ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Lice</span> Diyarbakırın ilçesi

Lice, Diyarbakır iline bağlı bir ilçedir. Diyarbakır'ın kuzeydoğusunda yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Karayazı</span> Erzurumun ilçesi

Karayazı, Erzurum ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Pasinler</span> Erzurumun ilçesi

Pasinler Erzurum ilinin bir ilçesidir. Pasinler bölgede Hasankale olarak da adlandırılır. Erzurum il merkezine 37 km uzaklıktadır. Tarihi İpek Yolu'nun üzerindedir. Kalesi, şifalı kaplıcaları, maden suları ve patatesi ile ünlüdür. İlçe merkezine 4 km uzaklıkta bulunan Serçeboğazı mahallesinin hemen girişinde diüretik maden suyu bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Keskin</span> Kırıkkalenin ilçesi

Keskin, Kırıkkale ilinin bir ilçesidir. Daha önce Ankara iline bağlı olan Keskin, Makine ve Kimya Endüstrisi Fabrikaları ve Tüpraş Rafinerisi ile gelişerek Türkiye'nin önemli sanayi şehirlerinden olan Kırıkkale iline bağlanmıştır. Keskin şu anda merkez de dâhil olmak üzere tüm ilçelerden yüz ölçümü bakımından büyüktür.

<span class="mw-page-title-main">Ladik</span> Samsunun ilçesi

Ladik, Samsun ilinin bir ilçesi ve bu ilçenin idari merkezidir. Ladik merkezinde kahvehaneleri ve dükkânların çevrelediği bir merkez bulunmaktadır. Kaymakamlık binası 1943 yılında yaşanan depremle yerle bir olmuştur. O zamandan bu zamana kadar eserler hâlâ dikkat çekmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Balâ</span> Ankaranın ilçesi

Balâ, Ankara ilinin ilçesidir. İlin güneydoğusunda olup Ankara şehir merkezine 70 km mesafededir. Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk'ün Balâ milletvekili olmasından dolayı, Türk siyasetinde önemli bir yere sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Doğubayazıt</span> ilçe

Doğubayazıt ya da eski adıyla Bayazıt, Ağrı iline bağlı bir ilçe, aynı ilçenin merkezi ve günümüzde merkezinin Karaköse'ye taşınmasının ardından adı Ağrı olarak değiştirilen Bayazıt ilinin eski merkezidir. Anadolu'nun doğusunda, Avrupa E-yolu E80 transit yolu üzerinde kurulmuştur. Ağrı'ya bağlı ve Merkez ilçenin 93 km doğusunda, İran'a 35 km uzaklıktadır. İlçe toprakları genellikle engebeli ve yüksektir. İlçe merkezi düzlükte kurulmuştur. Ağrı'nın en eski, tarihi ilçesidir. Kendi adını taşıyan ovanın güney doğusunda kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Yenice, Çanakkale</span> Çanakkale ilçesi

Yenice, Çanakkale ilinin bir ilçesidir. Çanakkale'nin en doğusundaki ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Bulanık</span> Muşun ilçesi

Bulanık, Türkiye'de Muş ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Ağrı'nın ilçeleri</span> Vikimedya liste maddesi

Ağrı ilinde bulunan ilçeler şunlardır:

<span class="mw-page-title-main">Tutak</span> Ağrı ilinin ilçesi

Tutak, Ağrı iline bağlı bir ilçedir.