Eldred–Ashcroft - Turkipedia

Eldred–Ashcroft, 537 U.S. 186 (2003), Telif Hakları Sürelerinin Uzatılması Hakkında Kanun'un (İngilizce: Copyright Term Extension Act- CTEA olarak kısaltılır-), ABD anayasasına uygunluğunu onaylayan ABD Yüksek Mahkemesi kararıdır.

Arka plan

1998 yılında çıkan kanun (CTEA), mevcut telif hakkı sürelerini 1976 Telif Hakkı Kanunu'nda öngörülen süreden (eser sahibinin ölümü + 50 yıl) 20 yıl daha uzatmışı.^[1] Kanun hem ileriye hem de geriye dönük süreleri uzattığından birçok eserin kamu malı haline gelme sürecini etkilemekteydi. CTEA’ya halk arasında "Mickey Mouse Koruma Yasası" adı verildi, çünkü Mickey Mouse filminin ilk yayınlanan bölümünün kamu malına dönüşmesini hemen önce çıkarılmış ve birçok başka eserle birlikte Mickey Mouse'un kamu malına dönüşmesini 20 yıl ertelemişti.^[2]^[3] Erteleme, eserlerin o andaki telif sahipleri tarafından memnuniyetle karşılandı, çünkü bu eserler üzerinden gelir elde etmeye devam edebileceklerdi^[3] Tasarı yasalaşmadan önce birkaç meclis üyesi ve akademisyen “şirketlerin çıkarı kamunun çıkarının önüne konuluyor" diyerek itiraz etmiş, ABD’nin büyük film ve müzik tekelleri ve bunların birliği olan MPAA ise yasanın meclisten geçmesi için ciddi bir lobi çalışması yürütmüştü.^[3]

Dava

Yasanın yürürlüğe girmesinden hemen sonra, kamuya açık alandaki bir dijital yayıncı olan Eric Eldred, bir dava açtı. Eldred'i temsil eden Stanford Üniversitesi Hukuk Profesörü Lawrence Lessig, söz konusu yeni yasa ile anayasada yer alan “telif hakkı korumasının yalnızca sınırlı bir süre için sağlanabileceği"ne dair ibarenin ihlal edildiğini iddia etti.

ABD Columbia Bölge Mahkemesi davayı 28 Ekim 1999’da inceledi ve davacıların argümanlarının reddetti. Bunun üzerine dava, davacılar tarafından Temyiz Mahkemesi’ne taşındı. 16 Şubat 2001’de Temyiz Mahkemesi, İlk Derece Mahkemesinin kararını önce 2-1 sonra ise 7-2 oy çokluğu ile onadı. Davacılar 11 Ekim 2001 tarihinde Yüksek Mahkeme’ye başvurdu. 15 Ocak 2003 tarihinde Yüksek Mahkeme, 1998 Kanunu ile daimi bir koruma süresi tahsis edilmediğini ve bu nedenle düzenlemenin bu anayasal ibareyi ihlal etmediğini ifade etti^[4] ve 7-2 çoğunlukla CTEA’in Anayasa’ya uygun olduğuna karar verdi.^[1]

Etkileri

Bu davadan sonra Lessig ve arkadaşları, Eldred’in daha çok sayıda yaratıcı eserin İnternet’te paylaşılması amacından esinlenerek "Creative Commons" olarak adlandırdıkları bir kâr amacı gütmeyen örgüt kurmuş ve 2002’de Creative Commons lisanslarını; yani yaratıcılara bir yanda telif haklarını elinde tutarken, öte yanda eserlerini varsayılan “tüm hakları saklıdır” kuralına kıyasla daha esnek koşullarda paylaşma olanağı veren bir dizi özgür lisans yayınlamıştır.^[2]

Dış bağlantılar

Mahkeme kararı 19 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça

^ ^a ^b "Eldred v. Ashcroft". IPR Gezgini. 27 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2021.
^ ^a ^b "Creative Commons'ın öyküsü". Creative Commons Eğitim Materyali. 12 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ ^a ^b ^c Bayram, İsmail Gökhan (2 Kasım 2013). "Telif-1: Mickey Fare Yasası - İsmail Gökhan Bayram". Evrensel.net. 27 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2021.
^ Yazıcı, Emine Sena (2019). "Bilgisayar Programlarının Fikri Mülkiyet Hukuku Çerçevesinde Korunması" (PDF). İstanbul Medeniyet Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü yüksek lisans tezi. 27 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Eylül 2021.

İlgili Araştırma Makaleleri

Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi (AYM), Türkiye'de anayasal denetimi yürüten en yüksek yargı organıdır. Kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler ve bireysel başvuruları karara bağlar. Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından inceler ve denetler. Görevleri, Türkiye Anayasası'nın 148. ve 153. maddeleri arasında belirtilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Telif hakkı</span> aklın orijinal bir eseri üzerinde gerçek veya tüzel bir kişinin sahip olduğu tüm özel ayrıcalıklar

Telif hakkı, bir kişi ya da kişilerin her türlü fikrî emeği ile meydana getirdiği bilgi, düşünce, sanat eseri ve ürününün kullanılması ve kopyalanması ile ilgili hukuken sağlanan haklardır. Telif hakkının doğması için tescile gerek yoktur. Fikir ve sanat eserleri üzerindeki haklar eserin üretilmesiyle birlikte doğar. Bununla birlikte eser sahibi isterse ülkenin ilgili tescil birimlerinde isteğe bağlı olarak kayıt tescili yaptırabilir. Telif hakları, genellikle belli bir süre için geçerlidir.

<span class="mw-page-title-main">Bern Sözleşmesi</span>

Edebiyat ve Sanat Eserlerinin Korunmasına İlişkin Bern Sözleşmesi ya da genellikle bilinen ismiyle Bern Konvansiyonu, telif hakları hakkında uluslararası bir antlaşmadır, ilk defa İsviçre'nin Bern şehrinde 9 Eylül 1886'da imzalanmıştır. Victor Hugo'nun teşvikiyle geliştirilmiş olduğu için, malî koruma amaçlı Anglo-Sakson "copyright" kavramından çok, Fransız "yazar hakları" tarafından etkilenmiştir.

Creative Commons, telif hakları alanında esneklik ve paylaşımı yaygınlaştırmak amacıyla kurulmuş küresel ölçekte bir düşünce hareketi ve kâr amacı gütmeyen bir kuruluştur.

Miki Fare, 1928'de Walt Disney tarafından yaratılmış ve seslendirilmiş karikatürlü karakteridir. The Walt Disney Company'nin sembolü hâline gelmiştir ve doğum günü Steamboat Willie'deki ilk performansı olan 18 Kasım 1928 olarak kullanılır. Antropomorfik bir faredir. Kırmızı şort, büyük sarı ayakkabılar ve beyaz bir eldiven giyer. Miki, dünyanın en tanınan kurgusal karakterlerinden biridir.

The Pirate Bay, dünyanın en büyük Bittorrent izleyicisidir ve 2008'in en çok ziyaret edilen torrent sitesi seçilmiştir. Pirate bay, korsan koyu anlamına gelir. İsveç'teki merkezine yapılan polis baskınıyla kapatılmıştır.

Uyuşmazlık Mahkemesi, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nda düzenlenen bir yüksek mahkemedir. 1945'te kurulan mahkemenin temel görevi, adli ve idari yargı organları arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözmektir.

Kamu malı, münhasır fikrî mülkiyet haklarının geçerli olmadığı tüm yaratıcı çalışmalardan oluşur. Bu haklar sona ermiş, kaybedilmiş, açıkça feragat edilmiş ya da uygulanamaz hâldedir.

Minerva "Minnie" Fare Ub Iwerks ve Walt Disney tarafından yaratılmış bir çizgi karakterdir. Merrill De Maris ve Floyd Gottfredson tarafından "Parıltı" adıyla bilinen çizgi roman hikâyesinde tam adı Minerva Mouse olarak verilmiştir. Minerva bugüne kadar, onun için yinelenen bir ad olmuştur. Minnie şu anda aktris Russi Taylor tarafından seslendirilmektedir. Minnie ve Mickey ilk defa birlikte olarak Ub Iwerks tarafından 1928 yılında çizilmiştir.

Birleşik Devletler'in federal yönetimi, Amerika Birleşik Devletleri'ni oluşturan 50 eyaletin ait olduğu anayasal cumhuriyetin millî yönetimidir. Federal hükûmet, üç organdan oluşur: yasama, yürütme ve yargı. Bu organlar ve onların güçleri Amerika Birleşik Devletleri Anayasası içinde belirtilmiştir. Güçler hakkında daha çok ayrıntı, Kongre tarafından yürürlüğe konulan kanunlarda belirtilir.

Creative Commons (CC) lisansı, telif hakkı bulunan bir eserin veya çalışmanın ücretsiz olarak dağıtılmasını sağlayan bir çeşit kamu telif hakkı lisansı. Yazarın eserlerinin kamu kullanım haklarını kolaylıkla verebileceği çeşitli standart lisans sözleşmeleri içerir. Bir yazar oluşturduğu eserin kullanılması için paylaşmak veya üzerinde değişiklikler yapma hakkını vermek istediğinde CC lisanslarını kullanabilir. CC lisansları, eserlerin paylaşılması konusunda esneklik sağlar. Dağıtım için yazar tarafından belirtilen izin koşullarına uyulduğu sürece, eser hakkında telif hakkı için endişelenmeye gerek kalmaz. İnternet üzerinde, telif hakkı sahibi tarafından CC lisansları ile paylaşılan eserlerin kullanımı için, eser sahibinden ayrıca izin alma adımını ortadan kaldırır, böylelikle paylaşımı hızlandırır. CC lisansları herkesin kullanımına açık ve ücretsizdir.

<span class="mw-page-title-main">Telif hakkı ihlali</span> Telif hakkı bulunan çalışmanın hukuka aykırı şekilde kullanılması

Telif hakkı ihlali, genellikle; telif hakkı eseri oluşturan kişi, atadığı bir yayıncı veya temsilci gibi birisine ait olan çalışmaların, telif hakkı sahibinin özel haklarını ihlal ederek ve izni olmadan kopyalanması, çoğaltılması, dağıtılması ya da izin gerektirecek şekilde görüntülenmesi, bazı çalışmalarda kullanılarak türetilmesi sonucu oluşan hak ihlalidir.

Amerika Birleşik Devletleri Yüce Mahkemesi, en üst düzey temyiz mahkemesi ve kararlarıyla ABD Anayasası'nı yorumlayan organ. Açılan davalar çerçevesinde devletin ulusa, eyaletin eyalete ve hükûmetin yurttaşa karşı yetkilerinin sınırlarını belirler.

Copyleft, insanlara özgün çalışmayı diledikleri gibi kopyalama, değiştirme ve yeniden dağıtma hakları veren bununla birlikte eserin özgün ve değiştirilmiş halinin yine aynı haklarla dağıtılmasını zorunlu tutan yasal bir tekniktir. Bir özgür yazılımın özgün hali ve değiştirilmiş türevlerinin özel mülke dönüşmesini önlemek yani daima özgür kalmasını sağlamak için kullanılır. Bu bakımdan copyleft özgür lisanslar copyleft olmayan özgür lisanslara göre daha koruyucu niteliktedir. Copyleft lisanslar başta bilgisayar yazılımları olmak üzere belgeler, sanat eserleri, bilimsel keşifler ve hatta belirli patentlere kadar uzanan çalışmalar için kullanılabilir.

Açık lisanslar, kısıtlayıcı bir telif hakkı koruması içeren "her hakkı saklı" kısıtlaması yerine "bazı hakları saklı" yaklaşımını benimseyen lisanslardır. Telif hakları üretilen içeriğin yeniden paylaşılmasına ve kullanılmasına izin vermez. Üretilen içeriğe erişim kısıtlanınca da toplumsal yarar ortadan kalkmış olur. Açık lisansların kullanılması, telif haklarından tamamen kurtulmak anlamına gelmez. Bir konuyla ilgili tarama yaparken kullanım koşullarına bakmak, hak sahibine sormak ve hatta içerik üreticisiyle iletişime geçerek izin almak gerekir. Ancak Creative Commons ve diğer benzeri açık lisansların standart kullanım koşullarına uyarak insanların vakit kaybı yaşamadan ve kolaylıkla kullanımına izin verilir. Açık lisansların tarihi 1980 yılında ortaya çıkan GNU Genel Kamu Lisansıdır.

Kamu Malı Günü, telif hakları süresinin sona erdiği ve böylelikle eserlerin artık kamu malı haline geldiği günün kutlamasıdır Telifli eserlerin kamu malı statüsüne bu yasal geçişi, ülkelerin telif hakkı yasalarına bağlı olarak genellikle her yıl 1 Ocak'ta gerçekleşir.

Özgür lisans bir kişiye başka bir kişinin özgün çalışmasını yeniden kullanma hakkı tanıyan bir sözleşmedir. İçerik bu tür bir lisanslama yöntemiyle telif hakkı ihlaline yol açmadan kullanılabilir. GNU Genel Kamu Lisansı, Creative Commons lisansı, BSD lisansı ve MIT Lisansı özgür lisanslara örnek olarak verilebilir.

Aleksandr Romanoviç Belyayev, Sovyet-Rus bilimkurgu yazarıdır.

Telif hakkı eleştirisi, belki de tamamen telif hakkı karşıtlığı olarak adlandırılabilir, bir kavram olarak telif hakkı yasasının veya telif hakkının mevcut durumuna karşı olan farklı bir görüştür. Eleştirel gruplar genellikle bu tür yasaların felsefi, ekonomik veya sosyal gerekçelerini ve yararlarının politikanın topluma maliyetini haklı çıkarmadığını iddia ettikleri yasaların uygulamalarını tartışır. Farklı grupların bu değişimin ne olması gerektiği konusunda farklı fikirleri olmasına rağmen mevcut sistemi değiştirmeyi savunmaktadır. Bazıları, politikaların önceki bir duruma geri verilmesi çağrısında bulunuyor veya izinsiz kopyalamaya izin veren adil kullanım gibi kavramları genişletmeye çalışabilirler. Diğerleri, telif hakkının kendisinin kaldırılmasını ister.

2011 ve 2018 yılları arasında, İngiliz vahşi yaşam fotoğrafçısı'na ait ekipman kullanılarak Celebes tepeli makak'ları tarafından çekilen selfie'lerin telif hakkı durumu hakkında bir dizi anlaşmazlık yaşandı. David J. Slater. Anlaşmazlıklar, Slater'ın telif hakkının kendisinde olduğu yönündeki itirazları üzerine Temmuz 2011'de gazetelerde yayınlanmasının ardından görüntüleri barındıran Wikimedia Commons ve Techdirt blogu ile telif hakkının makaklara verilmesi gerektiğini savunan People for the Ethical Treatment of Animals (PETA) ile ilgiliydi.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.