Elbistan

Elbistan[1]
İlçe
Türkiye'de yeri
İlçe sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İl	Kahramanmaraş
Coğrafi bölge	Doğu Anadolu Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Murat Yıldız (vekil)
• Belediye başkanı	Erkan Gürbüz[2][3] (CHP[3])
Yüzölçümü
• Toplam	2547 km²
Rakım	1150 m
Nüfus  (2018)
• Toplam	142.548
• Kır	-
• Şehir	-
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu	46300
İl alan kodu	(+90) 344
İl plaka kodu	46
Resmî site https://www.elbistan.bel.tr/

Elbistan, Kahramanmaraş iline bağlı bir ilçedir. Akdeniz Bölgesi, İç Anadolu Bölgesi ve Doğu Anadolu bölgelerinin kesiştiği noktada konumlanmıştır. Şehir merkezinin nüfusu yaklaşık olarak 110.000'dir. TÜİK 2023 yılı ADNKS nüfus sayımına göre tüm ilçe nüfusu belde ve köyleriyle birlikte 127.755'dir.^[4]

Roma ve Bizans döneminde Plasta diye adlandırılan şehir Ermenice kaynaklarda Ablasta, Ablastayn; Arapça kaynaklarda Ablestin, Ablusteyn; Farsça kaynaklarda Ablistin olarak geçer. Osmanlı hakimiyetine girmesiyle bugünkü söylenişine uygun şekil almıştır. Halk arasında Albıstan şeklinde de telaffuz edilir. Elbistan, Bizans İmparatorluğu'nun Ablasta olarak adlandırdığı bir yerleşim yeridir. IV. Murad, Bağdat Seferi sırasında Osmanlı kaynaklarında Albustan olarak adlandırılan Elbistan'dan geçmiştir. Ablastan, Albıstan gibi farklı dönemlerde değişik isimlendirmeler yapılmış olup Arap tarihçiler tarafından ise Ablustayn olarak bahsedilmiştir. XVI. yüzyıldan itibaren Arap tarihçisi İbni İlyas dışındaki tüm tarihçiler tarafından Albistan veya Elbistan olarak bahsedilmiştir.^[5]

İlçe sınırları Doğu Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Fırat Bölümü'nde^[6] olup 2547 km² yüzölçümüne sahiptir. Yaklaşık olarak 37 doğu meridyeni - 38 kuzey paraleli arasında bulunan Elbistan'ın kuzeyinde Darende ve Gürün ilçeleri, güneyinde Nurhak ve Ekinözü, doğusunda Malatya ili, Doğanşehir ve Akçadağ ilçeleri, batısında ise Afşin ve Göksun ilçeleri bulunmaktadır. Çevre illere uzaklığı Malatya şehir merkezine 120 km, Sivas şehir merkezine 232 km, Adıyaman şehir merkezine 160 km, Kayseri şehir merkezine 216 km, Adana şehir merkezine 280 km olup bağlı bulunduğu Kahramanmaraş ili şehir merkezine ise 158 km'dir. Ayrıca ilçenin konumu nedeniyle bir tarafı soğuk iken diğer tarafı sıcaktır.^[7]

Elbistan'ın tarihi çok eskiye dayanır. İlçe höyük oluşumları açısından çok zengindir. Kara Höyük Mahallesinde yapılan kazı çalışmalarında Geç Hitit dönemine ait bazı eserler gün yüzüne çıkarılmıştır. Ayrıca Elbistan ilçesindeki Yukarı Ceyhan bölgesinde yapılan kazılarda şu ana kadar 21 tane höyüğe rastlanmıştır. Bugün Kahramanmaraş Müzesi'nde bulunan Maraş Aslanı Arıtaş'ta bulunmuştur. Elbistan'da henüz bir müze olmadığı için bu eserler; İstanbul, Ankara, Adana ve Kahramanmaraş'ta sergilenmektedir. Elbistan ve köylerinde Oğuzların Avşar, Bayat, Beydili boyları çoğunlukta olmakla birlikte hemen hemen 24 Oğuz boyunun tamamı mevcuttur.^[8][9]

Afşar ve Begtili Damgası.

Bizans ile Abbasiler arasında 9., 10. ve 11. yüzyıllarda çeşitli savaşlar meydana geldi.^[10] Elbistan, 1084'te Selçuklular tarafından fethedildiyse de, Haçlı Seferleri sırasında sık sık yağmalandı ve el değiştirdi.^[11] Elbistan, 1144 yılında Anadolu Selçuklu Devleti Sultanı I. Mesud zamanında tekrar alındı. Ancak bu dönemde de sık sık Danişmentliler ile mücadele edildi.^[11] Ardından, 1190 yılında II. Kılıçarslan ülkeyi 11 oğlu arasında paylaştırdı. Elbistan Tuğrul Şah'a verildi. Bölge Kösedağ Muharebesi'nden sonra Moğol hakimiyetine girdi. Hakimiyet 1273-1277 yılları arasındaydı.^[10]Moğol hakimiyetinden sonra, 15 Nisan 1277 tarihinde Memlûk Sultanı Baybars'ın Moğol ordusunu yenmesi ile 112 sene Memlûk Devleti bütün bölgede egemen oldu.^[12] Dulkadiroğulları Beyliği, bölgede 176 sene Memlük Devleti'ne bağlı olarak hakimiyet kurdu. Bölge, Osmanlılarca ilk defa I. Bayezit döneminde kuşatıldıysa da (1399), bu girişim başarısızlıkla sonuçlandı.^[13] 1400 yılında da Timur, Elbistan ve yöresini yağmaladı.^[10] Bu yağmadan sonra Elbistan 16. yüzyılın başlarına kadar yağmalandı. Bölge, Osmanlılarca 1515 yılına kadar çeşitli şekillerde kuşatıldıysa da bu girişimler başarılı olamadı.

Elbistan, Osmanlı Devleti'ne son katılan beylik olan Dulkadiroğlu Beyliği'ne başkentlik yapmıştır. Beyliğin başkenti ancak 1507'de Elbistan'ın savaşta tamamen yakılmasından sonra Maraş'a taşınmıştır.^[15] Ancak kısa bir süre Maraş'tan yönetilen beylik 1515'te Turnadağ Muharebesi ile Osmanlı İmparatorluğu'na katılmıştır.^[16]

I. Selim döneminde Turnadağ Muharebesi (1515) ile Osmanlı İmparatorluğuna katıldı.^[17][18][19] 1522 yılında Maraş bölgesi, özel yönetiminden ayrılır,^[18] sancak haline gelir ve Elbistan da Maraş'ın kazası haline gelir. Evliya Çelebi'nin Seyahatnâme'sinde bölge hakkında bilgiler verir:

Bu dağlar ve beldelerde hep Türkmenler otururlar. Lisanları (kendileri gibi) Buhara illerinden gelmedir. Bütün Türkler on iki çeşit lisan üzere konuşurlar.^[20]

Abdülaziz döneminde, Halep Vilayeti kurulunca Maraş kazaya dönüşürken, Elbistan ve köy çevresi eski önemini kaybetmiştir. 1871 yılında da Elbistan'da ilk kez belediye teşkilatı kurulmuştur.^[21] I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı'nın Halep'i kaybetmesiyle, Halep Vilayeti'ne bağlılık sona ermişti.

Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanından sonra Maraş günümüzdeki şeklini aldı ve Elbistan tamamen Maraş'a bağlandı. Yerleşik hayata geçtikten sonra yaylaya çıkma geleneği 1980'lerden sonra terk edilmiştir.^[22]

İlçe, 2023 Kahramanmaraş depremleri sebebiyle ağır hasar görmüştür.

1970'li yıllardan beri il olmayı tasarlayan Elbistan halkı, bu konuda çeşitli girişimlerde bulundu. 12 Şubat 1993 tarihinde bu isteğine çok yaklaşan Elbistan, heyette bulunan muhtar Nuri Taphasanoğlu sayesinde birçok girişime imza attı. Başbakan Süleyman Demirel, muhtar Taphasanoğlu'nun ısrarcı davranışları üzerine ceketinin arkasını imzalayarak; "Muhtarım, Elbistan il oldu" yazıp altını imzaladı. Ancak Elbistan ilçe olarak kalmaya devam etti.

Uzun yıllar süre gelen Elbistan'ın il olma hususu 2000 yılında TBMM'ye verilen kanun teklifiyle resmiyet kazanmıştır.^[23] Kahramanmaraş'ın büyükşehir statüsüne geçmesi ile bu konu zamanın akışına bırakılmıştır.

Kahramanmaraş'ın Pazarcık ilçesinde 6 Şubat Pazartesi günü sabah saat 04.17'de deprem 7,7 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Deprem; Kahramanmaraş, Hatay, Osmaniye, Adıyaman, Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır, Malatya ve Adana başta olmak üzere çevre illerde yoğun şekilde hissedildi ve yıkıma neden oldu. 7,7 büyüklüğündeki depremin ardından saat 13.24'te bir deprem daha meydana geldi. Merkez üssü Kahramanmaraş'ın Elbistan ilçesi olan depremin büyüklüğü 7,6 olarak kaydedildi. Elbistan'da deprem nedeniyle 900'den fazla kişi ölmüştür.^{[24][25][26][27]}

İlçenin ekonomik yapısında tarım ve tarıma dayalı ticaret ağırlıklı paya sahiptir. Termik santraller ve şeker fabrikası dışında sanayi henüz gelişmemiştir. Özellikle kırsal kesimlerde tarım büyük önem arz etmektedir. Afşin-Elbistan termik santralleri Türkiye'nin elektrik üretimine önemli bir katkı sağlamaktadır. Şu anda mevcut olan iki santral toplam 17 milyar kwh elektrik üretmektedir. Bölgedeki kömür yataklarının toplam 5 milyar tondan fazla rezerve sahip olduğu MTA kurumunca açıklanmıştır.^[28] Bölgenin en büyük şeker fabrikası olan Elbistan Şeker Fabrikası ovada ve civar illerde yetişen pancarları işler.^[29]

Cumhuriyet'in ilk yıllarından itibaren sürekli sosyolojik gelişmeler gösteren Elbistan'ın en önemli geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Tarımsal olarak üretilen en önemli ürünler tahıl ve şeker pancarıdır. İlçede ayrıca şeker fabrikası, PVC kapı ve pencere fabrikası, tuğla fabrikası gibi birçok sanayi kuruluşu bulunmaktadır. Bunlara ek olarak, kömür dışında sınırları içerisindeki köylerde mermer, krom gibi madenler bulunmaktadır. Ayrıca devlet tarafından bir Organize sanayi bölgesi kurulması kararlaştırılmış olup bu OSB'nin sanayileşmeyi çok hızlandırması beklenmektedir.^[30]

2019 yılında Tarım ve Orman Bakanlığı'nca Doğan kırsal mahallesine kurulacak besi çiftliğinde her yıl 100 binden fazla büyükbaş hayvan yetiştirilecektir. Organize Bölgesi'nin kurulması kararlaştırılmış olup bu tesisin kapsayacağı arazi 4 bin dönümden çok olacaktır. Bu besi bölgesinin çevresinde ayrıca çeşitli kesimhaneler, sucuk ve et ürünleri fabrikaları, bir yem fabrikası ve deri işleme fabrikaları bulunacaktır.^[31]

26 Ocak 2015 tarihinde Elbistan Organize Sanayi Bölgesi'nde 1. etap alanına ait yol, içme suyu, atık su, yağmur suyu ve iletişim hatlarının döşenmesini kapsayacak altyapı projesi için ilk kazma vuruldu.^[32]

Gölbaşı-Nurhak yolu ile Elbistan güneydoğu illerinin batıya açılan kapısıdır. Ayrıca Elbistan-Afşin-Sarız yolunun faaliyete geçmesi, havaalanının yapılması ve Kayseri-Malatya hızlı tren projesinin Elbistan üzerinden planlanması, Elbistan'ın gelişmesine büyük katkı sağlayacaktır. Elbistan 140.000'i aşan nüfusuyla ve içinde barındırdığı ticaret hacmi ve oluşan sermaye açısından Türkiye'nin 18 ilinden daha büyüktür.^[33]

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Elbistan'da köyler dahil toplam 95 okul bulunmaktadır.^[57] Sadece şehir merkezinde toplam 13 ilkokul, 10 ortaokul, 10 lise ve 6 (4 ayrı kurum) özel eğitim kurumu, 10 dershane ve 1 MYO ve 1 Fakülte vardır. KSÜ'ye bağlı meslek yüksek okulu bulunmaktadır. Yürütme Kurulunun 3 Ağustos 1988 tarihli kararı ile İnönü Üniversitesi'ne bağlı olarak kurulmuştur. 9 Mayıs 2018 tarih ve 7141 sayılı kanun ile kurulan Kahramanmaraş İstiklal Üniversitesi'ne bağlanmıştır.^[58] Ayrıca Elbistan Mühendislik Fakültesi 2011 yılında KSÜ'ye bağlı olarak kurulmuştur.^[59] 18 Mayıs 2018 tarihinde yeni kurulan Kahramanmaraş İstiklal Üniversitesi'ne bağlanmıştır.^[60][61]

Şehirde iki devlet hastanesi vardır. En büyüğü 2017 yılında açılan 300 yataklı Elbistan Devlet Hastanesi'dir.^[62][63] Diğeri de Elbistan Ağız ve Diş Hastanesi'dir.^[64]

• I. Ayşe Hatun
• Sitti Mükrime Hatun
• Osman Necati Erginöz
• Mustafa Köker
• Eczacı Lütfü Bey (Köker)
• Eğitimci Hüsamettin Yinanç
• Hasan Reşit Tankut

• Erol Uğurlu
• Mehmet Erten
• Mükrimin Halil Yinanç
• Zeynel Doğan
• Sermest Bulut
• Mazlum Çimen
• Adnan Yüksel
• Mehmet Çevik
• Fatih Hilmioğlu
• Hacı Orman
• Mahir İpek
• Prof. Dr Kemal Aytaç
• Prof. Dr Ahmet Abdik
• Prof. Dr Tahsin Yücel
• Prof. Dr Sadettin Küpeli
• Prof. Dr Hüseyin Özbek
• Prof. Dr Haluk Tokçuoğlu
• Prof. Dr Mehmet Kaya
• Prof. Dr Belgin Çakmak
• Tuğgeneral Kazım Usta

• Mahir Ünal
• Besime Konca
• Ülkü Söylemezoğlu
• Emin Soysal
• Mazhar Özsoy
• Aziz Tunç
• Ali Karaoba
• Ali Rahmi Beyreli
• Ali Şahin
• Mehmet Erten
• Hasan Reşit Tankut
• Avni Doğan
• Esat Bütün
• Hilmi Soydan

• Bahaettin Karakoç
• Hüseyin Tenecioğlu
• Abdurrahim Karakoç
• Tahsin Yücel
• Ömer Sevinçgül
• Emre Uslu
• Murat Aykaç Erginöz
• Mahzuni Şerif

Elbistan'da köyler dahil toplam 132 tane camii bulunmaktadır.^[57] Sayısı henüz belli olmayan Cumhuriyet^[66], Demircilik^[67], Sevdilli^[68], Soğucak^[69], Bakış^[70][71] ve Küçükyapalak^[72][73] mahallelerinde cemevi bulunmaktadır.

1981'de kurulan Elbistanspor, yeni adıyla Elbistan Belediyespor, amatör kümelerde mücadele ediyor. Elbistanspor 8 sezon 3. Lig'de oynadı. 1993 sezonunda amatör kümeye düştü. 2010 yılında kurulan Bölgesel Amatör Ligde mücadele eden Elbistan Belediyespor iki yıl üst üste baraj maçı ile ligde kaldı. 2018 yılında Türkoğlu Belediyespor'u yenerek Bölgesel Amatör Lig'e yükseldi. Başkan Şahin Zade'dir.^[74][75][76]

İlçedeki mahallelerin haritadaki yeri

Elbistan ilçesi merkezde 14 kırsalda ise 79 mahallesi olmak üzere toplam 93 mahalleden oluşmaktadır.

• Bahçelievler
• Battalgazi
• Ceyhan
• Cumhuriyet
• Esentepe
• Güneşli
• Kızılcaoba
• Köprübaşı
• Kümbet
• Orhangazi
• Pınarbaşı
• Tepebaşı
• Yeşilyurt
• Yunusemre

• Ağlıca
• Akarca
• Akbayır
• Akören
• Aksakal
• Alembey
• Alkayaoğlu
• Armutalan
• Atmalıkaşanlı
• Bakış
• Balıkçıl
• Beştepe
• Beyyurdu
• Büyükyapalak
• Çalış
• Çatova
• Çıtlık
• Çiçekköy
• Demircilik
• Dervişçimli
• Doğan
• Eldelek
• Elmalı
• Evcihüyük
• Fakıoğlu
• Geçit
• Gökçek
• Gücük
• Gümüşdöven
• Günaltı
• Gündere
• Güplüce
• Güvercinlik
• Hacıhasanlı
• Hasanalili
• Hasankendi
• Horhor
• Izgın
• İğde
• İkizpınarı
• İncecik
• Kalaycık
• Kalealtı
• Kangal
• Kantarma
• Karaelbistan
• Karahasanuşağı
• Karahüyük
• Karamağara
• Kavaktepe
• Kayageçit
• Keçemağara
• Kışlaköy
• Körücek
• Köseyahya
• Köşkköy
• Küçükyapalak
• Ovacık
• Özbek
• Özcanlı
• Sarıyatak
• Sevdili
• Söğütlü
• Sünnetköy
• Tapkıran
• Tapkırankale
• Taşburun
• Tepebaşı
• Topallı
• Toprakhisar
• Türkören
• Uncular
• Uzunpınar
• Yalakköy
• Yalıntaş
• Yapılı
• Yapılıpınar
• Yapraklı
• Yoğunsöğüt

• Pont-à-Mousson, Fransa^[77] 12 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Fatih^[78]
• Samsun Büyükşehir Belediyesi^[79]
• Bafra^[80]
• Canik^[81]
• Çarşamba^[82]
• Havza^[83]
• 19 Mayıs^[84]
• Tekkeköy^[85]
• Kayseri Büyükşehir Belediyesi^[86]
• Develi^[87]
• Ortahisar^[88]
• Talas^[89]
• Akçaabat^[90]

• Malhıda Çorbası
• Tahalak Köfte
• Daşkebabı
• Eşgili Köfte
• Lousa Çorbası
• Gavurma
• Düğürcük Çorbası
• Bazlama
• Musakka Sulusu
• Pendir Helvası
• İçli Köfte
• Cıvıklama
• Gıldüğürcük Gıyması
• Gıllıgıyma
• Çiğ Köfte
• Mercimek Pilavı
• Keşgek
• Borani
• Kenger Pilavı
• Erişte Çorbası
• Yemlik Pilavı
• Çiriş Aşı
• Pendirli Çörek
• Tahinli Çörek
• Kömbe
• Çaldırma Ekmek
• İrişgit
• Çağla Sulusu
• Sızgıt
• Munbar Dolması
• Albıstan(Elbistan) Tava
• Nahana(Lahana) Dolması
• Lalek(Leylek)Kıyması
• Pisiomacı
• Tarhana Şorası(çorbası)
• Gendime Şorası (çorbası)
• Un Gavurma Çorbası
• Meyhane Pilavı
• Gıvrım Tatlısı
• Gaygana
• Löhmecin(Lahmacun)
• Patata(Patates) Gavurması
• Patata (Patates) Sulusu
• Yımırta Zalatası (Yumurta Salatası)
• Közleme ve Etli Közleme
• Gavga
• Hedik
• Mıhlama
• Hatize
• Gırma Gavurması
• Hahırdak
• Gatmer

• 
  Elbistan Müftülüğü
• 
  Ceyhan Nehri
• 
  Elbistan
• 
  Elbistan
• 
  Elbistan
• 
  Afşin Elbistan B Termik Santrali
• 
  Elbistan Atatürk Anıtı
• 
  Elbistan
• 
  Aş Evi
• 
  Topallı-Elbistan
• 
  Deretopallı giriş
• 
  Elbistan
• 
  Sevdilli köyü Kamolar mezrası
• 
  Elbistan
• 
  Elbistan
• 
  Elbistan
• 
  Deretopallı Köyü Yeni Hali
• 
  Elbistan
• 
  Deretopallı Köyü
• 
  Elbistan
• 
  Çobandede
• 
  Özcanlı(Karaçar) Köyü
• 
  Elbistan Pınarbaşı köyü
• 
  Osman Kalesi
• 
  Deretopallı Köyü Kacar
• 
  Deretopallı köyü çırrık yaylası

• Afşin-Elbistan A Termik Santrali
• Afşin-Elbistan B Termik Santrali
• Afşin-Elbistan C Termik Santrali
• Elbistan Anadolu Lisesi
• Elbistan Belediyespor
• Elbistan Kömür Sahası
• Elbistan Muharebesi
• Elbistan Ulu Camii
• Karahöyük Steli

Wikimedia Commons'ta Elbistan ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Kahramanmaraş Valiliği'nde Elbistan
• Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi'nde Elbistan
• Elbistan Belediyesi 4 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Elbistan Kaymakamlığı 25 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• KSÜ, Elbistan Teknoloji Fakültesi 12 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.