İçeriğe atla

Elbis Gesaratsyan

Elbis Gesaratsyan
Doğum1830
Beşiktaş, İstanbul
Ölüm1911
Mısır
Meslekyazar, gazeteci

Elbis Gesaratsyan (d. 1830 Beşiktaş, İstanbul, ö. 1911 Mısır) Osmanlı Dönemi basınının ilk Ermeni asıllı kadın gazetecisi olarak kabul edilen yazardır.

Yaşamı

1 Ağustos 1862'de ilk Ermeni kadın dergisi olan ve aylık olarak yayımlanan Gitar’ı çıkarmaya başladı. Derginin sloganı "Ermeni Kızlarına Davet" şeklindeydi. Küçük boy sekiz sayfa çıkan ve altı aylık aboneliği 40 kuruş olan dergi, yeteri kadar abone bulamadığı için yalnızca yedi sayı yayımlandı. Son sayısı 1 Şubat 1863 tarihinde çıktı. Derginin ilk sayısında "Vokin Hayrenasirutyan" (Vatanperverlik Ruhu), "Ar Oriortıs" (Genç Kızlara), "Ingerutyan Okdagarutyunı" (Topluma Hizmet), "Iravunkı i Kordz Tınelı Hantıknutyun çe" (Hakkını Kullanmak Küstahlık Değildir) başlıklarıyla dört yazısı çıktı.[1]

Gitar'da yer alan yazılarını "Yelbis Garabedyan Doğramacı" Hayguhi (Ermeni Bir Kadın) takma adıyla yayımladı. Gesaratsyan'ın bu girişimi Ermenice basın tarafından da desteklendi. 1852 ile 1908 yılları arasında İstanbul'da yayımlanan bir dergi olan Masis, derginin çıkışını tebrik etti ve Gesaratsyan'ın teşvik edilmesi gerektiğini yazdı. Dönemin önemli Ermeni aydınlarından olan ve ilk Türkçe roman Akabi Hikâyesi'nin yazarı Hovsep Vartanyan da 1862'de Mecmua-i Havadis'in 458. sayısında derginin okuyucu kitlesinin büyüyerek gelişmesini diledi.

Elbis Gesaratsyan 1879 yılında "Namagani ar Intertsaser Hayuhis" (Eğitimsever Ermeni Kadına Mektuplar) adıyla bir kitap yayımladı ve dergide de bahsettiği gibi kadınların toplum hayatındaki rolleri ve kadınların eğitimi konuları öne çıkardı. Bu kitapta, kadın ve erkekler arasındaki eşitsizliğin nedenlerini çözümlemeye çalışmış, toplumun ileri gitmesi için kadının özgürleşmesinin gerektiğini savundu. Bunun eğitim yoluyla mümkün olacağını öne sürdü. Kitabın gelirini üyesi olduğu Milletperver Ermeni Kadınlar Cemiyeti’ne (Azkanıver Hayuhyats Ingerutyun) bağışladı. Elbis Gesaratsyan, ayrıca Masis ve Dzağig (Çiçek) dergilerinde de makaleler yazdı.

Hayatının sonlarına dek İstanbul'da yaşadı. Ancak dönemin bir başka Ermeni yazaı Teotig'in 1911 yılında yayımladığı Amenun Daretsuytsı'na (Herkesin Yıllığı) göre yaşamının sonlarında 1911’de İskenderiye'de bulundu. Bazı kaynaklara göre İskenderiye, bazılarına göre ise Kahire'de ölmüştür.[2][3]

Elbis Gesaratsyan, yazar ve gazeteci Dikran Gamsaragan’ın da teyzesidir.

Eserleri

  • Gitar Dergisi, İstanbul, 1862 – 1863, 7 sayı
  • Namagani ar Intertsaser Hayuhis (Eğitimsever Ermeni Kadın Okura Mektuplar), İstanbul, 1879

Okumalar

  • Yeprem Boğosyan, “Elbis Gesaratsyan ve Gitar”. Bir Adalet Feryadı, Osmanlı'dan Türkiye'ye Beş Ermeni Feminist Yazar (1862-1933), derleme: Lerna Ekmekçioğlu, Melissa Bilal. İstanbul: Aras, 2006. 22-24.[4]
  • Elbis Gesaratsyan, “Bizim Cinsimize Neden Zayıflık Yakıştırılır”. çeviri: Satanik Alanyan. Bir Adalet Feryadı, Osmanlı'dan Türkiye'ye Beş Ermeni Feminist Yazar (1862-1933), derleme: Lerna Ekmekçioğlu, Melissa Bilal. İstanbul: Aras, 2006. 25-34.
  • Serpil Çakır, Osmanlı Kadın Hareketi, İstanbul, 2011.

Kaynakça

  1. ^ Bianet - İlk Ermeni Kadın Gazeteci: Elbis Gesaratsyan
  2. ^ "İstanbul Kadın Müzesi Elbis Gesaratsyan Sayfası". 15 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2021. 
  3. ^ "writersofturkey.net - Elbis Gesaratsyan". 8 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2021. 
  4. ^ Bir Adalet Feryadı, Osmanlı'dan Türkiye'ye Beş Ermeni Feminist Yazar 1862 - 1933 - İstanbul Kadın Müzesi

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

15 Nisan, Miladi takvime göre yılın 105. günüdür. Yıl sonuna kadar kalan 260 gün vardır.

Yaşar Nabi Nayır, Türk şair, yazar ve yayıncıydı.

<span class="mw-page-title-main">Konstantinos Kavafis</span>

Konstantinos Kavafis Yunan şair. Çağdaş Yunan şiirinin önde gelen isimlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Kirkor Zohrab</span>

Kirkor Zohrab Efendi, Osmanlı Ermenisi yazar, akademisyen, siyasetçi ve avukat. Ermeni Kırımı'nın başlangıcında Osmanlı hükûmeti tarafından İstanbul'da tutuklandı ve yargılanmak üzere Diyarbakır'da bir askeri mahkemeye gönderildi. Yolculuk esnasında 15-20 Temmuz 1915'te Urfa yakınlarındaki Karaköprü'de Çerkez Ahmet, Halil ve Nazım'ın başını çektiği bir grup eşkıya tarafından öldürüldü.

Parseğ Tuğlacıyan ya da bilinen adıyla Pars Tuğlacı, Türkiye Ermenisi yazar, dil ve tarih araştırmacısı.

<span class="mw-page-title-main">Patricia Hill Collins</span> Amerikalı akademisyen

Patricia Hill Collins, Maryland Üniversitesi'nde sosyoloji dalında seçkin üniversite profesörüdür ve Cincinnati Üniversitesi Afrika Kökenli Amerikalı Çalışmaları Departmanı'nın eski başkanıdır.

Mıgırdiç Dadyan Ermeni asıllı Osmanlı yazarı.

<span class="mw-page-title-main">Victorine Meurent</span> Fransız ressam (1844 – 1927)

Victorine Louise Meurent (1844-1927), Fransız ressam ve ünlü bir ressam modeli. Édouard Manet'nin favori modeli olarak ün kazanmış olsa da kendisi de tanınan bir ressamdı. Eserleri pek çok kez prestij sahibi bir sanat merkezi olan Paris Salonu'nda sergilendi. 1876 yılında, jürinin belirlediği çalışmaların sergilendiği sergiye eserleri kabul edildi. Aynı jüri bu sergi için Manet'nin resimlerini eledi.

Aras Yayıncılık, 1993 yılında İstanbul'da Mıgırdiç Margosyan, Yetvart Tomasyan, Ardaşes Margosyan ve Hrant Dink tarafından kuruldu. Okurlara Ermeni kültür ve edebiyatını tanıtmakta aracı olmaktadır. Ermenice, Kürtçe, Türkçe, İngilizce ve Fransızca edebiyat, tarih, yemek kitapları, müzik ve çocuk kitapları yayımlamaktadır.

Hagop Demirciyan, Osmanlı Ermenisi ve Türk Ermeni yazar.

<span class="mw-page-title-main">Yervant Odyan</span> Ermeni-Osmanlı şair (1869-1926)

Yervand Odyan, Osmanlı gazeteci, mizah yazarı.

Hayganuş Mark, Türkiye Ermenisi feminist yazar ve dergi editörüdür. Osmanlı kadın hareketinin en uzun soluklu kadın dergisi Hay Gin'in editörlüğünü yaptı.

Türkiye'de feminizm kavramının literatüre girişi, Türk milliyetçiliğinin ve Türkçülüğün düşünce babalarından Ziya Gökalp'in "Türkçülüğün Esasları" adlı kitabının "Türk Feminizmi" adlı bölümünde "feminizm" kavramına övücü bir dille değinmesiyle oldu. Jön Türkler ve İttihat & Terakki Cemiyeti içerisinde oldukça yetkili olan; Ziya Gökalp, Ahmet Rıza, İbrahim Hilmi ve Enver Beylerin başını çektiği Türk milliyetçisi kanat kadınların özgürleşmesinin milletin bir bütün olarak özgürleşmesindeki önemine dikkat çekerek kadınların eğitimine yönelik oldukça yoğun çabalar harcadılar. Bu çabalar sonucunda kadınlar için İnas Sanâyi-i Nefîse Mektebi ve İnâs Darülfünunu gibi üniversite düzeyinde eğitim veren kurumlar yanında İstanbul'da ve Anadolu'da kız liseleri açılmasını sağladılar. Ayrıca yine bu milliyetçi kanat Türkiye tarihindeki ilk feminist kadın derneği olan Teali-i Nisvan Cemiyeti ile dönemi için oldukça sert taleplerde bulunan Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-ı Nisvan Cemiyeti'nin ve kadınların iş gücüne katılımı için mücadele yürüten Osmanlı Kadınları Çalıştırma Cemiyeti'nin kuruluşuna önayak oldular. Ek olarak günlük yaşamda kadınları rahatlatmak için kadınlara uygulanan tek başına faytona binememek ve giyim-kuşam kısıtlamaları gibi bazı yasakları da kaldırdılar.

Nuriye Ulviye Mevlan Civelek, Türk gazeteci ve Türkiye'nin ilk kadın hakları savunucularından biridir. Osmanlı'nın ilk feminist dergisi olan Kadınlar Dünyası'nın ve kadın hakları örgütü Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-ı Nisvan Cemiyeti'nin kurucusudur.

<i>Kadınlar Dünyası</i> Türkçe yayımlanan feminist kadın dergisi

Kadınlar Dünyası, Balkan Savaşları sonrasında 4 Nisan 1913 tarihinde yayın hayatına başlayan ve 1921'e kadar yayında kalan kadın dergisi.

Osmanlı İmparatorluğu'nda feminizm genel olarak II. Meşrutiyet sonrasındaki göreceli özgürlük ortamında ivme kazandı. Daha öncesinde ise dinsel ve geleneksel nedenlerden dolayı kısıtlı olan kadın yaşamı Tanzimat ile değişime uğramıştı. Tanzimat döneminde yetişen eğitimli kadınlar sonraki kuşaklarda Osmanlı'da hak arayışlarına girdi. II. Meşrutiyet döneminde ise örgütlü hareket edilmeye başlandı ve çeşitli kadın cemiyetleri kurulup kadın dergileri çıkarıldı. 19. Yüzyılda Avrupa feminizmi oy hakkını savunup bu konuda mücadele verirken Osmanlı kadını daha fazla özgürlük, iş olanağı, eğitim ve sosyal yaşam mücadelesi veriyordu. Özellikle Kadınlar Dünyası adlı dergi ile Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-ı Nisvan Cemiyeti feminizm bağlamında Osmanlı'da uç noktalardaydı. Ülkeye geç gelen milliyetçilik anlayışı doğrultusunda da bazı kadınlar eski Türklerde var olan kadın-erkek eşitliğini verdikleri mücadelede dile getiriyordu.

<span class="mw-page-title-main">Serpil Çakır</span> Türk akademisyen, araştırmacı ve yazar

Serpil Çakır, Türk akademisyen, siyaset bilimci, kadın tarihi araştırmacısı, feminist aktivist.

Dzağig (Çiçek), 1886-1911 arasında İstanbul'da Ermenice ve Ermeni harfli Türkçe çıkan süreli yayındır.

Hay Gin, önce Osmanlı İmparatorluğu, ardından ise Türkiye'de yayımlanan eski bir kadın dergisidir. 1919'da, Hayganuş Mark'ın editörlüğünde yayın hayatına başlayan dergi, on beş günde bir yayımlanmaktaydı. Osmanlı İmparatorluğu'nun en uzun yayın hayatına sahip kadın dergisi olurken 1933'te faaliyetlerini sonlandırdı. Feminizm, kadın hareketi ve kadınların faaliyetlerine yer vermekte ve asıl olarak Ermeni kadınlara seslenmekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Garabed Ütücüyan</span>

Karabed Ütücüyan Osmanlı Ermenisi çevirmen, gazeteci ve yazar.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.