Elazığ Meryem Ana Kilisesi

Elazığ Meryem Ana Kilisesi, Elazığ'ın Harput mahallesinde bulunan 2. yüzyıla ait tarihi yapı.

179 yılında inşa edilen kilise, tarihi Harput şehrindeki kalenin doğusunda ve kalenin üzerine kurulduğu kaya bloğunun altına yapılmıştır. Kaynaklarda Kızıl Kilise, Yakubi Kilisesi ve Süryani Kilisesi olarak geçer.^[1]

Kilise, ilk Hristiyan topluluklarından Süryaniler tarafından kurulmuştur. Hristiyanlık öncesi Süryaniler, putperesttirler ve kökenleri Aramilerden gelmektedir. Aramiler, Süryani ismini Hristiyanlığı kabullerinden sonra kendilerini putperest ırkdaşlarından ayırmak için kullanmışlardır. Tarihi kayıtlar Aramilerin MÖ 14. yüzyılda Suriye’nin doğusunda görünmeye başladıklarını yazar. Aramileri, Sami kavimlerin bir kolu sayıp, Mezopotamya’ya Arap Yarımadası’ndan geldiklerini tahmin edenler varsa da, bunların Mezopotamya’nın kuzeyindeki dağlık bölgelerin halkı olduğunu ileri sürenler de vardır.^[2]

1134 yılında Harput bölgesinin ileri gelen din adamları ve ayanı, Artuklu hükümdarı Fahreddin Karaarslan'dan kilisenin onarımı için izin almışlar ve kilisenin tamiri yapılmıştır. Buna dair Süryanice bir kitabe mevcutsa da kitabenin o tarihte yazıldığı kesin değildir. Buna dayanarak daha önce kilisenin şimdiki halinden daha basit bir yapıya sahip olduğu, hali hazırdaki yapının 8. ila 12. yüzyıllar arasına inşa edildiğine yönelik tez vardır.^[1]

1310 (1892/1893) Elazı Salnamesinde Süryanice kilise kitabesi şu şekildedir: Harput Kalesi’nin altında kadim Süryani milletine mahsus olarak miladi hazreti İsa’dan 179 sene sonra yapılmış ve halen mamur bulunan 1500 senelik bir kilise vardır ki, Kızıl Kilise derler. İşte bu kilisedeki bir taşta “milattan 179 sene sonra Hartepert’te Süryani’den Meryem Ana kilisesi bina olundu ve 1134 de Tatarların Yunan diyarını mülklerine kattıkları esnada ve gönderilen padişahın hükümeti ahdinde Süryanilerin piskoposları, reisleri belirtilen melikin yanına varıp aldıkları emir üzerine gerek bu kiliseyi ve gerek bunun güney doğusunda çay kıyısında bulunan Marteşmun isimli kilise ile Sinabut ve Hüseynik kiliselerini tamir ettiler” ibaresi Süryani lisanıyla yazılmıştır.

Kaynakça

^ ^a ^b KESER KAYAALP, Elif (Ekim 2016). STD, XXV/2"Geçmiş ve Şimdi Arasında: Harput'taki Meryem Ana Kilisesi'nin Kültürel ve Fiziksel Biyografisi" (PDF). ss. 193-212. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Mayıs 2020.
^ ÇAKI, F.-YILMAZ, Ş., (2005), “Kimlik tartışması ve Süryaniler: Bir Literatür Çalışması”, Süryaniler ve Süryanilik III, Ankara.

İlgili Araştırma Makaleleri

Harput, Elazığ'da bulunan bir antik kenttir. MÖ 20. yüzyıldan beri yerleşimin bulunduğu Harput, tarih ve kültürüyle adeta Yukarı Fırat bölgesini temsil eder. İslam hakimiyeti öncesi ve sonrasında pek çok medeniyete ev sahipliği yapan şehir bu medeniyetlerden günümüze ulaşan eserleriyle açık hava müzesi gibidir ve önemli bir turizm merkezidir.

Aramiler, MÖ 11. yüzyıl ve MÖ 8. yüzyıl arasında Kuzey Suriye, Mezopotamya, Doğu Akdeniz kıyıları ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yaşamış, bölgede bazı devletler ve şehirler kurmuş halk.

Aramca veya Aramice, Sâmî (Semitik) dil ailesinin Kuzeybatı grubundan bir dil. Suriye ülkesinin eski adı olan Aram sözcüğüne izafeten adlandırılmıştır.

Süryani Kadim Kilisesi ya da Süryani Ortodoks Kilisesi Doğu Hristiyan mezhebidir ve Orta Doğu'da yaşayan Hristiyan Semitik bir halk olan Süryaniler’in çoğu bu mezhebe üyedir.

Keldaniler, Süryanilerin Katolik kısmını oluştururlar.

Süryaniler, Mezopotamyalı Sâmî kökenli bir etnik gruptur. Baskın bir diaspora nüfusuna sahip olan halk, ikamet ettikleri ülkelerdeki birincil dillerin yanı sıra Neo-Aramice veya Süryanice konuşur. Bazen kendilerini ''Asurlu", "Arami" veya "Keldânî" olarak isimlendirirler ve tarihleri Dünya'nın en eski medeniyetlerinden biri olarak görülen Asur İmparatorluğu'na ve Kuzey Levant'daki Aramilere dayanır. Süryaniler, İngilizcede de Asurlular ile aynı anlamı taşıyan kelimeyle ifade edilmektedir.

Deyrüzzaferân Manastırı Mardin'in 3 km doğusunda, 5. yüzyılda yapılan bir Süryani manastırı ve Süryanilerin önemli merkezlerinden biridir. Mor Hananyo Kilisesi, Azizler Evi, Meryem Ana Kilisesi ve Güneş Tapınağı manastırın önemli yapılarını oluşturur. Manastırın içinde tarihi bir Süryanice İncil ve kutsal taş bulunmakta, ilk tıp fakültesinin burada kurulduğu söylenmektedir. Kurulduğu dönemden kalma mozaikler bugün de durmaktadır. Canlı bir tarih görünümünde olan manastırın en büyük özelliklerinden biri de içinde 52 Süryani patriğinin mezarlarının bulunmasıdır.

Meryem Kilisesi, Theotokos (Meryem) adına yapılmış Efes, İzmir'de bulunan antik bir Hristiyan katedrali. Hristiyanlık'ın tarihinde önenmli yere sahip iki konsilin burada toplanmış olduğuna inanılması sebebi ile Konsiller Kilisesi olarak da bilinir.

Edessa, Yukarı Mezopotamya'da, Seleukos İmparatorluğu'nun kurucusu Kral Selevkos I Nicator tarafından Helenistik dönemde kurulan antik bir şehir (polis) idi. Daha sonra Osroene Krallığı'nın başkenti oldu ve Roma eyaleti Osroene'nin başkenti olarak devam etti. Geç Antik Çağ'da, Hristiyan öğreniminin önde gelen merkezi ve Edessa Katekistik Okulu'nun merkezi oldu. Haçlı Seferleri sırasında, Edessa Kontluğu'nun başkentiydi.

Etiyopya Ortodoks Tevhîdî Kilisesi, Etiyopya'nın en büyük Hristiyan kilisesinin resmî adıdır. Kilise, Hristiyanlığın diğer mezhepleri tarafından monofizit bir kilise olarak tanımlanır. Monofizit görüş, İnsanî ve İlâhî tabiatların katışma ve değişme olmaksızın tek bir tabiatta birleşmesi ve tek tabiata dönüşmesini savunur. 451 yılında toplanan Kadıköy Konsili bu görüşü reddetti. Kilise, Konsil kararlarını tanımayarak Hristiyan Kilisesinin ana gövdesinden ayrılan kiliselerden biridir.

Oryantal Ortodoksluk Birinci İznik Konsili, Birinci Konstantinopolis Konsili ve Birinci Efes Konsili'nden oluşan ilk üç ekümenik konsili tanıyan Ortodoks Doğu Hristiyan inancı. Dünya çapında yaklaşık 84 milyon inananı vardır.

Doğu Asur Kilisesi, resmi olarak Kutsal Havarisel Katolik Doğu Asur Kilisesi, tarihsel olarak Asur, Beyt Nahrin (Mezopotamya) merkezlidir. Doğu Kilisesi - tarihi Seleukia-Tizpon Patrikliği kiliselerinden bir tanesidir. Günümüz Asur Doğu Kilisesi gerek Ortodoks, Doğu Ortodoks veya Katolik olsun diğer kiliselerle komünyon içinde değildir. Kalkedon Konsilisonrasında heretik ilan edildikleri için komünyon dahilinde değillerdir.

<span class="mw-page-title-main">Keldani Katolik Kilisesi</span> Romaya bağlı Doğu kökenli kilise

Keldani Katolik Kilisesi Doğu Kilisesinden kopmuş olan ve Roma'ya bağlı olan Doğu kökenli kiliselerden bir tanesidir.

Edessalı Thaddeus İsa'nın 70 müridinden biridir ve muhtemelen İsa'nın 12 havarisinden birisi olan Yehuda Taday (Thaddeus) ile aynı kişidir.

Edessalı Rabbula 412 ve 435/436 yılları arasında o dönemde Pers İmparatorluğu ve Doğu Roma İmparatorluğu arasında bir sınır bölgesi görevi üstlenen Edessa şehrinin piskoposluğunu üstlenmiş bir din adamıdır. Süryani Ortodoks Kilisesi'nce Süryani kilise babalarından kabul edilir. Onun ölümü üzerine piskoposluk makamı Edessalı İbas tarafından doldurulmuştur.

Süryaniyat, Süryoloji ya da Süryani Çalışmaları Süryani dili ve Süryani Hristiyanlığını araştıran bilim dalıdır. Bilim dalı özellikle 18. ve 19. yüzyıllarda İngiliz, Fransız ve Alman bilim insanlarının Süryaniceye duyduğu ilgi neticesinde ortaya çıkmıştır. Süryani dili, İsa'nın konuştuğu dil olan Aramicenin bir gelişim evresini teşkil ettiğinden, bazı ülkelerde Aramice ve Süryanice çalışmalarının birbirinden ayrı tutulduğu da görülür.

<span class="mw-page-title-main">Ananuri</span>

Ananuri, Aragvi Nehri üzerindeki bir kale kompleksidir. Gürcistan'ın başkenti Tiflis'e yaklaşık 72 km mesafededir.

Hasanaliler Kilisesi ya da Çanlı Kilise, Mersin ilinde yer alan bir kilise örenidir.

Meryem Ana Kilisesi ya da bilinen diğer adıyla Mor Yakup Kilisesi, Diyarbakır'ın Sur ilçesinde yer alan tarihî bir kilisedir. Kilise, Ortodoks Süryanilere aittir. 3. yüzyılda yapıldığına inanılan kilise günümüze dek birkaç kez yanmış, yıkılmış ve defalarca onarım geçirmiştir.

Nusaybinli Efrem ya da Süryani Efrem, Süryani diyakon, din öğretmeni, mistik ve Kutsal Kitap yorumcu. Aziz olarak hürmet gösterilir, 1920 yılından itibaren Katolik kilisesi tarafından Kilise Doktoru olarak tanınmaktadır. Yortusu 18 Hazirandır ve 28 Ocaktır.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.