Elazığ Buzluk Mağarası

Buzluk Mağarası, Elazığ yakınlarındaki Harput antik kentinde bulunan mağaradır. Elazığ merkeze 12 km, Harput'a 6 km uzaklıkta, Harput Platosu üzerindeki Buzluk Tepe'nin kuzey yamacındadır. Buzluk Tepe'nin kuzeyinden geçen fayın etkisiyle oluşan dolinin kuzeyinde bulunur.^[1]

Oluşumu

Harput Paltosu'nun üst kısmı düşey atımlı doğu-batı uzanımlı faylar ile parçalanmıştır. Buzluk Tepe'nin güneyini etkileyen faylanma sonucu çöken katmanların çatlakları doğrultusunda mağaralar gelişmiştir. Fayın çöken bloğunda karstlaşma neticesinde dolin gelişmiş, bunun altında da mağara oluşmaya devam etmiştir. Dolinin genişliği 50 m, uzunluğu (doğu-batı) 110 m'dir. Dolinin iç kısmına düşen yağış suları mağaraya akmakta, yeraltı suyunu oluşturmaktadır.^[2] Mağara çevresinde 3–15 m derinliğe sahip kuyu ve oyuk şeklinde mağaracıklar bulunur. Buzluk Mağarası ile bağlantısı olan bu küçük mağaraların rüzgâr oluşumu ile buz oluşumuna katkı yaptıkları düşünülmektedir.^[1]

Buz oluşumu

Buzluk Mağarası'nın klimatik ve morfolojik şartları sonucu yazın buz oluşurken, kış aylarında buz oluşmamaktadır. Bu özelliği ile Türkiye'de tek, dünyada 45 mağaradan biridir. Yazın mağara içi ile dışı arasında sıcaklık farkı en yüksek seviyeye çıkmakta, çok güçlü rüzgâr oluşmaktadır. Hızlı buharlaşma ile sıcaklık düşmekte, buz oluşmaktadır. Kış mevsiminde mağara içi ve dışı arasında sıcaklık farkı yüksek değildir. Güçlü hava akımı oluşmadığından kışın buz oluşmamaktadır. Buzul sarkıtlarının uzunluğu 1-1,5 m, çapı 75 cm'yi bulmaktadır.^[1]

Mağara yüzeyinde sıcaklık 22 °C iken 30 m derinde 0 °C ölçülmüştür. Mağarada ilkbahardan ekim ayına kadar buz bulunmaktadır. Kışın fazla yağış alan çevrede, mağara ağzının 5-6m'lik kısmı karla kapanmaktadır. Kışın buzul oluşmamasının bir nedeni de hava sirkülasyonunu önleyecek şekilde, kar örtüsünün mağaranın bazı çıkışlarını kapatmasıdır.^[1]

Kullanım

Yaz aylarında yakın zamana kadar mağara buzları çıkarılıp satılmaktaydı. 1950'li yıllarda 20 ailenin buz çıkarıp, satarak ile geçindiği bilinmektedir. Çevrede bu buzlar Kudret Buzu ismi ile pazarlanmıştır. Artık buz çıkarılmayan mağara turistik işlev kazanmıştır.^[1] 1950'lerde bir yaz mevsiminde 15-18 ton, günlük 700-900 kilo buz üretimi yapılırdı.^[3]

Mağara tarih boyunca gıdaların bozulmaması için eski Harput halkının kullanım alanı olmuş, günümüzde ise turistik amaçlar ile kullanılmaktadır.

Efsaneler

Mağarada 200 metreden aşağıya inilememiştir. Bir rivayete göre bir kadın mağaranın içine düşmüş ve daha sonra yine Elazığ'ın sınırları içinde bulunan Murat Nehri'nden cesedi çıkmıştır.

Kaynakça

Wikimedia Commons'ta Elazığ Buzluk Mağarası ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

^ ^a ^b ^c ^d ^e TONBUL, Prof. Dr. Saadettin; ŞENGÜN, Doç. Dr. M. Taner (2013). "HARPUT ÇEVRESİNDEKİ MAĞARALAR VE COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ" (PDF). firat.edu.tr. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2020.
^ "Buzluk Mağarası - Elazığ". kulturportali.gov.tr. 17 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2020.
^ BEDİZ, Dr. Danyal (1950). "HARPUT'TA BEDEN BUZLUĞU ve Yazın mağara içinde tabiî şekilde buz teşekkülü hakkında yeni bir izah şekli" (PDF). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. 31 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2020.

Harput
Medeniyetler	MÖ: • Hurriler (MÖ 20. yy.) • Hititler (MÖ 14-13. yy.) • Urartular (MÖ 9. yy.) • Antik Roma (MÖ 8. yy.) MS: • Bizans İmparatorluğu (10.-11. yy.) • Azeriler (11. yy.) • Araplar (11. yy.) • Çubukoğulları Beyliği (12. yy.) • Artuklu Beyliği (12. yy.) • Selçuklu Hanedanı (13.-14. yy.) • Dulkadiroğulları Beyliği (14. yy.) • Akkoyunlular (15. yy.) • Osmanlı İmparatorluğu (16. yy.) • Türkiye (20. yy.)
Yerler	TARİHİ: • Ağa Camii • Alacalı Cami • Arap Baba Türbesi • Balakgazi Anıtı • Cimşit Bey Hamamı • Harput Evleri • Harput Kalesi • Harput Konağı • Hoca Hasan Hamamı • Kurşunlu Cami • Meryem Ana Kilisesi • Sarahatun Camii • Şefik Gül Kültür Evi • Ulu Camii DOĞAL: • Buzluk Mağarası • Dabakhane Kaplıcası • Kurşunlu Çınarı • Ölbe Vadisi
Kültür	• Harput Ermenileri • Elazığ ağzı • Harput Musikisi • Harput Evleri

İlgili Araştırma Makaleleri

Akdeniz iklimi, yaz sıcaklığı güneşışınlarının düşme açısına, kuraklık ise alçalıcı hava hareketlerine bağlıdır. En sıcak ay ortalaması 26-28 °C, en soğuk ay ortalaması 8-10 °C dir. Yıllık sıcaklık ortalaması 18 °C dir. Kar yağışı ve don olayı çok ender görülür. En fazla yağış kışın, en az yağış yazın düşer. Kışın görülen yağışlar cephesel kökenlidir. Cephesel yağışlar en fazla bu iklimde görülür.

<span class="mw-page-title-main">Dim Mağarası</span> Alanya ilçesinde bulunan mağara

Dim Mağarası, Antalya ili, Alanya ilçesi dolayında turizme açık bir mağaradır.

Altınbeşik Mağarası Millî Parkı, Antalya ilinde bulunan milli park. İbradi (Aydınkent) ilçesine 9.7 km uzaklıkta olan Ürünlü köyünün yaklaşık 5 km güneydoğusundadır. Derin ve sarp Manavgat vadisinin batı yamacında yer almaktadır.

Harput, Elazığ'da bulunan bir antik kenttir. MÖ 20. yüzyıldan beri yerleşimin bulunduğu Harput, tarih ve kültürüyle adeta Yukarı Fırat bölgesini temsil eder. İslam hakimiyeti öncesi ve sonrasında pek çok medeniyete ev sahipliği yapan şehir bu medeniyetlerden günümüze ulaşan eserleriyle açık hava müzesi gibidir ve önemli bir turizm merkezidir.

Asya'nın kuzeyinde yer alan Sibirya, 12.800.000 km²'lik yüzölçümüyle Rusya'nın yüzde 60'tan fazlasını kaplar. Batıda Ural Dağları'ndan doğuda Büyük Okyanus'a kadar uzanır. Kuzeyinde Arktik Okyanusu vardır. Sibirya'nın güneyinde, batıdan doğuya doğru, Kazakistan, Moğolistan ve Çin yer alır. Sibirya'nın nüfusu yaklaşık 40 milyondur.

<span class="mw-page-title-main">İklim</span> Belirli bir bölgedeki hava koşullarının uzun dönemler boyunca istatistikleri

İklim, bir yerde uzun bir süre boyunca gözlemlenen sıcaklık, nem, hava basıncı, rüzgâr, yağış, yağış şekli gibi meteorolojik olayların ortalamasına verilen addır. Hava durumundan farklı olarak iklim, bir yerin meteorolojik olaylarını uzun süreler içinde gözlemler. Bir yerin iklimi o yerin enlemine, yükseltisine, yer şekillerine, kalıcı kar durumuna ve denizlere olan uzaklığına bağlıdır. İklimi inceleyen bilim dalına klimatoloji adı verilir. İklim türleri, sıcaklık ve yağış rejimi gibi durumlara bakılarak sınıflandırılabilir. Ancak günümüzde en çok kullanılan sınıflandırma sistemi, aslen Wladimir Köppen tarafından geliştirilmiş olan Köppen iklim sınıflandırmasıdır.

Mağara, yüzeyle bağlantısı olan ve gün ışığı ile bağlantısı kaybolacak derinliğe ve en az bir insanın sürünerek girebilmesine olanak verecek genişlik ve yüksekliğe sahip olan yeraltı boşluklarıdır. Speleoloji mağaraları inceleyen bilim dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sultan Dağları</span>

Sultan Dağları, Türkiye'de Akdeniz bölgesinin Göller Yöresi'nde bulunan batı Toros Dağları'nın uzantısı olan yaklaşık olarak 100 kilometre uzunluğunda genç sıradağlardır.

Buzluk Mağarası, Sultandağı ilçesine bağlı Dereçine kasabasının güneyinde, Sultandağları'nın 2.519 metre ile en yüksek yeri olan kuzeybatı zirvelerinde yer alan bir mağaradır. Yazın bile buz üretmesi ile tanınır. Halk arasında "Buzluk Mağarası" olarak bilinir.

Mamut Mağarası Ulusal Parkı, Amerika Birleşik Devletleri Kentucky eyaletinin merkezi bölgesinde, Brownsville şehri yakınlarında bulunan, 400 mil uzunlukta dünyada en büyük mağaralar sistemini kapsayan ve 214 km² yüzölçümünü kapsayan, ABD Ulusal Park Hizmetleri tarafından idare edilen bir millî parktır. Ulusal Park'ın en önemli kısmı Kentucky eyaletine bağlı Edmonson ilçesi (county) içinde bulunmakta ve küçük alanlarda doğuya sarkarak "Hart" ve "Barren" ilçelerinde bulunmaktadırlar.

Ağrı Dağı Millî Parkı, 2004 yılında, Ağrı dağı ve çevresindeki 88.014 ha alanda ilan edilen millî park. Nuh tufanı, Türkiye'nin en yüksek dağı ve en büyük buzulu, meteor çukuru, yaban hayatın çeşitliliği ile dikkat çeker.

Gilindire veya Aynalıgöl Mağarası, Mersin'e bağlı Aydıncık ilçesinin 7,5 km güneydoğusunda, Sancak Burnu ile Kurtini Deresi arasında yer alan mağara. Bir çoban tarafından tesadüf eseri bulunuştur. Giriş ağzı denize bakan ve hemen önünde küçük bir köy bulunan mağaraya denizden ve karadan gidilebilmektedir.

Scărișoara Mağarası, Karpatlar boyunca uzanan Apuseni Dağları'nın arasında bulunan Romanya'daki en büyük buz mağaralarından birisidir. Mağaralar, Romanya'nın doğal harikalarından biri olarak kabul edilir.

Ballıca Mağarası, bilinen diğer adıyla İndere, Karadeniz Bölgesi'nde, Tokat'ın ismini de verdiği Ballıca köyünde bulunan mağaradır.

Peynirlikönü Mağarası , -1429 m derinliği ile Türkiye'nin en derin mağarasıdır. Mersin ili, Anamur ilçesi, Sugözü köyü sınırlarındadır.

Mencilis Mağarası, Karabük ili, Bulak köyü sınırlarında bulunan Türkiye'nin en uzun 5. mağarasıdır.

Gürcüoluk Mağarası, Bartın ili Amasra ilçesi, Makaracı Köyü sınırlarında yer alan karstik mağara.

<span class="mw-page-title-main">Zeytintaşı Mağarası</span> Antalyanın Serik ilçesinde bir mağara

Zeytintaşı Mağarası, Antalya ili, Serik ilçesi, Akbaş Köyü'nün sınırlarında bulunan karstik mağara.

Zindan Mağarası, Isparta ili, Aksu ilçesi sınırlarındadır. Aksu merkezin yaklaşık 2 km KD yönünde, 37°48′58.41″K 31°05′10.80″D konumundadır.

Peynirini Mağarası, Konya ili, Derbent ilçesi Mülayim köyünde yer alan mağaradır.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.