El Salvador
El Salvador | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Slogan "Dios, Unión, Libertad" (İspanyolca) "Tanrı, Birlik, Özgürlük" | |||||||
 | |||||||
| Başkent ve en büyük şehir | San Salvador 13°40′K 89°10′B / 13.667°K 89.167°B | ||||||
| Resmî dil(ler) | İspanyolca | ||||||
| Etnik gruplar |
| ||||||
| Demonim | Salvadorlu | ||||||
| Hükûmet | Üniter başkanlık cumhuriyeti | ||||||
| |||||||
| Tarihçe | |||||||
| |||||||
• Su (%) | 1,4 | ||||||
| Nüfus | |||||||
• 2018 tahminî | 6.420.746 (109.) | ||||||
• Yoğunluk | 303,1/km2 (47.) | ||||||
| GSYİH (SAGP) | 2020 tahminî | ||||||
• Toplam | 54,488 milyar $[1] (105.) | ||||||
• Kişi başına | 8.401 $[1] (116.) | ||||||
| GSYİH (nominal) | 2020 tahminî | ||||||
• Toplam | 24,784 milyar $[1] (103.) | ||||||
• Kişi başına | 3.821 $[1] (111.) | ||||||
| Gini (2016) | ▼ 40.6[2] orta | ||||||
| İGE (2019) |  0.673[3]orta · 124. | ||||||
| Para birimi | Amerikan doları (USD) ve Bitcoin (BTC) | ||||||
| Zaman dilimi | UTC-6 | ||||||
| Trafik akışı | sağ | ||||||
| Telefon kodu | +503 | ||||||
| İnternet alan adı | .sv | ||||||
El Salvador, Orta Amerika'da yer alan yaklaşık 6,9 milyonluk nüfusa sahip bir ülkedir. Ülke, batıda Guatemala'ya, kuzey ve doğuda Honduras'a komşudur. Güneyinde Büyük Okyanus bulunur.
El Salvador, Amerika anakarasının nüfus yoğunluğu en fazla olan ülkesidir (özellikle başkent, San Salvador) ve ayrıca bölgenin en sanayileşmiş ülkesidir.Resmi adı El Salvador Cumhuriyeti'dir (İspanyolca: República de El Salvador, IPA: [re'puβlika ðe el salβa'ðor]). Ülkenin adı olan "Salvador" İsa peygambere atfen "Kurtarıcı" anlamına gelen İspanyolca karşılığından gelmektedir ve toprakları İspanyol himayesi öncesinde Cuscatlán diye adlandırılmıştır.
Tarihçe
İspanyol kâşif Pedro de Alvarado 1524 yılında Meksika'dan yola çıkarak El Salvador adını verdiği yere geldiğinde, burada yerliler yaşıyordu. İspanya, El Salvador ile birlikte etrafındaki birçok ülkeyi 300 sene boyunca işgal etti. 1821 yılına kadar Guatemala'ya bağlı bir eyalet olan ülke, buradaki İspanyol yönetiminin sona ermesinden sonra 1823 yılında Orta Amerika Federasyonu içerisinde bulunan bir ülke oldu. Federasyonun 1840'ta dağılmasından sonra 30 Ocak 1841'de bağımsızlığını ilân etti.
1970'li yıllarda sağ ve sol çatışmalarına sahne olan ülke, 1979 yılında cuntacıların iktidara gelmesi ile duruldu. Cunta bazı reformları başlattı fakat şiddet tırmanmaya devam etti. 1981'de Marksist gerillalara karşı ABD yardım yolladı.
Nüfus
Nüfusun etnik dağılımı: melez %90, Amerika yerlileri %1, beyaz ırk %9 olup halkın çoğunluğu Katoliktir (%86). 20 bin civarında Müslüman halk bulunur.
Ülkede İspanyolca, Nahua (Amerika yerlileri arasında yaygındır) dilleri konuşulur. Ülkenin okur yazar oranı %80.2'dir.
Eğitim
El Salvador'daki devlet okulu sistemi ciddi kaynak yetersizliği sıkıntısı çekmektedir. Devlet okullarındaki sınıf mevcudu, sınıf başına 50 öğrenciye kadar çıkabilmektedir. Yeterli maddi imkâna sahip Salvadorlular, çocuklarını devlet okullarından daha iyi eğitim verdiği düşünülen özel okullara yollamayı tercih eder. Çoğu özel okul, Amerikan veya Avrupai bir eğitim sistemini ya da başka bir gelişmiş eğitim sistemini benimser. Düşük gelirli aileler ise çocuklarını devlet okullarına yollamak mecburiyetinde kalır.[4]
El Salvador'da eğitim lise boyunca ücretsizdir. 9 yıllık temel eğitimin (ilk-ortaokul) ardından öğrencilerin iki yıllık ve üç yıllık lise arasında seçim yapma hakkı vardır. İki yıllık bir lise öğrenciyi üniversiteye hazırlar. Üç yıllık liseye giden bir öğrenciyse iş gücüne katılarak meslekî kariyer yapabilir veya bir üniversiteye girerek seçtiği alanda eğitimini devam ettirebilir.[5]
El Salvador'daki üniversiteler merkezi bir eğitim kurumunu, El Salvador Üniversitesi'ni ve birçok özel üniversiteyi bünyesinde barındırır. 2019 Küresel İnovasyon Endeksi'nde 108. olan El Salvador, 2020'de 92. sıraya yükselmiştir.[6][7][8][9]
Ekonomi
El Salvador'un ekonomisi zaman zaman deprem ve kasırga gibi doğal afetler, büyük ekonomik sübvansiyonları zorunlu kılan hükûmet politikaları ve resmi yolsuzluk nedeniyle engellendi. Sübvansiyonlar öyle bir sorun haline geldi ki Nisan 2012'de Uluslararası Para Fonu (IMF) merkezi hükûmete 750 milyon dolarlık bir krediyi askıya aldı. Başkan Funes'in kabine şefi Alex Segovia, ekonominin "çöküş noktasında" olduğunu kabul etti.
Antiguo Cuscatlán, ülkedeki tüm şehirlerde kişi başına en yüksek gelire sahiptir ve uluslararası bir yatırım merkezidir.
2008 yılında satın alma gücü paritesindeki GSYİH'nın 25.895 milyar ABD doları olduğu tahmin edilmektedir. Hizmet sektörü GSYİH'nin %64,1 ile en büyük bileşenidir, bunu %24,7 ile sanayi sektörü izlemektedir (2008 tahmini). Tarım, GSYİH'nın sadece %11,2'sini temsil etmektedir (2010 tahmini).
GSYİH, 1996'dan sonra yıllık ortalama %3,2 reel büyüme oranıyla büyüdü. Hükûmet, serbest piyasa girişimlerini taahhüt etti ve 2007 GSYİH'sının reel büyüme oranı %4,7 idi.
1999 yılı Aralık ayında net uluslararası rezervler 1,8 milyar ABD Dolara veya kabaca beş aylık ithalata eşittir. Bu sert para tamponu ile birlikte çalışacak olan Salvador hükûmeti, 1 Ocak 2001'den başlayarak ABD dolarının Salvadoran colón ile birlikte yasal ihale haline geldiği ve tüm resmi muhasebenin ABD doları olarak yapıldığı parasal bir entegrasyon planını üstlendi. Bu nedenle hükûmet, ekonomideki kısa vadeli değişkenleri etkilemek için açık piyasa para politikalarının uygulanmasını resmen sınırlandırmıştır. Eylül 2007 itibarıyla net uluslararası rezerv 2.42 milyar dolar olarak gerçekleşti.
El Salvador'da, daha çeşitlendirilmiş bir ekonomi için yeni büyüme sektörleri geliştirmek uzun zamandır bir meydan okuma olmuştur. Geçmişte ülke altın ve gümüş üretti, ancak yakın zamanda yerel ekonomiye yüz milyonlarca dolar eklemesi beklenen madencilik sektörünü yeniden açma girişimleri, Başkan Saca'nın Pacific Rim Mining Corporation'ın faaliyetlerini kapatmasının ardından çöktü. Bununla birlikte, Orta Amerika Mali Araştırmalar Enstitüsü'ne (Estudios Fiscales için Instituto Centroamericano, İspanyolca kısaltmasıyla) göre, metal madenciliğinin katkısı, 2010-2015 yılları arasında ülkenin GSYİH'sının %0,3'ü ufaktı. Güdüler, ülkedeki yerel sakinlerden ve taban hareketlerinden güçlü destek aldı. NACLA'ya göre, gelen Başkan Funes daha sonra bir şirketin ülkenin ana nehirlerinden birinde siyanür kontaminasyonu riskine dayanarak ilave izin başvurusunu reddetti.
Diğer eski sömürgelerde olduğu gibi, El Salvador da yıllardır tek ihracat yapan bir ekonomi (bir tür ihracata dayanan bir ekonomi) olarak kabul edildi. Sömürge dönemlerinde, El Salvador gelişen bir indigo ihracatçısıydı, ancak 19. yüzyılda sentetik boyaların icat edilmesinden sonra, yeni oluşturulan modern devlet ana ihracat olarak kahveye dönüştü.
San Miguel, El Salvador'un önemli bir ekonomik merkezidir ve Orta Amerika'daki en büyük eğlence ve yemek festivallerinden biri olan "San Miguel Karnavalı" na ev sahipliği yapar.
Hükûmet, dolaylı vergilere odaklanarak mevcut gelirlerinin tahsilatını iyileştirmeye çalışmıştır. Eylül 1992'de uygulanan %10 katma değer vergisi (İspanyolca IVA) Temmuz 1995'te %13'e yükseltildi.
Enflasyon istikrarlı ve bölgedeki en düşük seviyelerden biri olmuştur. 1997'den bu yana enflasyon ortalama %3 olmuştur ve son yıllarda %5'e çıkmıştır. Serbest ticaret anlaşmaları sonucunda, 2000'den 2006'ya kadar, toplam ihracat %19 büyüyerek 2.94 milyar $'dan 3.51 milyar $'a, toplam ithalat ise %54 artışla 4.95 milyar $'dan 7.63 milyar $'a yükseldi. Bu durum dış ticaret açığında %102 artışla 2.01 milyar $'dan 4.12 milyar $'a çıktı.
El Chorreron, El Salvador; turizm, Salvador ekonomisinin en hızlı büyüyen sektörüdür.
El Salvador açık ticaret ve yatırım ortamını teşvik etti ve telekomünikasyon, elektrik dağıtımı, bankacılık ve emeklilik fonlarına kadar uzanan bir özelleştirme dalgası başlattı.
Para Birimi
El Salvador 1892 yılından 2001 yılına kadar Kolon adı verilen yerel bir para birimi kullanmaktaydı. 2001 yılına gelindiğinde Merkez Bankası rezervlerine Amerikan doları ekledi ve para birimi olarak ABD dolarına geçildi.
9 Haziran 2021 Çarşamba günü ise meclisten geçen bir genelge ile Amerikan Doları'nın yanında kripto para olarak bilinen Bitcoin'in de para birimi olarak kullanılması 62'ye 19 kabul oyu ile yasa olarak geçti.
El Salvador dünya ülkeleri arasında kripto parayı resmi para olarak kullanan ve Merkez Bankası rezervi yapan ilk ülke olmuş oldu.[10]
Kaynakça
- ^ a b c d "World Economic Outlook Database, October 2018". IMF.org. International Monetary Fund. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2019.
- ^ "GINI index (World Bank estimate)". data.worldbank.org. World Bank. 8 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2019.
- ^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN 978-92-1-126442-5. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- ^ "Affordable Non-State Schools in El Salvador" (PDF). www.r4d.org. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "What's Education Like in El Salvador". web.stanford.edu. 11 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2018.
- ^ "Release of the Global Innovation Index 2020: Who Will Finance Innovation?". www.wipo.int (İngilizce). 2 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021.
- ^ "Global Innovation Index 2019". www.wipo.int (İngilizce). 10 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021.
- ^ "RTD - Item". ec.europa.eu. 2 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021.
- ^ "Global Innovation Index". INSEAD Knowledge (İngilizce). 28 Ekim 2013. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021.
- ^ "Bitcoin: El Salvador, kripto parayı resmi para birimi olarak kabul eden ilk ülke oldu". BBC News Türkçe. 24 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
