İçeriğe atla

El örgüsü çorap

Sivas Çorabı

El örgüsü çorap, geleneksel yöntemlerle çoğu zaman yünden veya elverişli başka malzemelerden imal edilmiş iplerle elde örülen çoraplardır.

Farklı toplumlarda, özellikle Türk kültüründe ve Anadolu'da yünden örülen örneklerine sıklıkla rastlanmaktadır. Anadolu'da bazı yörelerde erkeklerin de çorap ördükleri bilinen bir durumdur.

Tanım

"El örgüsü" kavramı genel olarak pamuk, yün, tiftik veya elyaftan elde edilen ipliklerin ilmekler halinde birbiri içerisinden geçirilmesiyle oluşturulan dokuyu ifade eder. Bunlardan en yaygın olanı şiş ile örmedir. Sadece çorap değil eldiven, lif, bere, hırka, diz bağı, patik gibi eşyalar da tekniği bilenler tarafından kolaylıkla üretilir.

"Çorap", insanlar tarafından ayaklara geçirilen, baldırın veya dizin farklı bölümlerine kadar da çıkabilen ve vücudun bu bölümlerini dış etkenlerden korumak, ayrıca giysiyi tamamlamak amacıyla kullanılan örgü giyeceklerdir.[1]

Tarihçe

Çorap örücülüğünün tarihi MÖ. 8. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Orta Asya'da gerçekleştirilen arkeolojik kazılarda MÖ. 7. ve 8. yüzyıllarda Hun döneminden kalma Pazırık Kurganı'ndaki konç kısmı koçboynuzu motifleri ile süslü çoraplar bulunmuştur.[2] Ayrıca Anadolu'da ilk örneklerin keçe çorap olduğu tespit edilmiştir.[3]

Kullanılan hammaddeler ve malzemeler

Genellikle yün, tiftik veya pamuk bazen de ipekten yapılmış iplik gibi malzemelerden örülmektedir. Doğal boyalarla boyanan ya da boyanmayan iplik türleri mevcuttur, günümüzde sentetik iplikler de kullanılabilmektedir. Özetle hayvansal ve bitkisel lifler hammadeyi oluşturmaktadır.

Örgü tekniği

Araçsız örgü ve araçlı örgü olarak ikiye ayrılır. Araçlı örgü ise kendi içerisinde basit aletlerle ve makine ile yapılanlar şeklinde iki yönteme sahiptir. Geleneksel örme işlemi çoğunlukla şiş, tığ gibi basit araçlarla gerçekleştirilir. Bunun dışında iğne, mekik ve firkete örgülerine de rastlanır.

Çorabın bölümleri

El örgüsü bir çorapda; taban, topuk, burun, bileklik ve başlık bölümleri yer alır. Ayrıca çorabın uzunluğuna bağlı olarak konç bulunabilir.[4]

Anadolu'da

Anadolu'da rastlanan yaygın el sanatlarından birisi olan çorap örücülüğünde ortaya çıkan ürünler yöreden yöreye farklılıklar göstermektedir. Üzerinde yer alan desenler, örgü tekniği ve kullanılan araçlar, kullanım amacı, renkler yöresel olarak değişebilmekte hatta çeşitlilikler ortaya çıkmaktadır.

Renklerine ve niteliklerine göre ak çoraplar, kara çoraplar, alaca çoraplar, kınalı çoraplar, tüylü çoraplar ve nakışlı çoraplar olarak sınıflandırılabilirler. Tek şiş, iki şiş ya da beş şişle örülen çoraplar vardır.

Motifler

  • Bitkisel motifler: Çiçek, yaprak, ağaç, meyve
  • Figürlü motifler: İnsan, hayvan veya el, ayak, göz
  • Nesneli motifler: Muska, kandil, küpe, ayna
  • Geometrik motifler: Düz, çapraz, verev, zikzak çizgiler, üçgen, kare, altıgen vb. formlar

Çorapla ilgili inanışlar

Çorabın teki kaybolmuşsa evdeki evli veya nişanlıların ayrılacağına yorulur. Çorabın örgüsündeki olağandışı kopma ve atmalar (hele de eşlerin ikisinin de çoraplarının üzerinde yakın veya benzer yerlerde ise) evliler arasında geçimsizlik olacağına işarettir.

Kaynakça

Dipnotlar

  1. ^ Akpınarlı, H. F. ve Ortaç, H. S. (2008, 27-30 Ekim). Sivas El Örgüsü Çorapların Motif ve Kompozisyon Özellikleri. Cumhuriyet Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri, Sayfa: 639-654
  2. ^ Diyarbekirli, N. (1972). Hun Sanatı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, Milli Eğitim Bakanlığı Kültür Yayınları
  3. ^ Akpınarlı, F. (1997). Geleneksel El Örgüsü Çoraplardan Çağdaş Yaklaşımlar. Türkiye’de El Sanatları Geleneği ve Çağdaş Sanatlar İçindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları: 1861 HAGEM Yayınları: 237 Seminer-Kongre Bildirileri Dizisi: 51. Sayfa: 157
  4. ^ Akpınarlı, H. F. ve Ortaç, H. S. (2008, 27-30 Ekim). Sivas El Örgüsü Çorapların Motif ve Kompozisyon Özellikleri. Cumhuriyet Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri, Sayfa: 640

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Dokuma, atkı ve çözgü ipliklerinin dikey açı yapacak şekilde, birbirinin altından, üstünden geçirilmesiyle ortaya çıkan düz yüzeyli üründür.

<span class="mw-page-title-main">Şarkışla</span> Sivasın ilçesi

Şarkışla, Sivas ilinin bir ilçesidir. Kuzeyinde Yıldızeli, doğusunda Sivas merkez ve Altınyayla, güneyinde Kayseri'nin Pınarbaşı ilçesi, güneybatısında Gemerek ve batısında ise Yozgat'ın Akdağmadeni ilçesi bulunur. 2021 istatistiklerine göre toplam nüfusu 37,708 olan Şarkışla, merkez dışında Sivas'ın en kalabalık ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Gördes halıları</span>

Gördes halısı, Manisa'inin Gördes ilçesi yöresine özgü özellikler taşıyan halı türüne denir. Figür ve motifleri geçmişin izlerini yaşatmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">12 hayvanlı takvim</span> Asyada ve Çinde yaygın olarak kullanılmış bir takvim

12 Hayvanlı Takvim, Asya'da, özellikle Çinliler ve Türk halkları tarafından yaygın olarak kullanılmış bir takvim. Ayrıca Japonlar, Koreliler, Vietnamlılar, Moğollar ve Mançular da değişik hallerini kullanmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Gök Medrese (Sivas)</span> Sivas, Türkiyede bir medrese

Gök Medrese ya da diğer adıyla Sahibiye Medresesi, Sivas'ta yer alan medresedir.

<span class="mw-page-title-main">Kilim</span> dokuma türü

Kilim, iki iplik sistemine dayanılarak yapılan, tersi ve düzü bulunmayan havsız bir dokuma.

<span class="mw-page-title-main">Ankara Etnografya Müzesi</span> Ankara, Türkiyede bir müze

Ankara Etnografya Müzesi, Ankara'nın Altındağ ilçesinde bulunmaktadır. Kurtuluş Savaşı'nda cuma namazlarının kılındığı eski adı Namazgâh Tepesi olan yerde kuruldu. Önceleri Arkeoloji Müzesi olarak kullanılması düşünülmüş, sonra Resim Heykel Müzesi olmasına karar verilmiş, açılış töreninden sonra bugünkü işlevine kavuşmuştur.

Yağcıbedir halıları, özellikle Balıkesir'in Sındırgı ve Bigadiç köylerinde, Yörükler tarafından dokunan ve önemli kültürel değere sahip motifleri olan bir halı türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Yolkaya, Yıldızeli</span>

Yolkaya, Sivas ilinin Yıldızeli ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Alaman, Şarkışla</span>

Alaman, Sivas ilinin Şarkışla ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Çorap</span>

Çorap, ayağa giyilmesi için üretilen veya örülen giysi. Bir tür ayakkabı veya çizme tipik olarak çorapların üzerine giyilir. Elde ve yuvarlak örme makinesinde örülür. Yuvarlak örgü makineleri iki çeşit olup, tek silindirli ve çift silindirli diye adlandırılırlar. Tek silindirli bilgisayar teknolojisiyle donatılmış makinelerin çorapları piyasada en çok bulunan çorap çeşididir. Bunun sebebi bilgisayarda çizilen desenleri ve bu desenlerin çok renkli olabilmeleridir. Son teknoloji kullanarak çorap örülürken fotoğrafınızı, isminizi, kartvizitinizi desen olarak örmeniz mümkündür.

<span class="mw-page-title-main">Amigurumi</span>

Amigurumi, Japonya kökenli bir el işi tekniği.

Necati Demir, Türk öğretmen ve Türkoloji üzerine araştırmalar yapan halen Gazi Üniversitesi'nde görevli profesör.

<span class="mw-page-title-main">Dantel</span>

Dantel, her türlü iplikle örülen veya bir kumaşın kenarına işlenen, türlü biçimde ince ve ağ görünümünde örgü çeşididir.

Örgü, insanların en temel ihtiyaçlarından olan giyinme ihtiyacını karşılamak amacıyla başlamış daha gelişen teknoloji ile dekoratif, hobi ve sosyal faaliyetlerde kullanılan bir el becerisi uğraşıdır. Özellikle günümüzde ev hanımlarının vazgeçilmez hobisi haline gelmiştir. Günümüzde çok kaliteli iplik firmalarının da akıllı ip gibi çeşitli ürün sunmalarıyla örgü işi daha da güzel ve renkli hale gelmiştir. Örgüler, geleneksel sanatlar içerisinde önemli bir yer tutmakta, hâlâ devam etmektedir. Türk el sanatları, iğne, tığ, firkete, mekik vb. aracılığıyla ipek, pamuk ipliklerle ince örgüler, tığ, şiş, yün iplikle yapılan kalın örgülerden oluşan zengin bir birikime sahiptir. İnce örgülere, tentene, oya, bağ/düğüm işi, keseler, oyalar ; kalın örgüler elde veya makinede (trikotaj) olarak iki türlü bulunmaktadır. Örgü, elde kullanılan yalın araçlarla tek ipliğin kendi üzerine bükülüp kıvrılarak çeşitli ilmeklerle tutturulması veya düğümlenmesi ile yapılmaktadır. Kalın örgüler, çorap, eldiven, diz bağları, çedikler vb. doğal yün veya tabii boyalarla boyanmış yün iplerle yapılan bu örgüler arasında pamuk ipliği ile yapılanlara rastlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Türk halısı</span>

Türk halıları, Orta Asya'dan Anadolu'ya göç eden Türkler'in anayurtlarından beraberlerinde getirdikleri dokuma geleneğine dayanan, el tezgahlarında üretilmiş düğümlü, havlı dokuma yaygı ve örtülerdir. Anadolu'nun Türkler tarafından fethinden sonra gelişimi Anadolu'da sürmüştür ve "Anadolu halısı" olarak da bilinir. "Kilim, sumak, cicim, zili" gibi düz dokumalar ile birlikte dünyada en çok bilinen ve en eski el sanat ürünlerindendir. Anadolu'da dokunan tüm halılara Türk halısı denir ancak genel olarak "Türk Halısı" diye şöhret kazanan klasik Türk halıları Anadolu'nun batısında ve büyük kısmı Ege Bölgesi ile civarı vilayetlerde dokunan halılardır.

<span class="mw-page-title-main">Seccade</span>

Seccade, İslamiyet'te ibadete yardımcı olmak için kullanılan, üzerinde namaz kılmak üzere kumaş, halı, hayvan postu, hasır gibi malzemelerden yapılmış özel yer yaygısı.

Hemşin çorabı veya cimil çorabı, Rize'nin Hemşin, İkizdere ve Çamlıhemşin ilçelerinde Hemşinlilerinin giydiği yöresel bir çorap çeşididir. Hemşin çorabının yapımında yazın koyun yünü, kışın keçi kılı kullanılmaktadır. Giyenin cinsiyetine ve yaşına bağlı olarak farklı renk ve desenlerde örülen Hemşin çorabı tek telli ve iki telli olarak ikiye ayrılmaktadır. Tek telli Hemşin çorabı renksiz, kısa ve erkeklerin giymesi için tasarlanmıştır. Kadınların giymesi için tasarlanan çift telli Hemşin çorabı ise tek telliye kıyasla daha uzundur ve çeşitli motiflerle süslenmiştir. Çoraplar süslendiği motife göre isimlendirilmektedir. Kiraz çiçeği, çay yolu, Kibele, çiçek bahçesi, kırmızı lale, koçiboynuzu, bahçeli, papatya ve yarım gelin yanağı bu motiflerden bazılarıdır. Yöre halkı geleneksel olarak Hemşin çorabı üzerine maniler söyler bu şekilde sevgilisine seslenirler. Kullanımı gün geçtikçe azalan Hemşin çorabı eskisi kadar yaygın değildir. Geleneksel olarak yünlerin boyanmasıyla yapılan Hemşin çoraplarında günümüzde orlon ipler daha sık kullanılmaktadır. Hemşin Göleti Yaz Spor Şenlikleri ve Kültür Sanat ve Tulum Festivali'nde Hemşin çorabı örme yarışması düzenlenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Paluze</span>

Paluze (Felûzec), nişasta ve şekerle yapılan ve üzerine dövülmüş ceviz serpilerek servis edilen bir tür Osmanlı tatlısıdır. Kıbrıs mutfağında yer alır. Geleneksel Türk tatlılarındandır. Bolu yöresinde palize, Şanlıurfa yöresinde palıza, Aydın yöresinde pelvize, Samsun ve yöresinde palüze Mersin yöresinde paluza, denilmektedir. Diyarbakır mutfağında yer alır.

İlbeyli yöresi, Sivas il merkezi ile Şarkışla ilçesi arasında kalan kendine özgü kültürel bir bütünlüğe sahip olan bir bölgedir. Halk inanışları açısından oldukça zengin bir birikime sahiptir. Bölgedeki köylerin önemli bir kısmı coğrafi konum olarak Şarkışla'ya daha yakın olsa da idari olarak Sivas merkeze bağlıdırlar.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.