İçeriğe atla

Ekstranet

İnternet, ekstranet ve intranet kullanıcıları.

Ekstranet (İng. extended intranet;[1] kısaca extranet) bir işletmenin, işletme dışındaki paydaşları ile veri ve enformasyon paylaşımı için mevcut telekomünikasyon altyapısını kullanarak teşkil ettiği bilgisayar ağına verilen addır.[2] Ekstranetler yetkili paydaşlara şirket intranetinin belirli bölümlerine, kurum dışından ve genellikle İnternet üzerinden erişim yetkisi verilerek oluşturmaktadır. Ekstranet teknolojisi, bir işletmenin diğer özel ve tüzel kişilerle ilişkiler kurmasını, İnternet üzerinden hizmet ve destek sunmasını, daha kapsamlı işbirliği yapabilmesini ve giderek bu ilişkileri güçlendirmesini sağlamaktadır. Ekstranetler özellikle e-ticaret, m-ticaret ve e-devlet uygulamaları için kullanılmaktadır.

Aynı kurumun farklı amaçlara hizmet eden ve farklı paydaşlara açık, farklı ekstranetleri bulunabilmektedir.[3] Ekstranetler aracılığı ile kurumlar şubelerini merkezlerine ve birbirlerine bağlamakta; çalışanlarına kurum dışından intranete bağlanma olanağı sunmaktadır. Tedarikçileri ile—başta planlama, sipariş verme ve ödeme olmak üzere—iş süreçlerini entegre etme imkanına kavuşmaktadır. Ortakları ile birlikte gerçekleştirdikleri projeleri tek bir sistem üzerinden yönetmektedir. Müşterileri ile enformasyon ve belge paylaşmakta; onlara ürün ve hizmet desteği vermektedir. Ekstranetlerin kullanımı işletmelere aşağıdaki yararları sağlamaktadır:[4][5]

  • Düşük maliyet.
  • Hatalarda azalma.
  • Enformasyon paylaşımı ve işbirliği.
  • Hızlı enformasyon akışı.
  • Hızlı ve verimli iş görme.
  • Esneklik.
Ekstranet mimarisi. Bir işletmenin merkezini, şubelerini, müşterilerini, kurum dışı çalışanlarını ve tedarikçilerini kurumsal intranete bağlayan şematik bir ekstranetin bileşenleri.

Ekstranetlere genellikle İnternet üzerinde TCP/IP protokolü ve Web uygulamaları kullanılarak erişilmektedir.[6] Veri güvenliği, erişim ve kimlik doğrulama protokolleri kullanılarak sağlanmaktadır. Kimlik doğrulama için kullanıcı adı ve şifresinin yanı sıra, bazen kullanıcının IP adresinden de yararlanılmaktadır. Veri yolları üzerinde, veri ve enformasyon iletişimin gizliliği için, açık ya da kapalı algoritmalar kullanılarak şifreleme yapılmaktadır. Kapalı algoritmalar yolu ile İnternet üzerinde sanal veri tünelleri oluşturmak; İnternet'i sanki özel bir geniş alan ağı imişçesine kullanmak mümkün olmaktadır. Bu türden ekstranetlere sanal özel ağ denmektedir. Ekstranetlerde erişim güvenliği için güvenlik kalkanları kullanılmaktadır.[7] Ekstranetler için başlıca erişim seçenekleri arasında şunlar bulunmaktadır:[8]

  • Çevirmeli ağ.
  • Güvenli İnternet erişimi (ör. bakınız HTTPS ve SSL).
  • İntranet verilerinin bir kısmına kurum dışından ayrı bir sunucu (ekstranet sunucusu) üzerinde erişim.
  • Sanal özel ağ.

Kaynakça

  1. ^ Turban, E., D. King, D. Viehland ve J. Lee. (2006). Electronic Commerce 2006: A Managerial Perspective. S. 223. Prentice Hall.
  2. ^ Stallings, W. (2009). Business Data Communications. 6. Basım. S. 78. Pearson.
  3. ^ Turban, E, D. Leidner, E. McLean ve J. Wetherbe. (2006). Information Technology for Management: Transforming Organizations in the Digital Economy. 5. Basım. S. 351-352. Wiley.
  4. ^ Turban, E. ve D. King. (2012). Electronic Commerce 2012: A Managerial and Social Networks Perspective. Pearson. Çevrimiçi dosya: T11 - Extranets, EDI, and XML. 29.12.2011 tarihinde http://wps.prenhall.com/bp_turban_ec_2012/207/53241/13629785.cw/content/index.html 19 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. bağlantısından erişildi.
  5. ^ Volsky, R., R. Fontenot ve L. Blalock. (2000). Extranets: Impacts on Business Practices and Relationships. Journal of Business and Industrial Marketing, 15(6), 438-457.
  6. ^ Stallings, W. (2009). Business Data Communications. 6. Basım. S. 191. Pearson.
  7. ^ Kizza, J. M. A Guide to Computer Network Security. S. 250. Springer
  8. ^ Stallings, W. (2009). Business Data Communications. 6. Basım. S. 192. Pearson.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Elektronik ticaret</span> genel olarak internet üzerinden yapılan iş endüstrisi türü

Elektronik ticaret ya da kısaca e-ticaret, 1995 yılından sonra İnternet kullanımının artmasıyla ortaya çıkan, ticaretin elektronik ortamda yapılması kavramıdır. Mağazasız perakendecilik olarak da bilinir. E-ticaret, mobil ticaret, elektronik fon transferi, tedarik zinciri yönetimi, İnternet pazarlaması, çevrimiçi işlem işleme, elektronik veri değişimi (EDI), envanter yönetim sistemleri ve otomatik veri toplama sistemleri gibi teknolojilerden yararlanır. E-ticaret, elektronik endüstrisinin en büyük sektörüdür ve yarı iletken sanayiinin teknolojik ilerlemeleri tarafından yönlendirilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">İntranet</span> kurum içi ağ

İntranet, sadece belirli bir kuruluş içindeki bilgisayarları, yerel ağları (LAN) ve geniş alan ağlarını (WAN) birbirine bağlayan, çoğunlukla TCP/IP tabanlı bir ağdır. İntranet'ler Ağ geçitleri ile diğer ağlara bağlanabilir. Temel oluşturulma amaçları, kuruluş bünyesinde bilgileri ve bilgi işlem kapasitesini paylaşmaktır.

<span class="mw-page-title-main">Sanal özel ağ</span> Uzaktan erişim yoluyla farklı ağlara bağlanmayı sağlayan internet teknolojisi

Sanal özel ağ ya da VPN, uzaktan erişim yoluyla farklı ağlara bağlanmayı sağlayan internet teknolojisidir. VPN sanal bir ağ uzantısı oluşturduğu için, VPN kullanarak ağa bağlanan bir cihaz, fiziksel olarak bağlıymış gibi o ağ üzerinden veri alışverişinde bulunabilir. Kısacası Virtual Private Network (VPN), internet ya da başka bir açık ağ üzerinden özel bir ağa bağlanmayı sağlayan bir bağlantı çeşididir. VPN üzerinden bir ağa bağlanan kişi, o ağın fonksiyonel, güvenlik ve yönetim özelliklerini kullanmaya da devam eder. VPN'in en önemli iki uygulaması OpenVPN ve IPsec'dir.

<span class="mw-page-title-main">İnternet</span> elektronik iletişim ağı

İnternet, bilgisayar sistemlerini birbirine bağlayan elektronik iletişim ağıdır. TDK, internet sözcüğüne karşılık olarak genel ağı önermiştir. İnternet yerine zaman zaman sadece net sözcüğü de kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Bilişim Çağı</span>

Bilişim Çağı bilişim ve iletişim teknolojilerindeki gelişimin insanlık tarihinde toplumsal, ekonomik ve bilimsel değişimin yönünü yeniden belirlediği ve giderek ağ toplumunun ortaya çıktığı döneme verilen addır. Başta imalat sanayii olmak üzere, ulaştırma, inşaat ve enerji sektörlerindeki gelişmelerin toplumsal ve ekonomik değişimin itici gücü olduğu endüstri toplumunun gelecekte neye evrileceği konusundaki tartışmalar 1950'lerin sonlarında başlamıştır. Başlangıçta bu döneme Endüstri Sonrası Çağı denmiştir. Bilgi Toplumu/Çağı, Enformasyon Toplumu/Çağı, İnternet Toplumu/Çağı, Elektronik Çağ, Siber Toplum/Çağ, Dijital Çağ, Sanayi-ötesi Çağ, Post-Modern Çağ, Yeni Çağ gibi çeşitli isimlerle de bilinmektedir. 1980'lerde İnternet'in kullanımının yaygınlaşması ve nihayet 1995'te tamamen serbest bırakılmasından sonra endüstri sonrası terimi yerini enformasyon sözcüğüyle değiştirmiş, kavram Türkçeye Bilişim Çağı ya da Bilgi Çağı olarak yerleşmiştir. Günümüzde "Bilişim Çağı" terimi, 1990'lardan bugüne kadar olan süre için kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hyper-V</span>

Hyper-V, Microsoft Hyper-V, Viridian kod adındaki ve önceleri Windows Sunucu Sanallaştırma olarak bilinen, x64 bilgisayarlar için hypervisor tabanlı bir sanallaştırma sistemidir. Birden fazla sunucu rolünü tek bir fiziksel ana makinede çalışan ayrı sanal makineler olarak birleştirerek sunucu donanımı yatırımlarını iyileştirmek için bir araç sağlar. Hyper-V ayrıca, Windows haricinde Linux gibi işletim sistemleri de dahil olmak üzere birden fazla işletim sistemini verimli bir şekilde tek bir sunucuda çalıştırmak ve 64-bit bilgi işlemin gücünden faydalanmak için de kullanılabilir.Windows Server 2008'in belirli x64 sürümleriyle birlikte Hyper-V'nin bir betası sevk edilmiş ve kesinleşmiş sürüm 26 Haziran 2008'de piyasaya çıkmıştır. Yeni çıkacak olan Windows Server 2012® Hyper-V® ile de birden fazla işletim sisteminin paralel olarak aynı sunucu üzerinde çalıştırılmasını sağlamaktadır.

Yönlendirme protokolleri, yönlendirici üzerinde koşan ve tablonun güncellenmesini sağlayan kurallardır; genelde yazılım ile gerçekleşirler. Protokoller iç (interior) ve dış (exterior) olarak iki sınıfa ayrılmıştır. İç protokoller daha çok pek fazla büyük olmayan özel ağ içindeki yönlendiriciler arasında kullanılırken, dış protokoller birbirinden bağımsız ve geniş ağlar arasındaki yönlendiriciler üzerinde koşturulur. Yönlendirme protokolleri ile yönlendirmeli protokoller, genelde birbiriyle karıştırılır; ancak farklı tanımlamalardır. İlki, yani yönlendirme protokolleri, dinamik yönlendirme protokoller ise IP, IPX, DECnet, XNS, AppleTalk gibi protokolleri anlatır.

İşletme enformatiği, işletme yönetimi ve bilgisayar bilimleri alanlarını kapsayan sosyo-teknik bir disiplindir. İşletme enformatiği eğitimi üniversite düzeyinde verilmekte, bir işletme enformatiği bölümü ya da programını bitiren üniversite mezunları işletme enformatiği uzmanı unvanı almaktadır. Dünyanın çeşitli ülkelerinde olduğu gibi Türkiye'deki bazı üniversitelerde de işletme enformatiği alanında lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimi verilmektedir. Üniversitelerin benzer bölümleri kimi zaman:

<span class="mw-page-title-main">Bulut bilişim</span> internet tabanlı bilişim hizmeti

Bulut bilişim, bilgisayarlar ve diğer cihazlar için, istendiği zaman kullanılabilen ve kullanıcılar arasında paylaşılan bilgisayar kaynakları sağlayan, internet tabanlı bilişim hizmetlerinin genel adıdır. Bulut bilişim bu yönüyle bir ürün değil, hizmettir; temel kaynaktaki yazılım ve bilgilerin paylaşımı sağlanarak, mevcut bilişim hizmetinin; bilgisayarlar ve diğer aygıtlardan elektrik dağıtıcılarına benzer bir biçimde bilişim ağı üzerinden kullanılmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Storage area network</span>

Storage area network (SAN), Türkçe literatüründeki adı ile Depolama alan ağı; büyük ağ kullanıcılarına hizmet vermek üzere veritabanı sunucuları ile birlikte farklı tipteki veri depolama cihazlarını birbirine bağlayan ve bu cihazlar arasında veri alışverişine olanak veren özel amaçlı, yüksek hızlı bir ağdır. Bir depolama alan ağı, yönetim katmanına fiziksel bağlantılar sağlayan ve aynı zamanda bilgisayar sistemlerini, depo birimlerini ve bu birimlerin aralarındaki bağlantıları düzenleyen bir iletişim altyapısından oluşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bilgisayar tabanlı bilişim sistemi</span>

Bilgisayar tabanlı bilişim sistemi bilişim ve iletişim teknolojilerinden yararlanarak veri toplamak, depolamak, işlemek ve iletmekte kullanılan bileşenlerin oluşturduğu sosyo-teknik bütüne verilen addır. Bir bilgisayar tabanlı bilişim sistemi, donanım, yazılım, iletişim aygıtları, bilgisayar ağları, sistem kullanıcıları, teknik personel ve sisteme ilişkin yordamlardan (prosedürlerden) meydana gelmektedir. Sistem, ait olduğu toplumsal bağlam içerisinde bir ya da daha çok kullanım amacına hizmet etmektedir. İşletmeler açısından bu amaçlar arasında:

<span class="mw-page-title-main">Anaçatı bilgisayar</span>

Bir anaçatı bilgisayar milyonlarca kullanıcıya eş zamanlı olarak farklı hizmetler verebilen, büyük, güçlü ve pahalı bir bilgisayardır. Anaçatı bilgisayarların gücü şu nedenlerden kaynaklanmaktadır:

Bir iletişim ve iş birliği sistemi, bireylerin, çalışma gruplarının ve kurumların kendi içlerinde ya da birbirleri ile veri, enformasyon ve bilgi alışverişi için kullandıkları bir bilgisayar tabanlı bilişim sistemidir. Veri, enformasyon ve bilgi alışverişine mesajlaşma adı verilir. Mesajlaşma iki boyutta gerçekleşmektedir: Yer ve zaman. İletişim ve iş birliği sistemleri farklı yerlerde veya aynı yerde farklı zamanlarda bulunan birey ya da grupların mesajlaşma gereksinmelerini karşılamak için kullanılmaktadır. Mesajlaşma farklı zamanlarda gönderilen iletilerle gerçekleşebileceği gibi, iletileri eşzamanlı olarak paylaşma biçimini de alabilmektedir.

Veri, ham (işlenmemiş) gerçek enformasyon parçacığına verilen addır. Veriler ölçüm, sayım, deney, gözlem ya da araştırma yolu ile elde edilmektedir. Ölçüm ya da sayım yolu ile toplanan ve sayısal bir değer bildiren veriler nicel veriler, sayısal bir değer bildirmeyen veriler de nitel veriler olarak adlandırılmaktadır. Her sembolik gösterim gibi, veri de belirli bir nesne, birey ya da olguya ilişkin bir soyutlamadır. Ancak enformasyon ve bilginin soyutluk düzeyleri ile karşılaştırıldığında, verilerin soyutluk düzeyi daha düşüktür. Bir verinin tek başına bir anlamı ve işlevi bulunmamaktadır. Veriler toplandıktan sonra gruplanarak, sıralanarak ve özetlenerek, elle ya da bilgisayarla işlenip enformasyona dönüştürüldüklerinde anlam kazanmakta; ait oldukları bağlamı açıklama gücüne kavuşmaktadır. Problem çözme ya da karar verme gibi bir amaca hizmet edebilecek duruma gelmektedir.

Tünel protokolü, bir ağ protokolü farklı bir yük-taşıma protokolü içerdiğinde bilgisayar ağ bağlantısı, bir tünel protokolü kullanır. Tünel protokolü kullanılarak, uyumsuz olan bir iletim protokolü üzerinde bir yük-taşıma taşınabilir ya da güvenilmeyen ağlarda güvenli bir yol oluşumu sağlanabilir.

Mobil güvenlik ya da mobil telefon güvenliği, mobil işlemenin öneminin ve kullanılan akıllı telefonların sayısının artması ile birlikte öne çıkmıştır. Genel olarak bakıldığında, mobil güvenlik, mobil cihazlarda saklanan bilgilerin ve servislerin koruma altına alınması olarak değerlendirilebilir.

<span class="mw-page-title-main">İnternet güvenliği</span>

Internet güvenliği, yalnızca Internet, sıkça tarayıcı güvenliği ve World Wide Web ile ilgili değil, aynı zamanda Ağ Güvenliği, uygulama ve işletim sistemleri sistemleri ile bir bütün olarak ilgilidir. Amacı, internet üzerinden saldırılara karşı kullanılacak kurallar ve önlemler oluşturmaktır. İnternet, bilgi alışverişi için güvenli olmayan bir kanalı temsil eder; bu da kimlik avı, çevrimiçi virüsler, truva atları, solucanlar ve daha fazlası gibi yüksek bir saldırı veya dolandırıcılık riskine yol açar.

Windows Server ile karıştırılmamalıdır.

Bir baş web sorumlusu (CWO), tüm intranet ve web siteleri dahil olmak üzere bir kuruluşun ağ varlığından sorumlu en üst düzey şirket yetkilisidir (yönetici). Kurumsal bir memur pozisyonu olarak, CWO doğrudan CEO'ya rapor verir. Bir CWO genellikle HTML, CSS, JavaScript, PHP, ASP, SQL vb. Yazılım dillerinde çok yetenekli olmalıdır. Büyüyen dijital baş görevli kadar yaygın bir rol değildir.

<span class="mw-page-title-main">ClearOS</span>

ClearOS, ClearFoundation tarafından geliştirilmiş ağ geçidi, dosya, yazdırma, posta ve mesajlaşma hizmetlerine sahip bir Linux dağıtımıdır.