İçeriğe atla

Ekranoplan

An A-90 Orlyonok ground effect vehicle

Ekranoplan, ilk olarak Rusların Hazar Denizi'nde hızlı nakliyat yapabilmek amacıyla geliştirilen ve üretilen, deniz seviyesindeki muazzam kararsız bölgede (Muazzam kararsız bölge: dünya üzerindeki en kararsız bölge hava su arasıdır.[1] Eğer araç biraz yükselse hava akımından etkilenerek kendisine zarar verir, tam tersine alçalırsa denize çarpıp parçalanmasına yol açar.) yüksek hızlara ulaşabilen bir kargo aracıdır. Yüzeye yakın olan kanatları sayesinde fazladan bir kaldırma kuvveti oluşturur. Aracın deniz ile arasındaki mesafenin azalarak sürtünme kayıplarının en aza inmesi hedeflenmiştir. Ancak en büyük problem büyük dalgalar ve belirsiz hava koşulları olmuştur bu nedenle deniz seviyesinden en fazla 3 metre yükseklikte gidebilecek şekilde tasarlanmıştır. Aynı zamanda 5 metrelik dalga koşuluna kadar kalkış, istikrarlı “uçuş seyri” ve güvenli “iniş” yapabilmektedir.

Bu uçaklar Sovyet Birliği tarafından geliştirilmiş olup yüksek hızlı askeri taşımacılık için Hazar Denizi ve Karadeniz kıyılarında görevlendirilmesi amaçlanmıştı. Ayrıca çok ilginç bir husus, bu uçak 73,8 metre uzunluğu ile şimdiye kadar yapılmış en büyük yapılardan biridir.[2]

Teoride, çok hızlı bir şekilde (650 Km/h) tank, erzak ve mürettebat ile seyir yapabilme özelliğine sahiptir. Bu araç denizdeki kararsız bölgede 650 km/h hıza ulaşabilen gemi-hoverkraft-uçak melezi bir araçtır. Bilinenlere göre bu araç 1000'den fazla tank mürettebat ve erzak taşımaktadır.[][3]

Zemin etkili araç

Bir zemin etkili araç (GEV) olarak da bilinen kanatları ve yüzey arasındaki aerodinamik etkileşimden yararlanarak, dünyanın yüzeyine yakın seviyede uçuş yapan zemin etkili uçak-gemi arası bir araçtır. GEV ayrıca bir kanadın-zemin-etkisinde bir (WIG) araçtır, flarecraft, deniz skimmer, ekranoplan, SkimMachine ya da bir kanadın-yüzey etkili gemi (WISE) olarak bilinir.[4]

Mekaniği

Bir GEV bazen arasında bir geçiş olarak karakterize hoverkraft ve bir uçak değildir fakat bunların arasında bir araçtır. İki aracın da karakteri bu araçta mevcuttur. Bir hoverkraft statik basınçlı hava yastığı (Tabandan aşağı doğru hava üfleyen fan) üzerine desteklenmektedir. Uçak ise hava ittirmesiyle kendisini hızlandıran bir araçtır. Ekranoplan ise su ile hava arasındaki en kararsız bölgede bu iki aracın yaptığı şeyi mükemmel bir uyum ile yapmaktadır. Kanat uçlarındaki suya değen kayık tipli bir havuz ile suya tutunmaktadır.

Ek yardımcı motorlar tarafından kanatları altında üfleme motorları olan bir hoverkraft benzeri bir etkiyi veya kalkışı yardım etmek amaçlı kullanılmıştır. Rus Lun ve Dingo gibi bazı GEV tasarımlarında, "güç destekli ram" kullanıldı. Bir GEV bu zemin etkisi olmadan etkili bir şekilde kullanmasının önüne geleneksel bir uçaktan farklıdır ve onun çalışma yüksekliği buna göre sınırlıdır böylece kanat açıklığı da farklılık göstermektedir. Bazı GEV'ler, aslında, zemin etkisinden çıkabiliyor.

Son yıllarda farklı GEV türleri çoğunlukla sivil ve askeri kullanım için geliştirilmiştir. Bununla beraber, bu genel olarak kullanılan zanaat içinde değildir[5]

Tarihçe

1920'lerin ortalarına gelindiğinde, "zemin etkisi" olgusunu pilotlar bir açılış işlemi sırasında piste yaklaştığında uçaklar daha verimli hale gelmesi söz konusu olabileceğini iyi biliniyordu. 1934 yılında ABD Ulusal Havacılık Danışma Komitesi kadar konu üzerinde bu noktaya bir araştırma özeti İngilizce tercümesi; "Teknik Memorandumu 771, Uçaklar ve Kalkış ve İniş üzerine Yer Etkisi" yayınladı. Fransız yazar Maurice Le Sueur, bu olguya dayanarak bir öneri eklemişti: "Burada mucitlerin hayal gücü geniş bir alan sunmaktadır. Yer etkisi uçuş için gerekli olan gücü büyük oranlarda azaltır. Yani burada -her zaman yer etkisi bölgesinde kalabilecek bir hava aracı tasarlanmak koşuluyla- aynı anda hem hızlı hem de ekonomik bir uçuş söz konusudur. İlk bakışta böyle bir araç tehlikelidir, çünkü yer etkisinin gözlemlenebileceği irtifada yüzey pürüzlüdür (üstünde çeşitli engeller vardır) ve araca manevra kabiliyeti özgürlüğü sağlamaz. Fakat büyük boyutlu bir hava aracında ve su üstünde bu düşünce denenebilir… " deneysel araçları az sayıda inşa eden İskandinavya ve Finlandiya'dan hemen önce, İkinci Dünya Savaşı meydana gelmiştir. 1960'ların, teknoloji nedeniyle bağımsız katkıları büyük ölçüde, gelişmeye başlamıştır Rostislav Alexeyev, Sovyetler Birliği ve Alman Alexander Lippisch, Amerika Birleşik Devletleri ile çalıştı. Lippisch bir uçak mühendisi olarak çalıştı, oysa Alexeyev bir gemi tasarımcısı olarak kendisini arka planda tuttu. Alexeyev ve Lippisch etkisi bugün görülen GEV araçlarda hala çok belirgindir.

Sovyet lideri Nikita Kruscev’in yakın arkadaşı aerodinamik uzmanı Rostislav Alekseyev’in geliştirdiği ve Ekranoplan olarak isimlendirdiği yeni bir tür hava taşıtıdır. Ekranoplan sürekli olarak denizin 15-20 metre kadar üzerinde uçuyor, hızlı hareket edebiliyor ve daha az yakıt tüketiyordu. Ayrıca, tam olarak havada olmadığı için hem hava radarları hem de tam olarak su üzerinde olmadığı için denizaltı radarları tarafından da tespit edilemiyordu. Değişik modelde Ekranoplanlar, Sovyet donanması tarafından uzun yıllar asker (aynı anda 400-500 kişi) ve mühimmat (bir seferde yüzlerce ton) taşımak için kullanıldı. Soğuk savaşın bitimi ile maliyetleri ve bakımsızlıkları sonucu proje askıya alındı. Ekranoplanların en büyük handikabı, dalgalı denizlerde uçuşunun riskli olmasıdır.

Uzmanlar karayollarındaki yük ve yolcu trafiğini denizlere aktaracak hem de bunu uçak süratiyle yapacak olan Ekranoplanların ulaşımda bir devrim yaratacağını ifade ediyor. “yarı uçak yarı gemi” olarak geliştirilen gizli bir askeri projenin kod adı "Proje 903″tür.

Galeri

  • Ekranoplan TUNGUS
    Ekranoplan TUNGUS
  • TUNGUS
    TUNGUS
  • TUNGUS
    TUNGUS

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2020. 
  2. ^ "Ekranoplan Nedir - Mühendis Beyinler". www.muhendisbeyinler.net. 19 Mayıs 2016. 21 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2023. 
  3. ^ "Ekranoplan: The Soviet Sea Monster". U.S. Naval Institute (İngilizce). 1 Ekim 1988. 25 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2023. 
  4. ^ "ekranoplan". www.ae.metu.edu.tr. 12 Aralık 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2023. 
  5. ^ "Ekranoplan: The Airplane-Ship Hybrid - TT CONSULTANTS" (İngilizce). 14 Haziran 2022. 27 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Uçak</span> Motorlu hava taşıtı

Uçak veya tayyare; hava akımının başta kanatlar olmak üzere kanat profilli parçaların alt ve üst yüzeyleri arasında basınç farkı oluşturması sayesinde havada tutunarak yükselebilen, uçma özellikli motorlu bir hava gemisi ve hava taşıtıdır. Pistonlu ya da jet motorlu, sabit kanatlı ve havadan ağır pek çok hava taşıtı uçak kategorisine dahildir. Günümüzde en temel uçak tipleri, yolcu uçağı, savaş uçağı, kargo uçağı olarak bilinirken, farklı coğrafi şartlara göre özelleştirmiş uçaklar da mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Uçak gemisi</span> açık denizlerdeki bir çeşit donanma-hava üssü

Uçak gemisi, tam uzunlukta bir uçuş güvertesi ve uçakları taşıma, silahlandırma, konuşlandırma ve kurtarma tesisleri gibi olanaklarla donatılmış, açık deniz hava üssü olarak hizmet veren bir savaş gemisidir.

<span class="mw-page-title-main">Kanat</span> hayvan ya da cansız bir objenin uçmasını sağlayan organ ya da parça

Kanat, uçma veya hareket etme amacıyla kullanılan ve genellikle kuşlar, böcekler veya uçaklar gibi hayvanlar veya araçlar tarafından kullanılan bir yapıdır. Kanatlar, aerodinamik prensiplere dayalı olarak tasarlanmış ve şekillendirilmiştir, böylece hava akışını kontrol ederek uçuş veya hareket sağlayabilirler. Kanat belli bir evrimsel ve biyolojik süreç sonrası oluşabilmesinin yanı sıra beşeri olarak da modellenebilip uçmak veya bir sıvı içerisinde hareket sağlamak için de özelleştirilebilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Gemi</span> Ulaşım aracı

Gemi dünya denizlerini, okyanuslarını, nehir, göl ve diğer yeterince derin su yollarını dolaşan, mal ve yolcu taşıyan veya savunma, araştırma ve balıkçılık gibi özel görevleri yapan büyük bir deniz taşıtı’dır. Gemiler genellikle boyut, şekil, yük kapasitesi ve amaca göre teknelerden ayrılır. Yelken çağı'nda "gemi", en az üç Kabasorta arma‘lı direkleri ve tam cıvadra yelken planıyla yelkenli gemi olarak tanımlanır.

<span class="mw-page-title-main">Suhoy Su-27</span> Sovyet yapımı dördüncü kuşak savaş uçağı

Suhoy Su-27 Suhoy Tasarım Bürosu (SDB) tarafından tasarlanmış 4.nesil üstün manevra yeteneğine sahip Sovyetler Birliği avcı uçağıdır. Olağanüstü menzili, ağır silah yükü ve çok yüksek irtifada çalışma yeteneği ile Birleşik Devletlerin yeni nesil avcılarına birebir rakip olarak düşünülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Uçuş denetimleri</span>

Uçuş denetimleri ya da kumanda yüzeyleri; pilota uçağın uçuş yönü ve yeryüzüne göre durumunu (attitude) kumanda etme yetisi sağlayan uçak parçalarının genel adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Havaalanı</span> hava aracı operasyonları için genişletilmiş destek olanaklarına sahip, hava araçlarının kalktığı ve indiği yer

Havaalanı, hava meydanı veya havalimanı; hava araçlarının kalkması ve inmesi için özel olarak hazırlanmış, hava araçlarının bakım ve diğer ihtiyaçlarının karşılanmasına, yolcu ve yük alınmasına ve verilmesine ilişkin tesisleri bünyesinde bulunduran yerlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Hava yastıklı tekne</span> Hovercraft kolaylıktır

Hoverkraft (İngilizce:Hovercraft), sakin ve hareketli hâlde iken, tüm ağırlığı sürekli oluşturulan hava yastığı tarafından taşınan deniz aracıdır. Hafif oldukları için çok yüksek hızlara ulaşabilirler. Bir bakıma gemi ile uçak arasındaki büyük hız farkı aralığında bir köprüdürler. Bir hava tabakası üzerinde hareket ederler. Hava direnci, su direncine göre çok az olduğundan daha düşük direnç gösterirler. ACV ve CAB diye adlandırılan iki çeşidi vardır. ACV’lerin hava yastıkları tamamen elastik bir etek ile çevrelenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İniş takımı</span> Uçağın yere inişini kolaylaştıran yapı

İniş takımı, havacılıkta uçağın yere inişini kolaylaştıran yapıya denir. İniş takımları uçak kalktıktan inene kadar geçen süre içinde kapalı tutulur.

<span class="mw-page-title-main">Kuyruk türbülansı</span>

Kuyruk türbülansı veya dümensuyu türbülansı, uçağın kanatlarının üstü ve altı arasındaki basınç farkı nedeniyle uçağın arkasında oluşan girdaptan kaynaklanan türbülans. İngilizce wake sözcüğü "bir hava veya deniz taşıtının geçtikten sonra havada veya suda bıraktığı iz" anlamına gelir. Bu nedenle kuyruk türbülansı bazen dümensuyu türbülansı olarak da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Dümen</span>

Dümen, deniz ve hava taşıtlarının sapma hareketini gerçekleştirmesine yarayan, dikey stabilize üzerindeki kumanda yüzeyi. Hidrolik ve joystick olmak üzere iki tür dümen vardır.

<span class="mw-page-title-main">Kalkış</span>

Kalkış; uçabilen canlılar ve hava taşıtlarının yer, su ve diğer yüzeylerle temasının kesilerek uçmaya başlaması. Uzay araçları ve roketlerin yeryüzü ile büyük bir açı yapacak şekilde rampadan yaptığı kalkışa genellikle fırlatma denir.

<span class="mw-page-title-main">Pist (havacılık)</span> hava araçların iniş ve kalkış yaptığı alan

Pist, hava araçlarının iniş ve kalkış yapması için kullanılan dikdörtgen şeklindeki alan. Türkçeye Fransızca piste sözcüğünden geçmiştir. Asfalt, toprak veya çim gibi farklı yüzeylere sahip olabilir. Piste geliş-gidişlerde ve meydanın diğer kısımlarında hava taşıtlarının kendi motor gücü ile yerdeki hareketlerine (rule) tahsis edilmiş yollara taksi veya rule yolları denir. Pistler ve rule yolları, bir meydandaki manevra sahasını oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Yer sürati</span>

Yer sürati (GS), uçuştaki herhangi bir hava aracının yeryüzü üzerindeki izdüşümünün hızı. GS kısaltması İngilizce ground speed kavramının akronimidir. Havacılıkta yer süratinin hava sürati ile ilişkisinin anlaşılabilmesi için öncelikle şu süratlerin bilinmesi gerekir:

Uçuş yükü, bir hava taşıtının ya da bir fırlatma aracının taşıma sığasıdır ve genellikle ağırlık olarak ölçülür. Uçuşun ya da görevin türüne göre, aracın uçuş yükü şunları içerebilir: kargo, yolcu, uçuş mürettebatı, cephane, bilimsel araç gereç veya deneyler ya da diğer donanımlar. İsteğe bağlı olarak taşındığında, ek yakıt da ayrıca uçuş yükünün bir parçası sayılır. Ticari bağlamda, taşıma yükü sadece gelir getirici/üretici kargodan ya da ücret ödeyen yolculardan oluşabilir.

<span class="mw-page-title-main">Kuşların uçuşu</span>

Kuşların uçuşu, kuşların havalanarak uçtuğu çoğu kuş türü tarafından kullanılan ana hareket şeklidir. Uçuş, kuşların beslenmesine, üremesine, avcılardan kaçınmasına ve göç etmesine yardımcı olur.

<span class="mw-page-title-main">Alexander Lippisch</span>

Alexander Martin Lippisch, kuyruksuz uçakların, delta kanatların ve yer etkisinin anlaşılmasına önemli katkılarda bulunan ve ayrıca ABD'de çalışan bir Alman havacılık mühendisi, aerodinamiğin öncüsüydü. Opel-RAK programı, dünyanın ilk roketle çalışan planörünün tasarımcısıydı.

<span class="mw-page-title-main">A-90 Orlyonok</span>

A-90 Orlyonok, Sovyet yapımı bir ekranoplandır. Uçak, ilk uçuşunu 1972 yılında gerçekleştirmiş olup 1979 yılında hizmete girdi ve Sovyet Deniz Kuvvetleri tarafından kullanıldı.

<span class="mw-page-title-main">Lun</span>

Lun, Sovyet yapımı bir ekranoplandır. Uçak, 1975 yılında tasarlanmış olup 1987 yılında hizmete girdi ve Sovyet ve Rusya Deniz Kuvvetleri tarafından kullanıldı. Operasyonel olarak bir savaş gemisi olarak konuşlandırılan tek ekranoplandır.

<span class="mw-page-title-main">Boeing MQ-25</span>

Boeing MQ-25 Stingray, hava yakıt ikmali için tasarlanmış bir insansız hava aracıdır (İHA). Temel olarak, taşıyıcı tabanlı uçakların savaş menzilini uzatmak için Amerika Birleşik Devletleri Deniz Kuvvetleri için tasarlanmıştır. MQ-25; F/A-18 Super Hornet, EA-18G Growler ve F-35C Lightning II gibi uçakların yakıt ikmali yapabilmesi için tasarlanmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.