Diğer anlam için Ekonomi sayfasına bakınız
Sosyalizm, sosyal ve ekonomik olarak toplumsal refahın, katılımcı bir demokrasiyle gerçekleşeceğini ve üretim araçlarının hakimiyetinin topluma ait olduğunu savunan, işçi sınıfının yönetime katılmalarına ağırlık veren, özel üretim yerine kamu bazlı üretimi destekleyen, telkin ve propagandalarını eğitim, tarım ve vergi reformları üzerinde yoğunlaştıran ekonomik ve siyasi bir teoridir. Siyasi yelpazede ve dünyanın çoğu ülkesinde sosyalizm, standart sol ideoloji olarak kabul edilir. Sosyalizm türleri, kaynak tahsisinde piyasaların ve planlamanın rolüne ve kuruluşlardaki yönetim yapısına göre değişir.
Perestroyka, SSCB'de 1980'li yıllardan itibaren gerçekleştirilen ekonomik ve siyasi sistemi yeniden yapılandırma ve reform hareketleri. İlk olarak 1979'da dönemin devlet başkanı Leonid Brejnev tarafından önerilmiş, daha sonra sonraki devlet başkanı Mihail Gorbaçov tarafından desteklenmiş ve teşvik edilmiştir.
Kapitalizm ya da diğer adlarıyla sermayecilik ve anamalcılık, üretim araçlarının özel mülkiyetine ve kâr amacıyla işletilmesine dayanan ekonomik sistemdir. Kapitalizmin tanımlayıcı özellikleri arasında sermaye birikimi, rekabetçi piyasalar, fiyat sistemleri, özel mülkiyet, mülkiyet haklarının tanınması, kişisel çıkar, ekonomik özgürlük, meritokrasi, iş ahlakı, tüketici egemenliği, ekonomik verimlilik, hükûmetin sınırlı rolü, kâr güdüsü, kredi ve borcu mümkün kılan finansal bir para ve yatırım altyapısı, girişimcilik, metalaşma, gönüllü değişim, ücretli emek, mal ve hizmet üretimi, inovasyon ve ekonomik büyümeye güçlü bir vurgu yer alır. Bir piyasa ekonomisinde kararlar ve yatırımlar, servet, mülk veya sermaye ya da üretim kapasitesini yönlendirme yeteneğine sahip kişiler tarafından belirlenir. Fiyatlar, mal ve hizmetlerin dağıtımı ise büyük ölçüde mal ve hizmet pazarlarındaki rekabet tarafından şekillendirilir.
Serbest piyasa, ürün fiyatının alıcı ve satıcının karşılıklı anlaşmasıyla belirlendiği, arz ve talebe hükûmet tarafından müdahale edilmeyen piyasadır. Ekonomik faaliyet tam rekabet şartları içinde serbestçe yapılır, ekonomik sorunların çözümünde müdahale değil, fiyat mekanizmasının kullanımı esastır. Fakat, her ne kadar serbest piyasa, hükûmetin arz, talep veya fiyatlar üzerine herhangi bir müdahale yapmamasını gerektirse de, tüccarların birbirlerini zorlamamasını ya da aldatmamasını da gerektirir. Bu yüzden tüm alım ve satımlar gönüllü olarak yapılır.
Piyasa ekonomisi; yatırım, üretim ve dağıtım ile ilgili kararların arz ve talebe dayalı olduğu, mal ve hizmet fiyatlarının serbest fiyat sistemi içinde belirlendiği ekonomidir. Çoğu mevcut piyasa ekonomisi belirli bir derece kadar ekonomik planlama veya devletin ekonomik aktiviteleri yönlendirmesini içerir ve dolayısıyla karma ekonomi olarak sınıflandırılır. Piyasa ekonomisi terimi bazen serbest piyasa ekonomisi ile eşanlamlı kullanılır, ancak serbest piyasa ekonomisi ayrıca laissez-faire veya serbest piyasa anarşizmini ifade eder. Piyasa ekonomisi çeşitli kooperatif türlerinin, kolektif veya özerk devlet kurumlarının bulunduğu bir serbest fiyat sisteminde de var olabilir. Piyasaların devlet tarafından gerekli şartlarda müdahaleye uğradığı sistem ise sosyal piyasa ekonomisidir.
Ekonomik liberalizm, piyasa ekonomisinin bireyci hatlara dayanmasını ve üretim araçlarının özel mülkiyette olmasını destekler. Ekonomik liberaller, serbest ticareti ve açık rekabeti engellediği için piyasaya yapılan hükümet müdahalesine ve korumacılığa karşı çıkma eğilimindedir, ancak mülkiyet haklarını korumak ve piyasa başarısızlıklarını çözmek için yapılan hükûmet müdahalesini destekler. Ekonomik liberalizm, Büyük Buhran ve Keynesyenizm'in yükselişine kadar genel olarak klasik liberalizmin ekonomik modelini ifade etmek için kullanılmıştır.
Karma ekonomi, kamu hizmetleri, güvenlik, askeriye, refah ve eğitim gibi hem özel işletmeleri hem de kamulaştırılmış devlet hizmetlerini kabul eden bir ekonomik sistemdir. Karma ekonomi aynı zamanda halkı, çevreyi veya devletin çıkarlarını korumaya yönelik bir tür düzenlemeyi de teşvik eder.
Planlı ekonomi; üretim faktörlerinin tümü veya büyük kısmının devlet denetiminde bulunduğu, üretim ve dağıtım kararlarının devlet tarafından alındığı ekonomik sistemdir.
Sosyal piyasa ekonomisi, rekabet ekonomisi temeline dayalı olan; özgür girişimi, piyasa ekonomisi içinde genellikle bir sosyal devlet hedefleyen, sosyal politikaların yanı sıra regülasyoncu serbest piyasa kapitalist ekonomik sistemini birleştiren bir sosyoekonomik modeldir.
Ekonomik sistem, bir toplumda mal ve hizmetlerin üretimini, ticaretini, dağıtımını ve kaynakların üretime tahsis edilmesini düzenleyen, ayrıca üretimi kimlerin yapacağına karar veren uygulama ve ilkeler bütünüdür.
Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı, 17 Nisan 1934 tarihinde Türkiye'de yürürlüğe konulan, 1934-1938 yılları arasında sanayi gelişiminin hedeflendiği plandır.
Ekonomide ekonomik değer, bir mal veya hizmetin ekonomik aktöre sağladığı faydanın bir ölçüsüdür ve paranın değeri, bu tür bir faydayı güvence altına almak için finansal veya diğer kaynakların etkili bir şekilde kullanılıp kullanılmadığının değerlendirmesini temsil eder. Ekonomik değer genellikle para birimleriyle ölçülür ve bu nedenle yorum şu şekildedir: "Bir kişinin bir mal veya hizmet için ödemeye razı olduğu ve ödeyebileceği maksimum para miktarı nedir?" Paranın karşılığı genellikle "daha iyi" veya "paranın karşılığının en iyi değeri" gibi karşılaştırmalı terimlerle ifade edilir, ancak aynı zamanda bir anlaşmanın paranın karşılığını verip vermediği gibi mutlak terimlerle de ifade edilebilir.
Pazar sosyalizmi veya Piyasa sosyalizmi, arz ve talebe dayalı olarak oluşan sosyalist ekonomik sistemdir. Bu sistemde üretim araçları kooperatiflere aittir. Yani üretim aracın üstündeki hakimiyet işçinindir. İşçi, üretimi gelen talebe göre belirler. Bu talebi belirlemek için de komite oluştururlar. Uygulanış olarak değişen pazar sosyalizmi ilk kez Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nde uygulandı. Burada sistem her ne kadar serbest piyasa mekanizmasına tabi olsa da üretim araçları devlete aitti. Ancak merkezi planlamadan farklı olarak neyin üretileceğine devlet değil işçiler karar veriyordu. Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nde uygulanan bu sistemde işçilerin küçük de olsa fabrika mülkiyetine ortak olma hakları vardı. Tito döneminde geniş bir şekilde uygulama alanı bulan piyasa sosyalizmi Tito'nun ölümüyle uygulamadan kalktı.
Nikolay İvanoviç Rıjkov, Rus devlet adamı. 1985-1991 yılları arasında Sovyetler Birliği Bakanlar Konseyi Başkanı olarak görev yaptı. Sovyetler Birliği Komünist Partisi üyesi (1956-1991), Yüksek Sovyet meclisi Sverdlovsk bölgesi milletvekili (1974-1989). Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra 1995-2003 yılları arasında Duma milletvekilliği ve 2003 yılından itibaren de Federasyon Konseyi üyeliği yaptı.
Devlet Planlama Komitesi, bilinen adıyla Gosplan , Sovyetler Birliği'nin ekonomik planlamasından sorumlu olan ajanstır. 1921 yılında kurulmuştur ve 1991 yılında Sovyetler Birliği'nin dağılmasına kadar varlığını sürdürmüştür, Gosplan temel olarak Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ekonomisine bağlı olan Sovyetler Birliği Ulusal Ekonomisinin Beş Yıllık Planlarını kurmuş ve yönetmiştir.
Altıncı Beş Yıllık Plan veya tam adıyla SSCB Ulusal Ekonomisinin Geliştirilmesi için Altıncı Beş Yıllık Plan, Sovyetler Birliği Komünist Partisi genel sekreteri Nikita Kruşçev tarafından 1956 yılındaki Sovyetler Birliği Komünist Partisi 20. Kongresi'nde açıklanan Sovyetler Birliği ekonomisini geliştirmek için başlatılan sanayi geliştirme planı. Genel olarak kamulaştırma, 1956-1962 ücret reformu ile beraber ücret sisteminin standartlaştırılması ve Sovyet halkının yaşam standartları üzerine değişikleri içerir.
Sovyet tipi ekonomik planlama, Sovyetler Birliği ekonomisi tanımlayan, diğer Marksist-Leninist ideolojiye sahip sosyalist devletler tarafından da uygulanan merkezi ekonomik planlama modeli. İkinci dünya ülkelerindeki ekonomiler arasında önemli farklılıklar olmasına rağmen, Sovyet tipi planlama ve ekonomiler, bu ekonomilerin ortak yapısal özelliğidir.
Azerbaycan Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlığı, Azerbaycan'da ekonomiden sorumlu bakanlıktır.
Ekonomide fiyat sistemi, herhangi bir mülk biçiminin değerlemeleri belirlendiği bir sistemdir. Tüm toplumlar, kıtlığın sonucu olarak kaynakların tahsisinde ve mübadelesinde fiyat sistemlerini kullanır. Fiyat sistemleri, parasız bir takas sisteminde bile mülklerin değiş tokuşundaki değişim oranlarının belirlenmesinde hala kullanılmaktadır.