İçeriğe atla

Ekonomik balon

ABD Başkanı George W. Bush - Ekonomik krizle ilgili basın toplantısı (30 Eylül 2008).

Ekonomik balon (diğer adlarıyla spekülatif balon, piyasa balonu, fiyat balonu, finansal balon veya spekülatif çılgınlık), insanların, bir varlığı sağladığı getiri oranı yerine, gelecekte daha da yüksek fiyata satabilme beklentileri sebebiyle satın alarak; o varlığın fiyatını klasik ekonomik yöntemlerle açıklanamayacak seviyelerde yükseltmesi durumudur.[1][2][3] (Başka bir deyişle yüksek fiyatları olan mal ve varlıklarla ticaret yapmaktır.)

Bazı ekonomistler ekonomik balonların var olmadığını savunuyor olsa da, fiyatların gerçek değerlerden sıkça sapma gösterdiğini savunanlar, ekonomik balonların sebebini açıklamakla uğraşırlar.

Bununla ilgili pek çok açıklama sunulmasıyla beraber ekonomik balonların belirsizlik veya spekülasyon olmasa da gerçekleşebileceği gösterilmiştir.

Tarihte finansal balon olarak değerlendirilen en eski örneklerden biri Hollanda’da ortaya çıkan “Lale Çılgınlığı (Tulip Mania)'dır.[4]

Kaynakça

  1. ^ "Bubbles" (İngilizce). 7 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2022. 
  2. ^ Kindleberger, Charles P. (2000). Manias, panics, and crashes : a history of financial crises. 4th ed. New York: Wiley. ISBN 0-471-38946-3. OCLC 43526862. 
  3. ^ Wöckl, Ines (2019). "Bubble Detection in Financial Markets - A Survey of Theoretical Bubble Models and Empirical Bubble Detection Tests" (İngilizce). doi:10.13140/RG.2.2.32636.69768. 
  4. ^ Umut EVLİMOĞLU, Mustafa GÜDER (2021). "TARİHTEKİ EKONOMİK BALONLAR IŞIĞINDA KRİPTO PARALARA GENEL BİR BAKIŞ". ASBİ Abant Sosyal Bilimler Dergisi. 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ekonomi</span> belirli bir alandaki farklı temsilciler tarafından sınırlanmış mal veya hizmetlerin üretimi, dağıtımı veya ticaretinden oluşan sistem

Diğer anlam için Ekonomi sayfasına bakınız

<span class="mw-page-title-main">Adam Smith</span> İskoç filozof ve ekonomist (1723–1790)

Adam Smith FRSA, "Ekonominin Babası" ve "Kapitalizmin Babası" olarak anılan İskoç ekonomist, ahlak filozofu, politik ekonominin öncüsü ve İskoç Aydınlanması sırasındaki önemli bir figürdü.

<span class="mw-page-title-main">Enflasyon</span> mal ve hizmetlerin zaman içinde değerinin artması, hayat pahalılığı

Enflasyon veya parasal şişkinlik, ekonomideki mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki genel artıştır. Bu genellikle tüketici fiyat endeksi (TÜFE) kullanılarak ölçülür. Genel fiyat seviyesi yükseldiğinde, her bir para birimi daha az mal ve hizmet satın alır; sonuç olarak, enflasyon paranın satın alma gücünde bir azalmaya karşılık gelir. TÜFE enflasyonunun tersi, mal ve hizmetlerin genel fiyat seviyesinde bir düşüş olan deflasyondur. Enflasyonun yaygın ölçüsü, genel bir fiyat endeksindekinin yıllık olarak yüzde değişimi olan enflasyon oranıdır. Hanelerin karşılaştığı fiyatların hepsi aynı oranda artmadığından, bu amaçla genellikle tüketici fiyat endeksi (TÜFE) kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Nasdaq</span> Özel teknolojisi borsası

Nasdaq, resmi bir düzenleyicisi olmayan tezgâh üstü piyasalarda (OTC) işlem gören menkul kıymetler için alım-satım fiyatlarının gösterildiği otomatik bilgi ağı olarak New York'ta kurulmuş olan özel borsadır. Dünyanın teknoloji borsası olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Finans</span> Akademik disiplin

Finans, para, döviz ve sermaye varlıklarının incelenmesi ve disiplinidir. Mal ve hizmetlerin üretimi, dağıtımı ve tüketiminin incelenmesi olan ekonomi ile ilgilidir ancak ondan farklıdır. Kapsama dayalı olarak Finansal sistemlerde finansal faaliyetlere ilişkin disiplin, kişisel, kurumsal ve kamu finansmanı olarak ayrılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Buhran</span> dünya çapında ekonomik bunalım (1929–1939)

Büyük Buhran, Büyük Depresyon veya 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı, 1929'da başlayan ve 1930'lu yıllar boyunca devam eden ekonomik buhrana verilen isimdir. Buhran, Kuzey Amerika ve Avrupa'yı merkez almasına rağmen, dünyanın geri kalanında da yıkıcı etkiler yaratmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Robert F. Engle</span> Amerikalı ekonomist

Robert Fry Engle III. Amerikalı ekonomisttir.

<span class="mw-page-title-main">Piyasa değeri</span>

Piyasa değeri, bazen market cap' denilir, hissedarların sahip olduğu halka açık şirketin mevcut hisse senetlerinin toplam değeridir.

<span class="mw-page-title-main">Lale çılgınlığı</span>

Lale çılgınlığı, diğer adlarıyla Lale balonu, Lale spekülasyonu Hollanda Altın Çağı'nda lale (Tulipa) soğanlarının fiyatlarının aniden aşırı derecede yükselip çöküşe geçtiği döneme verilen isim. Şubat 1637’de Lale Çılgınlığı’nın doruk noktasında laleye dayalı sözleşmeler yetenekli bir zanaatkarın yıllık gelirinin 10 katına satılmıştır. Bu olay genelde tarihteki ilk spekülatif balon olarak bilinir. Lale çılgınlığı terimi günümüzde varlık fiyatlarının gerçek fiyatlarından sapmasını ifade eden bir benzetme olarak kullanılmaktadır.

<i>Olağanüstü Kitlesel Yanılgılar ve Kalabalıkların Çılgınlığı</i> Charles Mackayın kitabı

Olağanüstü Kitlesel Yanılgılar ve Kalabalıkların Çılgınlığı İskoç gazeteci Charles Mackay tarafından yazılan ve ilk olarak 1841'de yayımlanan kitap.

<span class="mw-page-title-main">Finansal kriz</span>

Finansal kriz veya ekonomik kriz, terimi finansal kuruluşlar ya da mal varlıklarının büyük bir bölümünün aniden değerini kaybetmesi gibi çeşitli durumlar için kabul görmüş bir terimdir. 19. yüzyıldaki ve 20. yüzyılın başındaki birçok finansal kriz, banka panikleri ve bu paniklerle birlikte ekonomik durgunlukların rastlaşması ile ilgilidir. Finansal kriz olarak isimlendirilen diğer durumlar genelde borsa çöküşlerinden ve diğer ekonomik balonlardan, nakit para krizlerinden ve hükûmetlerin ekonomik yükümlülüklerini yerine getirmemesinden patlak verir. Finansal krizler, direkt olarak kâğıt üzerindeki varlığın kaybı sonucunu doğurur. Onlar, ekonomik durgunluklar ya da depresyonlarla devam etmedikçe gerçek ekonomiye direkt olarak etki etmezler.

Türkiye'de finansal krizler ya da ekonomik krizler makro ekonomik yapının bozulmasıyla ortaya çıkan buhran dönemleridir. 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı sonrası yaşanan başlıca krizler; 1946, 1958, 1960, 1974, 1980, 1982, 1990, 1994, 2000-2001, 2008-2012 ve 2018-2023 krizleridir.

<span class="mw-page-title-main">2007-2008 finansal krizi</span> dünya çapında ekonomik kriz

2007–2008 finansal krizi veya küresel finansal kriz, küresel ölçekte ciddi sonuçlar doğurmuş finansal bir krizdi. Amerika Birleşik Devletleri konut balonunun patlamasıyla birlikte bankalara yüksek risk binmesine ve dolayısıyla Birleşik Devletler gayrimenkulüne bağlı tüm menkul mülklerin değerlerinin dibe inmesine, beraberinde küresel finans kuruluşlarının zarar görmesine, Lehman Brothers'ın 15 Eylül 2008'de iflas etmesine ve bankalarının krize girmesine sebep oldu. Büyük Depresyon'dan bu yana en şiddetli küresel durgunluk olan Büyük Durgunluğu ateşledi. 2009'un sonlarında Yunanistan'da ufak bir krizle başlayıp sonrasında büyüyen Avrupa borç krizi ve İzlanda'daki üç büyük bankanın üçünün de banka yığılmasını içeren 2008–2011 İzlanda finansal krizini izledi.

<span class="mw-page-title-main">Japonya'nın balon ekonomisi</span>

Japonya'nın balon ekonomisi, Japonya'da 1986-1991 yılları arasında Japonya'da emlak ve borsa fiyatlarının büyük ölçüde şişirildiği bir ekonomik balondu. 1992'nin başlarında, bu fiyat balonu patladı ve Japonya ekonomisi durgunlaştı. Balon, varlık fiyatlarının hızlı bir şekilde artması ve aşırı ısınan ekonomik faaliyetin yanı sıra kontrolsüz para arzı ve kredi genişlemesi ile karakterize edildi. Daha spesifik olarak, varlık ve hisse senedi fiyatlarına ilişkin aşırı güven ve spekülasyon, o sırada aşırı parasal genişleme politikasıyla yakından ilişkiliydi.

İlk para arzı teklifi - kripto para birimleri kullanan bir finansman türüdür. Bu yöntem genellikle bir toplu finansman biçimi olarak nitelendirilir ancak kamu yatırımına meyilli olmayan özel bir ICO da mümkündür. Bir ICO'da, yatırımcılara yasal ödeme aracı veya Bitcoin veya Ethereum gibi diğer kripto para birimleri karşılığında spekülatif veya "belirteçler" ("paralar") şeklinde belirli bir miktarda kripto para satışı gerçekleşir. ICO'nun finansman hedefi karşılandığında ve proje başarıyla başlatıldığında, gelecekteki işlevsel para birimi olarak muhtelif belirteçler oluşturulur.

Finansta, büyük aptal kuramı, daha sonra daha da yüksek bir fiyata satılabilmeleri durumunda, fiyatları içsel değerini büyük ölçüde aşan aşırı değerli varlıkları satın alarak bazen para kazanılabileceğini öne süren bir kuramdır.

<span class="mw-page-title-main">Küresel Finans Merkezleri Endeksi</span>

Küresel Finans Merkezleri Endeksi (GFCI), Dünya Bankası, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) ve Economist Intelligence Unit gibi kuruluşlardan 100'den fazla endeksle birlikte çevrimiçi bir anketten alınan 29,000'den fazla finans merkezi değerlendirmesine dayanan finans merkezlerilerin rekabet gücünün sıralamasıdır. İlk endeks Mart 2007'de yayınlandı. Londra'daki Z/Yen Group ve Shenzhen'deki China Development Institute tarafından 2015'ten beri yılda iki kez ortaklaşa yayınlanır, ve finans merkezlerini sıralamak için en iyi kaynak olarak geniş çapta alıntılanır.

<span class="mw-page-title-main">Steve Keen</span> Avustralyalı ekonomist (d. 1953)

Steve Keen, Avustralyalı bir ekonomist ve yazardır. Kendisini post-Keynesçi olarak görmektedir ve neoklasik ekonomiyi tutarsız, bilim dışı ve ampirik olarak desteklenmemiş olmakla eleştirmektedir. Keen'in ekonomi hakkındaki düşünceleri üzerindeki başlıca etkiler arasında John Maynard Keynes, Karl Marx, Hyman Minsky, Piero Sraffa, Augusto Graziani, Joseph Alois Schumpeter, Thorstein Veblen ve François Quesnay yer almaktadır. Hyman Minsky'nin finansal istikrarsızlık hipotezi, finansal istikrarsızlığın matematiksel modellemesi ve simülasyonuna odaklanan ekonomiye yaptığı büyük katkının ana temelini oluşturmaktadır. Gördüğü şekliyle, Avustralya emlak balonunun kayda değer bir eleştirmenidir.

Finansal İstikrar Kurulu (İngilizce: Financial Stability Board, küresel finansal sistemi izleyen ve hakkında tavsiyelerde bulunan uluslararası bir organdır. Nisan 2009'daki G20 Londra zirvesinden sonra Finansal İstikrar Forumu'nun halefi olarak kurulmuştur. Kurul, tüm G20 büyük ekonomilerini, FSF üyelerini ve Avrupa Komisyonu'nu içerir. Uluslararası Ödemeler Bankası tarafından barındırılan ve finanse edilen yönetim kurulu İsviçre yasalarına göre kâr amacı gütmeyen bir dernek olarak kurulmuştur. Merkezi Basel'de yer almaktadır.

Finansal sistem, borç verenler, yatırımcılar ve borç alanlar gibi finansal piyasa katılımcıları arasında fon alışverişine izin veren sistemdir. Mali sistemler ulusal ve küresel düzeylerde çalışır. Mali kurumlar, karmaşık, yakından ilişkili hizmetlerden, piyasalardan ve yatırımcılar ile borç alanlar arasında verimli ve düzenli bağlantı sağlamayı amaçlayan kurumlardan oluşur. Diğer deyişle, paranın potansiyelini kullanmak ve faydalanmak için fonların gerek duyulduğu yerlere yeniden tahsisinin olduğu finansal ortam (para) mübadelesinin olduğu her yerde finansal sistemler vardır. Bütün bu mekanizmaya finansal sistem denilir.