İçeriğe atla

Ekolojik sanitasyon

Ekolojik Sanitasyon, insan atıklarını gübreye dönüştüren tuvalettir.[1] Kısaca ECOSAN (Ecological Sanitation) yaklaşımına göre evsel atık su bir kirletici değil yeniden değerlendirilerek kullanılabilecek bir kaynaktır. Bu yaklaşımda ayrıca, kaynakta kontrol ve nütrient döngülerinin tamamlanması gibi konular ön plana çıkmaktadır. Buna göre, evsel atık suların kaynağında fraksiyonlara ayrılarak toplanması ve her bir fraksiyonun özelliklerine uygun olan bir dizi işlemden geçirilerek tekrar değerlendirilmesi önerilmektedir. Kavramsal çalışmaların Almanya ve İsveç'te, uygulamaların ise Asya ve Afrika ülkelerinde daha yaygın olduğu izlenen ECOSAN’ la ilgili olarak Türkiye'de de çalışmalar başlatılmıştır.[2]

Ekolojik sanitasyon ve sanitasyon farkı

"Sanitasyon", insan dışkısının, evsel atık suların ve atıkların insanlar ve çevre üzerindeki etkileri nedeniyle toplanması, uzaklaştırılması ile ilgili ilke ve uygulamaları ifade etmektedir. Bu tanımda kullanılan kriterler sağlık risklerini ve çevre kirliliğini en aza indirme dereceleridir.

"Ekolojik Sanitasyon", sanitasyon sorunlarına bir ekosistem bakış açısı uygulayarak bir adım daha ileri gitmektedir. Atıkların sistem içindeki kaynaklar olarak algılanmasına dayanmaktadır. Bu anlamda Ekolojik sanitasyon sistemleri, insanların atıklarının bitki ve gıda üretmeye yardımcı olan mikroorganizmalar için bir kaynak olması nedeniyle ekosistemleri taklit edecek şekilde tasarlanmalıdır.[3]

Ecosan tuvalet sistemi

EcoSan tuvalet suya ihtiyaç duymayan kapalı bir sistemdir. Bu nedenle suyun az olduğu, su tablasının yüksek olduğu ve yeraltı suyu kirlenme riskinin arttığı yerlerde liç çukuru tuvaletlerine bir alternatiftir. Ecosan tuvalet, tarımda değerli bir kaynak yaratmak için besinlerin dışkıdan geri kazanılması ve geri dönüştürülmesi ilkesine dayanmaktadır. Ecosan tuvaletin çukuru dolduğunda kapatılıp mühürlenmektedir. Yaklaşık sekiz ila dokuz ay sonra dışkı tamamen organik gübreye dönüştürülür ve çiftliklerde kullanılabilmektedir. İlk çukur kapatıldığında kullanıcılar ikinci çukuru kullanmaya geçebilmektedir.[4]

Ecosan uygulama örnekleri

  • İsveç, Ecosan'ı daha büyük ölçekte uygulamaya koyma konusunda Avrupa'da lider olmuştur. Örneğin, İsveç'teki Tanum Belediyesi, çok kayalık ve zorlu arazileri nedeniyle başlangıçta ve daha sonra fosfor geri kazanımı için idrar ayırma tuvaletlerini tanıtmıştır.
  • İsveç ayrıca 2013 yılında, güvenli ve sterilize edilmiş karasu (idrar ve insan dışkısı) sertifikalandırmayı ve tanınmış bir gübre olarak daha fazla kullanım için mümkün kılmıştır.[5]
  • Stockholm Çevre Enstitüsü (SEI), 2001'den 2011'e kadar "Ecosanres" adlı dünya çapında büyük bir Ecosan araştırma programı yürütmüştür. Bu programın "Kuru Ecosan (kuru tuvaletlerin kullanılması)" pilot projelerinden biri UDDT' lerin çoklu ortamlarda büyük ölçekli bir uygulaması olmuştur.[6]

Kaynakça

  1. ^ "102 Tuvaletler (ekolojik sanitasyon) (lağım) - PDF Free Download". docplayer.biz.tr. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2021. 
  2. ^ "ECOSAN: Ekolojik evsel atıksu yönetimi" (PDF). İstanbul Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü 34469 Ayazağa, İstanbul. Baykal B.B., Allar D. A. 27 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  3. ^ "About us — Eco San". www.ecosan.at. 5 Ekim 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2021. 
  4. ^ "EcoSan toilets – an alternative to conventional sanitation in vulnerable locations | WASH Matters". washmatters.wateraid.org (İngilizce). 17 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2021. 
  5. ^ "Fosforun sürdürülebilir geri dönüşümü" (PDF). İsveç Çevre Koruma Ajansı'nın hükümetten bir görevlendirme raporu. 9 Aralık 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021. 
  6. ^ Rosemarin, Arno; McConville, Jennifer; Flores, Amparo; Qiang, Zhu (Ocak 2012). The Challenges of Urban Ecological Sanitation. Rugby, Warwickshire, United Kingdom: Practical Action Publishing. ISBN 978-1-85339-767-7. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çevre mühendisliği</span>

Çevre mühendisliği, doğal kaynakların kullanımı ve insan sağlığına uygun çevre koşullarının yaratılması ile ilgili mühendislik dalıdır. Diğer mühendislik dallarından farklı olarak, doğanın kaynaklarını tüketmeyi değil, doğaya sahip olduklarını geri vermeye çalışan bir mühendislik dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gübre</span> verimi artırmak için toprağa dökülen hayvansal dışkı.

Gübre, bitkinin beslenmesinde gerekli olan kimyasal elementleri sağlamak için toprağa ilave edilen herhangi bir madde.

Kent ekolojisi, kent yaşamına ilişkin, bitkilerle hayvanların fiziksel çevreye uyum göstermeleri benzetmesine dayanan bir yaklaşım.

<span class="mw-page-title-main">Ankara Çayı</span> Sakarya Nehrinin sağ kolu

Ankara Çayı; Sakarya Nehri'nin bir uzantısı olarak Ankara ilinin doğusundan başlayıp şehir merkezine kadar uzanan bir akarsudur. Porsuk Çayı'ndan sonra Sakarya Nehri'nin ikinci büyük kolu olan Ankara Çayı sırasıyla Nallıhan, Beypazarı ve Ayaş ilçelerinden geçerek şehri ortadan ikiye böler ve Sincan sınırları içerisinde Çubuk Çayı ile birleşip yoluna devam eder. Kuzeyden gelen Hatip Çayı ve güneydeki İncesu Deresi ise Ankara Çayı'nı besleyen diğer akarsu kaynaklarıdır. Yaz aylarında debisi azalırken yağışların artmasıyla birlikte akıntı şiddeti güçlenen çay, birçok noktada köprülerle aşılmış ve yine aynı sebepten dolayı ve evsel atıkların yarattığı koku nedeniyle bazı bölümlerinin üstü kapatılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Organik tarım</span>

Organik tarım, bitki nöbetleşmesi, yeşil gübre, kompost, "biyolojik zararlı kontrolü"nü içeren ve toprak üretkenliğini sağlamada mekanik işlemeye dayanan; sentetik gübre, pestisit, hormon, hayvan yem katkıları ve genetiği değiştirilmiş organizmaların kullanımını reddeden veya sınırlayan tarım yöntemidir. Organik tarımda toprak ve su gibi doğal çevrenin tarım eliyle kirletilmesini engellemek, temiz malzeme ve teknikler kullanılarak üretilen tarım ürünleri ile insan, hayvan ve çevrenin sağlığı üzerinde olumlu katkı sağlamak amaçlanır.

<span class="mw-page-title-main">Boşaltım</span>

Boşaltım veya atılım, metabolik atıkların organizmadan atıldığı bir süreçtir. Omurgalılarda bu işlem öncelikle akciğerler, böbrekler ve deri tarafından gerçekleştirilir. Boşaltım, maddenin hücreyi terk ettikten sonra belirli görevleri olabileceği salgılamanın tersidir. Boşaltım, tüm yaşam formlarında önemli bir süreçtir. Örneğin memelilerde idrar, boşaltım sisteminin bir parçası olan üretra yoluyla dışarı atılır. Tek hücreli organizmalarda, atık ürünler doğrudan hücre yüzeyinden boşaltılır.

<span class="mw-page-title-main">Tuvalet</span> temizlik demirbaşı

Tuvalet ya da hela, insan boşaltım sistemi artıkları olan dışkı ve idrarın boşaltılması ve uzaklaştırılması amacıyla tasarlanmış sabit düzenekler ile bunların yerleştirildiği kapalı mekândır. Tuvalet kelimesi hem atıkların boşaltıldığı tesisat, hem de bu tesisatın bulunduğu oda anlamında kullanılır. WC, hela, abdesthane, ayakyolu, kenef ve yüz numara olarak da bilinir. Modern tuvaletlerde insan ihtiyaçlarını gidermeye yarayacak ve atıkları kanalizasyon sistemine ulaştıracak, helataşı, klozet, bide ve pisuvar, otomatik koku makinesi, tuvalet kağıdı dispenseri, klozet kapağı, koku giderici klozet kapağı, elektronik bide gibi tesisatlar bulunur. Modern evlerde tuvalet odası genellikle küvet ya da duş gibi bir yıkanma tertibatı ile aynı odaya yerleştirilmiştir. Böyle odalara banyo denir. Çoğu evde bir banyonun yanı sıra bir de tuvalet bulunur. Bunlara ek olarak modern evlerde yetişkinlerin yattığı odaya açılan bir ebeveyn banyosu bulunması giderek yaygınlaşmaktadır. Bebeklere ihtiyaçlarını yapması için bebek bezi uygulanır, tuvalet eğitimi çocuklara küçük yaşlarından verilir.

<span class="mw-page-title-main">ÇEVKO</span>

Çevre Koruma Ve Ambalaj Atıkları Değerlendirme Vakfı veya kısaltılmış adıyla ÇEVKO, İstanbul'da yerleşik bir sivil toplum kuruluşudur.

<span class="mw-page-title-main">Çevre kirliliği</span> Doğa sorunu

Çevre kirliliği, çevrenin doğal olmayan bir şekilde insan eliyle doğallığının bozulmasıdır. Bu ekosistemi bozma eylemleri; kirlenme şeklinde tabir edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Gri su</span>

Gri su, evlerden veya ofis binalarından gelen dışkı kontaminasyonu olmayan suları, yani tuvaletlerden gelen atık su hariç bütün evsel atık suları ifade eder. Gri su kaynakları arasında lavabolar, duşlar, küvetler, çamaşır makineleri ve bulaşık makineleri bulunur. Gri su, siyah sudan daha az patojen içerdiğinden, tuvalet sifonu, peyzaj, tarla sulama ve içme suyu dışındaki diğer kullanımlar için yerinde işlenmesi ve yeniden kullanılması genellikle daha güvenli ve kolaydır. Gri su, kirli giysilerin yıkanması, duş veya banyoda anal bölgenin temizlenmesi nedeniyle yine de bazı patojenlere sahip olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Atık</span>

Atık, kullanılmış, artık istenmeyen ve çevre için zarar oluşturan her türlü maddedir. Biyoloji'de ter, üre, dışkı gibi canlı artıkları da atık olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Toprak kirliliği</span>

Toprak kirliliği, katı, sıvı ve radyoaktif artık ve kirleticiler tarafından toprağın fiziksel ve kimyasal özelliklerinin bozulmasıdır. Topraklarda meydana gelecek tüm olumsuz değişimler insan yaşamını kuvvetle etkileyecek güce sahiptir. İnsanların geçmişten gelen ve geçmişte zararları fark edilmemiş olan alışkanlıkları, bu gün toprak kirlenmesi ve bununla birlikte ortaya çıkan yer altı ve yüzey sularının kirlenmesine sebep olmaktadır. Toprak kayaçların parçalanmasıyla oluşur. Oluşumu çok uzun sürede gerçekleşen toprak insan eli ile çok kısa sürede tahrip edilir. Tarımın yapılabilmesi için temel unsur verimli tarım arazileridir yani topraktır. Daha çok ürün elde edebilmek için kullanılan gübreler, tarım ilaçları sağladıkları yararın yanı sıra toprak kirliliğinin önemli sebepleri arasında yer almaktadır. Çevreye gelişigüzel atılan çöpler, evsel atıkların ve sanayi atıklarının arıtılmadan toprağa karıştırılması da toprağı kirleten etkenlerdendir.

<span class="mw-page-title-main">Kompost</span> gübre çeşiti

Kompost, bitkisel ve hayvansal atıkların nemli-oksijenli ortamda bozunarak dönüştüğü organik gübredir.

<span class="mw-page-title-main">Köy tuvaleti</span> İnsan dışkısını yerin altında biriktiren tuvalet çeşidi

Köy tuvaleti, insan dışkısını toprakta kazılan bir çukur içine toplayan bir yer tuvaleti türüdür. Bu tür tuvalette su bulunmaz ya da her kullanıldığında bir ila üç litre su boşaltan ilkel bir sifon sistemi bulunur. Düzgün şekilde inşa edilip bakımı yapıldığında, çevreye atılan insan dışkısı miktarını azaltarak, açık alanda dışkılamaya göre daha az hastalık yayma özelliğine sahiptir. Bu tuvalet türünde dışkı ile gıda arasında sinekler aracılığıyla patojenlerin (mikropların) taşınması azalır. Bu patojenler enfeksiyöz ishalin ve bağırsak kurdu enfeksiyonlarının en büyük sebepleridir. Enfeksiyöz ishal 2011 yılında beş yaşın altındaki çocuklarda yaklaşık 0,7 milyon ölüme ve 250 milyon okul gününün kaybına yol açmıştır. Köy tuvaletleri dışkıyı insanlardan uzaklaştırmanın en düşük maliyetli yöntemidir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de çevre sorunları</span>

Türkiye'de çevre sorunları ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ilgilenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Dünya Tuvalet Günü</span>

Dünya Tuvalet Günü (WTD), 19 Kasım'da küresel sağlık krizi ile mücadele etmek için harekete geçmek için resmi Birleşmiş Milletler uluslararası gözlem günüdür. Dünya çapında 4,5 milyar insan "güvenli şekilde yönetilen temizlik" olmaksızın yaşamaktadır. Dünya Tuvalet Günü, Dünya Tuvalet Örgütü tarafından 2001 yılında kuruldu. On iki yıl sonra Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, Dünya Tuvalet Günü'nü 2013 yılında BM resmi bir günü ilan etti. Gözlem fakir ülkelerde halka açık alan, paylaşılan alan, evler, şehir ve köylerde insanların kullanımı için tuvalet, umumi tuvalet, sanisette, alafranga tuvalet, alaturka tuvalet, rezervuar, pisuvar, kompost tuvalet yaratılması için uğraşır.

<span class="mw-page-title-main">Sanitasyon</span> Temiz su ve uygun dışkı ve kanalizasyon bertarafı ile ilgili halk sağlığı koşulları

Sanitasyon temiz içme suyu, atık su ve kanalizasyonunun yeterli arıtımı ve bertarafı ile ilgili halk sağlığı koşullarını ifade eder. El yıkama gibi, dışkı ile insan temasının önlenmesi de sanitasyonun bir parçasıdır. Örneğin, çocuklarda yetersiz beslenmenin ve büyümenin durgunluğunun ana nedeni olan ishal, yeterli sanitasyonla azaltılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Organik gübre</span> Fertilizer developed from natural processes

Organik gübreler, doğal olarak üretilebilen ve karbon (C) içeren gübrelerdir. Gübreler, besin sağlamak ve büyümeyi sürdürmek için toprağa veya bitkilere verilebilen maddelerdir. Tipik organik gübreler, mineral kaynakları, et işleme, gübre, bulamaç ve guano dahil tüm hayvansal atıkları içerirken kompost gibi bitki bazlı gübreler ve biyokatıları içerir. Bir gübrenin ticari organik tarım için kullanılıp kullanılamayacağını belirleyen Organik Tarım İlkelerini karşılayan başka abiyotik kimyasal olmayan gübre yöntemleri de vardır.

<span class="mw-page-title-main">Biyokatılar</span>

Biyokatılar, bir kanalizasyon arıtma işleminden geri kazanılan ve gübre olarak kullanılan katı organik maddelerdir. Geçmişte, çiftçilerin toprak verimliliğini artırmak için hayvan gübresi kullanması yaygındır. 1920'lerde, çiftçi topluluğu yerel atık su arıtma tesislerinden gelen kanalizasyon çamurunu da kullanmaya başlamıştır. Uzun yıllar boyunca yapılan bilimsel araştırmalar, bu biyokatıların hayvan gübrelerindekilere benzer besin maddeleri içerdiğini doğrulamıştır. Tarımda gübre olarak kullanılan biyokatılar, genellikle hastalığa neden olan patojenlerin halka yayılmasını önlemeye yardımcı olmak için tedavi edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Fekal-oral yol</span> fekal patojenler içeren partiküller yoluyla hastalık bulaşması

Fekal-oral yol, dışkı partiküllerindeki patojenlerin bir kişiden başka bir kişinin ağzına geçtiği belirli bir hastalık bulaşma yolunu tanımlar. Fekal-oral yolla hastalık bulaşmasının başlıca nedenleri arasında yeterli sanitasyonun olmaması ve kötü hijyen uygulamaları yer almaktadır. Toprak veya su kütleleri fekal materyal ile kirlenirse, insanlar su kaynaklı hastalıklar veya topraktan bulaşan hastalıklarla enfekte olabilir. Gıdaların dışkı ile kirlenmesi de fekal-oral bulaşmanın bir başka şeklidir. Bir bebeğin bezini değiştirdikten veya anal hijyen sağladıktan sonra ellerin düzgün bir şekilde yıkanması gıda kaynaklı hastalıkların yayılmasını önleyebilir.