Ejekta (Latince: "dışarı atılan şeyler", tekil olarak ejektum), bir bölgeden fırlatılan parçacıklardır. Özellikle volkanolojide, volkanik bir patlamadan ve magma patlaması volkanik deliğinden veya kraterden çıkan piroklastik malzemeler içeren, havada veya su altında seyahat etmiş ve okyanus tabanında yer yüzeyine geri düşmüş partikülleri ifade eder.
Ada, çevresi bütünüyle sularla çevrili kara parçasına verilen addır. Yeryüzündeki adaların bütünü on milyon kilometrekarelik bir yer kaplar. Adalar, tek tek olabileceği gibi, gruplar halinde de olabilir. Bu şekildeki adalara “takımada” adı verilir. Yarımada ise suyla çevrili, ancak bir tarafından ana kara parçasına bağlı bulunan coğrafi şekildir. Yer bilimi açısından adalar, kıtasal adalar ve okyanus adaları olmak üzere temelde ikiye ayrılır. Yüzen adalar ise yeni bir yer bilimi konusudur.
Yanardağ ya da volkanik dağ, magmanın yeryüzünden dışarı püskürerek çıktığı coğrafi yer şekilleridir. Güneş Sistemi'nde bulunan kayalık gezegen ve uydularda birçok yanardağ olmasına rağmen, bu olgu, en azından Dünya'da, genellikle tektonik plaka sınırlarında görülür. Ne var ki, sıcak nokta yanardağlarında önemli istisnalar vardır. Yanardağların araştırıldığı bilim dalına volkanoloji denir.
Göreme Tarihî Millî Parkı, İç Anadolu bölgesinde, Nevşehir ili sınırları içerisinde yer alan Millî park idi. 1985 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alındı. 30 Ekim 1986'da Bakanlar Kurulu kararıyla millî park ilan edildi, 22 Ekim 2019 tarihinde millî park statüsünden çıkarıldı.
Santorini, Thira ya da Santoron, Ege Denizi'nde, Yunanistan'ın 200 km güney doğusunda yer alan volkanik adalar grubu.
Guadeloupe, Antiller'de ada, Fransa'nın eski bir sömürgesi ve denizaşırı illerinden biri.
Kuzey Mariana Adaları ya da resmî adı ile Kuzey Mariana Adaları Milletler Topluluğu, Büyük Okyanus'un kuzey kesiminde Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı ancak Amerika Birleşik Devletleri'nin ada bölgeleri'ne dâhil olarak A.B.D.'nin yapısına entegre olmayan sadece siyasi birlik içerisinde olan Okyanusya adalar topluluğudur. Kuzey Mariana adalarının başkenti Saipan'dır.
Orta Amerika, Kuzey Amerika kıtasının güneyinde yer alan bir bölgedir. Kuzeyden Meksika, güneyden Kolombiya, doğudan Karayip Denizi ve batıdan Pasifik Okyanusu ile komşudur. Bölgede bulunan aktif fay kırıkları sebebiyle sıklıkla sismik aktivite ve volkanik patlamalar görülmektedir. Bu olaylar ölümlü ve yıkıcı bazı afetlerin oluşmasına sebep olmaktadır. Kristof Kolomb'un keşifleri öncesinde bölgede Amerika yerlileri yaşamaktayken daha sonrasında İspanya tarafından kolonileştirilmiş ve uzun süre İspanyol İmparatorluğu tarafından kontrol edilmiştir. Bu sebeple Belize hariç tüm devletlerin resmî dili İspanyolcadır. Belize'de de büyük ölçüde İspanyolca konuşulmaktadır.
Göl, karalar üzerindeki çanakları doldurmuş tatlı veya tuzlu su kütlesidir. Göller, kapalı havzaları dolduran geniş, durgun su kütlesi olarak da tanımlanır. Gölsel ortamlar, oldukça belirgin çökel türü ve çökel yapılarına sahiptirler.
Sinâ Yarımadası, Mısır'da bir yarımada.
Bazalt, volkanik kaya kütlelerinden biri. Siyah renkte ve kesif yığınlar halindedir. Doğada kütle, damar ve akıntı halinde bulunur. Başlıca özelliklerinden birisi, altıgen prizmalar biçiminde, büyük sütunlar meydana getirmesidir. Bu sütunlar, mağma akıntılarının soğuyup büzülmesinden ileri gelmiştir. Sert ve dayanıklı bir taş olduğundan kaldırım, yapı taş, demiryolu, köprü malzemesi olarak kullanılır. Yeryüzünde çok bol olan bazalt, bazı memleketlerde, binlerce kilometrekarelik yerleri örter. Birleşik Krallık'ın kuzeyi, İrlanda, Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri'nde büyük Hindistan'da Dekkan bölgesindeki bazalt yığınları 300.000 kilometrekarelik geniş bir bölgeyi kaplar.
Kula tepeleri, Manisa ili Kula İlçesi sınırları içerisinde yer alır ve Türkiye'nin en genç volkanik sahası olarak bilinmektedir. Demirköprü Barajı yakınlarında volkanik sahada İlkel ayak izleri rastlanmış olup Salihli-Köprübaşı yolu Sindel Köyü yolu kavşağında görülebilir.
Stratovolkan, pek çok sertleşmiş lav, tüf ve kül tabakasından oluşmuş, yüksek, konik biçimli bir volkandır. Bu volkanlar dik yamaçlarıyla ve periyodik patlamalarıyla tanınırlar. Bunlardan fışkıran lavın akışkanlığı azdır ve çok uzağa yayılmadan önce soğur ve sertleşir. Magmaları asidik ya da yüksek-orta düzeyde silika içeriklidir. Buna karşın bazik içerikli magmanın akışkanlığı yüksektir ve Hawaii'deki kalkan biçimli Mauna Loa dağı gibi yayvan dağları oluşturur. Pek çok stratovolkanın yüksekliği 2500 metreden fazladır. Türkiye'den Ağrı Dağı ve Nemrut Dağı birer stratovolkan tipindeki volkanlardır.
Cava Adası, Endonezya'nın başkenti Cakarta'nın da üzerinde bulunduğu bir adadır. Bir zamanlar güçlü Hindu-Budist imparatorluklarının, İslam emirliklerinin ve Hollanda kolonisinin merkezi olan Cava adası, şimdi Endonezya'nın politik ve ekonomik hayatına yön veren yerleşim birimlerindendir. 2010 sayımlarına göre 136 milyonluk nüfusuyla dünyanın en kalabalık adası konumundadır.
Mercan adası ya da atol; ortasında lagün adı verilen bir göl bulunan, kısmen veya tamamen lagünü çevreleyen adacıklara denir. Atolller her zaman dairesel yapıda olmamakla birlikte düzinelerce kilometre çapında kapalı bir şekil oluşturan ve ortasında yaklaşık 50 m ya da daha derin bir lagün bulunduran mercan resiflerinden oluşur.
Takımada, çevresi sularla kaplı iki ya da daha fazla toprak parçasının oluşturduğu adalar topluluğudur. Takımada kelimesi literatürde "üstün deniz" anlamına gelen, arkhon (arkhi-) ("lider") ve pelagos ("deniz") kelimelerinden gelir. Antik çağda, Takımada Ege denizi için kullanılan bir kelimeydi ve sonraları ise denizdeki adaların sayısı dikkate alınarak Ege Adaları yerine kullanılmaya başlandı. Şimdilerde ise genellikle ada gruplarını isimlendirmek veya bazen de Ege'deki gibi çok sayıda dağınık ada için kullanılır.
Bu, Türkiye'deki uykuda ve sönmüş yanardağların listesidir.
Tüf, bir volkanik patlama sonucu ortaya çıkan volkanik küllerden oluşan kaya türüdür. Tüf kimi zamanlarda inşaat malzemesi olarak kullanılan farklı bir kaya anlamına da gelir. %50’den daha fazla tüf içeren kayalar tüflü olarak kabul edilir. Tüf tortul veya magmatik kayaçlar olarak sınıflandırılabilir. Sedimantolojik terimler ile açıklanmasına rağmen magmatik petroloji bağlamında incelenmektedir.
Volkanik yay. Adalar dizisi (yayı); çoğunlukla birbirine yaklaşan iki tektonik plaka arasında bulunan sınıra, paralel ve yakın olarak konumlanan, yay şeklinde hizalanmış, volkan zincirlerinden oluşan takımada, yani içinde çok ada olan bir deniz türüdür. Volkanik yay ada yayının alt başlığı altında incelenmektedir. Kısmen deniz seviyesinin altında olan ada yayları, tektonik olarak yay şeklindeki dağ kuşağını oluşturur. Aslında ada yayları, okyanusun altında kısmi olarak kalan bir dağ bendinde bulunan özel bir coğrafik-topoğrafik durumu simgeler. Bunların çoğu volkanlardan oluştuğu için volkanik ada yayları olarak da sınıflandırılabilir.
Niğde'nin kuzeybatısında Niğde ile Bor arasında yer alan volkanik dağ. Batıda, taze volkan konisi biçimindeki Hasandağı ile birleşir. Melendiz ve Hasandağı aynı yanardağ silsilesinde yer alır. Doğu batı uzantısında, Melendiz Dağı doğuda, Hasandağı ise batıda bulunur. Hasandağı'nın krater bacası bulunurken, Melendiz Dağının krater bacası yoktur. Melendiz dağına birçok çıkış rotası bulunmaktadır. Koyunlu-Küçükköy, Fesleğen-Karanlıkdere köyü arası, Gebere Barajı üstü, Keten Çimeni bunlardan birkaçıdır. Kuzey eteklerindeki ovaları sulayan Melendiz Suyu ile diğer akarsuları besler. Volkanik yapılı dağın en yüksek yeri 2.898 metredir. Güneydeki Niğde-Bor düzlükleri ile kuzeydeki Çiftlik (Melendiz) Ovası arasında kuş uçuşu yaklaşık 24 km.'yi bulan bir volkanik yayılışa sahiptir. Batıya doğru uzantısı olan Keçiboyduran Dağı ve kuzeye doğru uzantısı olan Göllü Dağ volkanik ünitesi ile beraber dikkate alındığında İç Anadolu Bölgesi'nin en geniş yayılışa sahip volkanik ünitesi olduğu söylenebilir. Melendiz Dağı kütlesi Akdeniz üzerinden Gülek Boğazı koridoru boyunca sokulan nemli Hava kütlelerini karşılamakta ve İl Merkezi ile Altunhisar Bor Çiftlik İlçesi civarına orografik yağışların düşmesine sebep olmaktadır. Özellikle Çiftlik ilçesi Melendiz Dağı yükseltileri arasında bulunması nedeniyle bu orografik yağışlardan daha çok etkilenmekte ve çevresindeki geniş ovalık alanlara göre daha yağışlı ve serin bir mikroklimaya sahip olmaktadır.
Karacadağ, Konya ili, Karapınar ilçesi sınırlarında yer alan yanardağ. 2025 m yüksekliğinde, KD-GB uzanışlı basık bir sırt görünümündedir. KD kısmı Kalkan volkan oluşumludur.