İçeriğe atla

Egîdê Cimo

Egîdê Cimo (1932, Erdeşer köyü, Ermenistan,[1] 2019, Erivan) Mîrê Bilurê (kavalın miri) olarak da tanınan kaval sanatçısı. 1918 yılında Van'dan Ermenistan'a göç eden bir ailenin çocuğu olan Cimo, 8 yaşındayken ilk kavalını yaparak müziğe başladı.[2] Daha sonra mey, zurna ve diğer enstrümanları da kullandı. 1955'te Erivan Radyosunun Kürtçe bölümünde müzisyen olarak çalışmaya başladı ve 1990'lara kadar arasında Şeroyê Biro, Karapetê Xaço, Efroye Esed, Aslıka Kadır, Aram Tigran gibi dengbêjlerin de olduğu pek çok müzisyene eşlik etti.[3][4] Radyo çalışmalarının yanı sıra bir gece okulu olan Romanos Melikyan Müzik Enstitüsü'nde (Kulize) okudu ve 1967'de müzik yüksekokul diploması aldı. Egîdê Cimo, uzun yıllar yaşadığı Erivan'da öldü.[5][6]

Hakkında

  • Egîdê Cimo'nun hayatı Welatê me Kurdistane/Kavalın Miri adlı İbrahim Yıldırım'ın yönettiği 2014 yapımı bir belgesele konu oldu.[7]
  • Kürt sanatçı Delil Dilanar'ın hikâyesini anlatan Kürdistan-Kürdistan filminde ise, Dilanar yıllar sonra köyüne döndüğünde ilk mey dersleri aldığı eğitmeni Egidê Cimo ile buluşur.[8]

Kaynakça

  1. ^ "Bizler Kürtçe'nin ruhunu koruduk". www.kurdishmagazin.com. 16 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2016. 
  2. ^ "Cimo Kürtlerin duygularının simgesidir". www.evrensel.net. 28 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2016. 
  3. ^ "Diyarbakır, Egîdê Cimo'yu bağrına bastı". www.evrensel.net/. 28 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2016. 
  4. ^ "Kürtlerin tanınması Erivan Radyosu'yla başladı". hurbakis.net. 18 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2016. 
  5. ^ "'Kejo Dengbêj Egîdê Cimo'". www.semdinlihaber.gen.tr. 28 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2016. 
  6. ^ "Kürt sanatçı Egîdê Cimo hayatını kaybetti". 1 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2019. 
  7. ^ "5. Nar Film Festivali- FİLMLER". www.narsanatdernegi.org. 28 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2016. 
  8. ^ "Kürdistan Kürdistan Filmi Londra'da". www.telgraf.co.uk. 28 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2016. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Kürtler, doğuda Zagros Dağları'ndan batıda Toros Dağları'na ve güneyde Hemrin Dağları'ndan kuzeyde Kars–Erzurum platolarına kadar uzanan coğrafi bölgede yoğun yaşayan, 2017 yılı tahminlerine göre dünyada yaklaşık 36–45 milyon nüfusa sahip olan İranî bir halktır. Bugün dünyadaki en büyük Kürt nüfusu, 15–20 milyon civarı ile Türkiye'de bulunurken; İran, Irak ve Suriye'de de sayıları 3 ila 12 milyon arasında değişen önemli Kürt nüfusları bulunmaktadır. Gerek Orta Doğu'daki siyasi ve sosyal karmaşalar ve sorunlar, gerekse diğer sebepler dolayısıyla özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında oluşan göçler sonucunda Batı Avrupa başta olmak üzere Kuzey Amerika ve Orta Asya gibi farklı bölgelere yerleşmiş bir Kürt diasporası da mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan Bölgesel Yönetimi</span> Iraka bağlı özerk bölge

Kürdistan Bölgesel Yönetimi, Kürdistan Bölgesi veya Irak Kürt Bölgesel Yönetimi, Irak'a bağlı, anayasal düzeyde varlığı olan özerk bir bölgedir. Yaklaşık 40.000 km2'den oluşan idari birim; batıda Suriye, doğuda İran, kuzeyde ise Türkiye ile komşudur. Bölgesel yönetimin başkenti Erbil'dir. Kürdistan Parlamentosu Erbil'de yer almaktadır, ancak Kürdistan Bölgesi anayasası tartışmalı Kerkük kentini Kürdistan Bölgesi'nin başkenti olarak tanımaktadır. Bölgenin nüfusu, 2023 itibarıyla 6.556.752'dir. Resmî dilleri Kürtçe ve Arapça'dır.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan</span> Orta Doğuda Kürtlerin yoğunlukta olduğu bölgelerin genel adı

Kürdistan Kafkaslar'ın güneyi ve Orta Doğu'da, Ermenistan, Irak, İran, Suriye ve Türkiye'ye ait toprakların bir kısmını kapsayan jeokültürel bölge. Siyasi bakımdan özerk, federal bir bölge olarak uluslararası resmî tanınmaya sahip olan tek bölge Irak'ın Kürdistan Bölgesel Yönetimi'dir. Bölgenin kuzeybatı İran’a karşılık gelen kısmı Kürdistan adıyla eyalet statüsündedir. Ayrıca Suriye'de de Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi tek taraflı olarak ilan edilmiştir.

Feqîyê Teyran veya Fakî-yi Tayran, asıl adı Muhammed olan Kürt şair, masal ve destan yazarı. En önemli eseri Hespê Reş'tir. Bu eser 1965'te Moskova’da Kürtçe-Rusça olarak yayınlandı. Feqîyê Teyran Kürtçede kuşların öğrencisi anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Kürt sineması</span>

Kürt sineması, Türkiye, Irak, Kürdistan Bölgesel Yönetimi, Suriye, İran veya Kürt diasporası gibi bölgelerde yaşayan Kürtlerin film endüstrisine dair faaliyetlerini ve sinema kültürlerini kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Dengbejlik</span>

Dengbejlik, Kürt sözlü edebiyatında kilam ve stran söyleme sanatıdır. Kürtçede Dengbêj sözcüğü ‘ses’ anlamına gelen deng ve ‘söyle, ses ver' anlamina gelen bêj sözcüklerinin birleşmesiyle oluşur. Bu kelime, sözün ahenkle icra edilmesini sağlayan kişi anlamında kullanılmıştır. Dengbejler genellikle köyden köye dolaşarak, hayatlarını söyledikleri destanlar, kılamlar, ilahiler ve hikayeler ile sürdürmektedirler. Bazıları erbane (tef), bılur (kaval) gibi çalgılarla söyleseler de, dengbejlerin çoğu herhangi bir çalgı aleti kullanmadan, gırtlak gücüne dayanarak sanatlarını icra ederlerdi. Kahramanlıkların anlatıldığı ve ‘şer’ denilen stranlardan (şarkı) avcılığa, baharın güzelliği ‘kılam'lardan, düğün ve eğlencedeki mutluluktan, zaferlerin heyecanına kadar, hastalıktan kaynaklı acılardan, haksızlık ve birçok konu, değişik şekillerde sanatsal olarak sözlü Kürt edebiyatında yerini almıştır. Dengbejlerin seslerini kullanarak yarattıkları yapıtlara lawik ve kilam denir. Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu'da gelenekselleşmiş olan dengbejlik özellikle Serhat Bölgesi diye anılan Van, Kars, Erzurum, Ağrı, Muş gibi yerleşim yeri köylerinde hala sürdürülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Erebê Şemo</span>

Erebê Şemo (Rusça: Arab Şamoyeviç Şamilov, Sovyet Kürdü yazar. İlk Kürtçe roman olan Şivanê Kurmanca’yı kaleme almıştır. Kürt romanının babası Şemo, latin harflerinden oluşan Kürtçe alfabenin de mimarlarından biri olmuştur. Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Emektar Kültür İşçisi ve Kızıl Bayrak Nişanı gibi ödüllerin sahibidir. 1930'lu yılların başlarında oluşturulan Kürtçe alfabe Şemo-Marogulov alfabesinin hazırlıyıcılarındandır.

Karapetê Xaço ya da Karabêtê Xaço ya da Gerabêtê Xaço, Osmanlı - Ermeni müzisyen

<span class="mw-page-title-main">Kürt müziği</span> Kürtlerin müziği

Kürt Müziği, Kürt dillerinde yapılan müzikleri ifade eder. Kürt müziğinin ilk çalışması, ünlü Ermeni rahip ve besteci Gomidas Vartabed tarafından 1903'te topladığı on iki Kürt melodisinden oluşan "Chansons kurdes transcrites par le pere Komitas" adlı eseridir. Etnik Ermeni Karapetê Xaço, 20. yüzyıl boyunca birçok geleneksel Kürtçe melodiyi kaydederek ve icra ederek korudu. 1909'da Bilgin İsya Joseph, Yezidilerin müzik pratiğini, müzisyen benzeri kawâl figürleri ve azınlık tarafından kullanılan enstrümanlar da dahil olmak üzere belgelediği "Yezidi çalışmaları" adlı eserini yayınladı.

Aram Tigran Konservatuvarı Sanat Günleri, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Aram Tigran Kent Konservatuvarı'nın düzenlediği sanat günleri. Kürtçe eğitim veren Aram Tigran Konservatuvarı'nın öğrencilerinin ürünlerinin sergilendiği günler adını, ailesi 1915'te Diyarbakır'dan Suriye'nin Kamışlı kentine göçen ve Ermenice, Kürtçe, Arpça, Süryanice ve Yunanca şarkılar söyleyen Ermeni besteci Aram Tigran'dan almaktadır.

Kürdistan-Kürdistan, Kürt yönetmen Bülent Gündüz'ün çektiği 2015 yapımı film. Filmin dünya prömiyeri 27 Ağustos-7 Eylül 2015 tarihleri arasında Kanada’da Montreal Dünya Filmleri Festivali’nde "Dünya Sinemasına Bakış" bölümünde yapıldı. ABD, Asya ve Avrupa'da 22 festivalde gösterilen film çeşitli ödüllere layık görüldü. 90'lı yıllarda bir düğünde Kürtçe kilam okuduğu için sürgün edilen Kürt sanatçı Delîl Dîlanar'ın yirmi yılın ardından yurduna dönüşünü ve köyünde ustası Egîdê Cimo ile karşılaşmasını anlatan film, bir müzisyenin ruh hâlinin çerçevesinde, aile bireyleriyle yabancılaşma, anne, toprak ve vatan özlemini sorguluyor.

Vedat Yıldırım, Türkiye Kürdü bir müzisyendir. Kardeş Türküler ve Bajar gruplarının kurucularından. 2016'da Cansun Küçüktürk ile birlikte Ev Kayıtları adlı bir albüm yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sûsika Simo</span>

Sûsika Simo, Sovyet Kürdü dengbêj. Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde Kürtçe şarkılar besteleyen Simo sahneye çıkan ilk kadın dengbêj olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Eznîva Reşîd</span>

Eznîva Reşîd, Erivan Radyosu'nun ilk kadrolarında yer alan Sovyet Kürdü spiker. Radyonun ilk spikeri olan Reşîd 1955 yılından 1982 yılına kadar spikerlik yapmıştır. Spikerliğinin ilk dönemlerinde Erdivan Radyosu'nun müdürlüğünü, radyonun ilk müdürü olan Casimê Celîl yapmıştır. Reşîd radyo yayınlarında Sovyet Kürtlerinin yaşamını anlatmıştır.

Ermenistan Devlet Radyosu, Ermenistan'ın başkenti Erivan'da 1955'ten beri yayın yapan radyo kanalı.

Türkiye'de Kürtlere yönelik insan hakları ihlâlleri, Türkiye'de yaşayan Kürtlere karşı işlenmiş olan insan hakkı ihlallerini incelemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nde Kürtler</span>

Sovyetler Birliği'nde Kürtler, Sovyetler Birliği sınırları içerisinde içinde yaşayan Kürt kişi veya grupları betimler.

Kürt kültürü, Kürtler tarafından uygulanan farklı kültürel özellikleri ifade eder. Kürt kültürü, modern Kürtleri ve toplumlarını şekillendiren eski halkların mirası niteliğindedir.

<span class="mw-page-title-main">Casimê Celîl</span>

Casimê Celîl, Sovyet Kürdü şair ve yazar.

Eleonore Fourniau veya Eléonore Fourniau söylediği Kürtçe, Türkçe, Lazca ve Ermenice şarkılarla tanınan Fransız şarkıcı ve müzisyendir.