İçeriğe atla

Efsanevi yaratık

Klasik mitolojide Minotor, kahraman Theseus tarafından bozguna uğratılmaktadır.

Efsanevi yaratık ya da mitolojik yaratık; kurgusal, hayali ve doğaüstü bir hayvandır. Bazen bir kırma, genellikle yarı insandır ve varlığı kanıtlanmamıştır, sadece kurgu ya da folklorda geçmektedir.

Klasik antik dönemde kiklop ve Minotor benzeri korkunç yaratıklar, kahramanın yok etmesi için kahramanlık masallarında geçmiştir. Tek boynuzlu at gibi diğer yaratıkların da antik tarih araştırmacıları tarafından doğa tarihi ile ilgili olduğu iddia edilmiştir.[1][2][3] Bazı efsanevi yaratıkların kökenleri geleneksel mitolojiye uzanmaktadır ve gerçek yaratıklar olduğuna inanılır, örneğin ejderhalar, griffinler ve tek boynuzlu atlar. Diğerleri, gezginlerin çarpıtılmış söylentilerinden kaynaklanan gerçek karşılaşmalara dayanmıştır.[4]

Hayvanlar

Ortaçağ hayvannamelerde ayı gibi gerçek hayvanların yanı sıra tekboynuz (yukarıda) gibi efsanevi hayvanlar da vardı.

Klasik dönem sanatında ve öykülerinde çeşitli efsanevi hayvanlar ortaya çıkmaktadır. Örneğin Odysseia eserinde kahraman Odisseas'ın yüzleşmesi için Kiklop, Scylla ve Charybdis gibi yaratıklar mevcuttur. Diğer masallarda Perseus'un mağlup ettiği Medusa, Theseus tarafından alt edilen (insan/boğa) Minotor ve Herakles tarafından öldürülen Hidra ve Aeneas'ın savaştığı Harpia mevcuttur. Dolayısıyla bu canavarlar, ilişkili kahramanların büyüklüğünü vurgulamada temel işleve sahiptir.[5][6][7]

(At/insan) sentor, kimera, Triton ve pegasus gibi bazı klasik çağ canlıları da Hint sanatında bulunur. Benzer şekilde sfenksler, Hint sanatında kanatlı aslan ve Kuzey Amerika'da Piasa Kuşu olarak yer almaktadır.[8][9]

Orta Çağ sanatında, hem gerçek hem de efsanevi olan hayvanlar, önemli rollere sahiptir. Bunlar, Orta Çağ takılarında olduğu gibi, bazen uzuvları iç içe geçmiş şekilde dekoratif biçimlere sahipti. Nesnelere mizah veya görkem eklemek için hayvan formları kullanılmıştır. Hristiyan sanatında hayvanların sembolik anlamlaı vardı. Örneğin kuzu, İsa'yı temsil ederken güvercin Kutsal Ruh'u ve klasik griffin ölülerin koruyucusunu temsil ediyordu. Orta Çağ hayvannamelerinde hayvanlar biyolojik gerçeklikten kopuktur, basilisk şeytanı temsil ederken, mantikor günaha işaret ediyordu[10]

Alegori

Sembolik güç: Vietnam'daki bir ejderha.

Orta Çağ'daki efsanevi hayvanların bir işlevi alegori idi. Örneğin, tek boynuzlu atlar, olağanüstü hızlı ve geleneksel yöntemlerle yakalanamaz olarak tanımlanmıştır.[11]:127 Bu yaratığı yakalamanın tek yolunun yuvasına bakire götürmek olduğuna inanılıyordu. Daha sonra, tek boynuzlu atın bakirenin kucağına zıplaması ve uykuya dalmasını beklemek gerektiğine böylece avcının onu yakalayacağına inanılırdı.[11]:127 Sembolizm açısından tek boynuzlu at, İsa için bir metafordu. Tek boynuzlu atlar masumiyet ve saflık fikrini temsil ediyordu. Kral James İncili Mezmur 92:10'da "Boynumuzu tek boynuzlu at boynuzu gibi güçlü kıldın." der. Bunun nedeni, Kral James'in çevirmenlerinin yanlışlıkla İbranice "re'em" sözcüğünü tek boynuzlu at olarak tercüme etmeleridir.[11]:128 Sonraki sürümler bunu yaban öküzü olarak tercüme eder ("Beni yaban öküzü kadar güçlü kıldın.")[12] Tek boynuzlu atın küçük boyutu İsa'nın alçakgönüllülüğünü gösterir.[11]:128

Orta Çağ'da alegorik işlevleri yerine getiren başka bir yaygın efsanevi yaratık ejderhaydı. Özellikleri daha çok olmasına rağmen, ejderhalar yılanlarla özdeşleştirilmiştir. Ejderhaların diğer tüm hayvanlardan daha büyük olması gerekiyordu.[11]:126 Ejderhaların zararlı bir zehri olmadığına ancak zehirlenmeden herhangi bir şeyi öldürdüğüne inanılırdı. İncil'deki kutsal yazılar, şeytandan bahseden ejderhadan bahseder ve Orta Çağ'da genellikle günahı belirtmek için "ejderha" kullanırdı.[11]:126 Ejderhaların Etiyopya ve Hindistan gibi yerlerde yaşadığı söylenirdi. Bunun nedeni de bu yerlerin her zaman sıcak olmasından kaynaklanmasıydı.[11]:126

Fiziksel detay, bu tür hayvanları betimleyen sanatçıların merkezi odağı değildi ve Orta Çağ hayvannameleri, biyolojik sınıflandırma olarak tasarlanmadı.[13]:124  Tek boynuzlu at ve griffin gibi yaratıklar, Orta Çağ hayvannamelerinde ayrı bir "mitolojik" bölümde sınıflandırılmadı. Var olduğunu bilinen hayvanlar, fantastik bir yaklaşımla ele alındı.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ The Encyclopædia Britannica: A Dictionary of Arts, Sciences, Literature and General Information. University Press. 1911. s. 581. 
  2. ^ Bascom, William (1984). Alan Dundes (Ed.). Sacred Narrative: Readings in the Theory of Myth. University of California Press. s. 9. ISBN 9780520051928. 16 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2019. 
  3. ^ Simpson, Jacqueline; Roud, Steve (2000). A Dictionary of English Folklore. Oxford University Press. ISBN 9780192100191. 1 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2013. 
  4. ^ Large, Mark F.; John E. Braggins (2004). Tree Ferns. Portland, Oregon: Timber Press, Incorporated. s. 360. ISBN 978-0-88192-630-9. 
  5. ^ Delahoyde, M.; McCartney, Katherine S. "Monsters in Classical Mythology". Washington State University. 20 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2017. 
  6. ^ Grimal, Pierre. The Dictionary of Classical Mythology. Blackwell Reference, 1986.
  7. ^ Sabin, Frances E. Classical Myths That Live Today. Silver Burdett Company, 1940.
  8. ^ Murthy, K. Krishna (1985). Mythical Animals in Indian Art. Abhinav Publications. ss. 68-69. ISBN 978-0-391-03287-3. 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2019. 
  9. ^ O'Flaherty, Wendy (1975). Hindu Myths: A Sourcebook. Penguin. 
  10. ^ Boehm, Barbara Drake; Holcomb, Melanie (Ocak 2012) [2001]. "Animals in Medieval Art". Metropolitan Museum of Art. 25 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2017. 
  11. ^ a b c d e f g Gravestock, Pamela. "Did Imaginary Animals Exist?" In The Mark of the Beast: The Medieval Bestiary in Art, Life, and Literature. New York: Garland. 1999.
  12. ^ J. L. Schrader. The Metropolitan Museum of Art Bulletin, New Series, Vol. 44, No. 1, "A Medieval Bestiary" (Summer, 1986), pp. 1+12–55, 17.
  13. ^ Flores, Nona C., "The Mirror of Nature Distorted: The Medieval Artist's Dilemma in Depicting Animals". In The Medieval World of Nature. New York: Garland. 1993.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Minotor</span> boğa-insan karışımı mitolojik yaratık

Minotor, Yunan mitolojisinde yarı insan-yarı boğa yaratık. Yunanca "Minos’un Boğası" anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Sigurd</span> Alman ve Viking mitolojisinde kurgusal kahraman

Sigurd veya Siegfried : Sîvrit), Cermen mitolojisinde bir ejderhayı öldüren, daha sonra ise öldürülen efsanevi bir kahraman. Karakter İzlanda'da yazıya geçirilen antik Cermen sagası Volsung Sigurd Sagası ve onun Alman versiyonu olan, Ren Nehri kıyısında, eski Worms şehri civarında geçen Nibelungen Destanı'nda bahsedilir. Sigurd'un hikâyesini içeren en eski kayıtlar İsveç'de bulunmuş runik taşlar ile Britanya Adaları'ndaki taş haçlar üzerinde kazınmış olarak keşfedilmiştir. Bu kayıtlar 11. yüzyıla tarihlenmektedir.

Çin mitolojisi, Çin halk ve kültürünün biriktirdiği mitolojik ve efsanevi söylence, inanç ve tarih anlayışın bütününü tanımlar. Oxford'un Asya Mitolojisi Sözlüğü Çin mitolojisini tanımlarken şu ifadeye yer verir:

Çin mitolojisi, ..., tarih, efsane ve mitin bir karışımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tekboynuz</span> mitolojik yaratık

Tekboynuz veya Unicorn, mitolojik tek boynuzlu at. Kafasının ortasından düz bir boynuz çıkar. Saf ve masum olduğuna, kanı içildiğinde kişiyi ölümsüz kıldığına, bu nedenle öldürmenin lanet getireceğine inanılan efsanevi bir hayvandır. Latince ismi olan Unicorn; "bir-tek" anlamına gelen uni- ve boynuz anlamına gelen cornus sözcüklerinden türemiştir. Yine bir efsaneye göre, sadece bakire kızların yanına yaklaşır ve bu şekilde yakalanabilir.

<span class="mw-page-title-main">Sığır</span> geviş getirenlerden, boynuzlu büyükbaş evcil hayvanların genel adı

Sığır, memeliler (Mammalia) sınıfının, çift toynaklılar (Artiodactyla) takımının, boynuzlugiller (Bovidae) familyasının sığırlar (Bovinae) alt familyasından evcil büyükbaş hayvan. Çoğunlukla evcil olan, kaba ve hantal yapılı, kuyrukları püsküllü, boynuzlu büyükbaş hayvanlardır. Mideleri dört gözlüdür ve geviş getirirler. Üst çenelerinde kesici dişleri bulunmaz. Otları alt çenelerinin dişleriyle keserler. Boynuzları daimidir. Kırıldığında bir daha yeniden çıkmaz.

Yılan Ana – Türk ve Altay mitolojisinde Yılan Tanrıça. Çılan Ana da denir. Yılanların kendisinden türediği efsanevi yaratık.

Yılan Ata – Türk ve Altay mitolojisinde Yılan Tanrı. Çılan Ata da denir. Yılanların kendisinden türediği efsanevi yaratık.

<i>Bestiarum vocabulum</i>

Bestiarum vocabulum ya da Canavarlar Kitabı çıkışı İlk Çağ'a dayanan ama Orta Çağ'dan itibaren popüler olmuş, içinde çeşitli hayvanların, bitkilerin ve hatta taiların betimlenip tanımlandığı eserlerdir. Her bir "canavar"ın betimlemesi ve doğal yaşamının yanı sıra genellikle ahlâkî dersler de verilir. Bu dünyanın Tanrı'nın Sözü olduğu ve her yaşayan varlığın özel bir amacı olduğu inanışının bir yansımasıdır. Örneğin yavrularını kendi kanıyla besleyip yaşatmak için göğsünü yaraladığına inanılan pelikan İsa'nın yaşayan bir simgesidir. Bu kitaplar bu nedenle de Batı uygarlığında Hristiyan sanatı ve edebiyatında hayvanların sembolik anlatımı için de referans kaynaklarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çin ejderhası</span>

Çin ejderhası, Çin mitolojisinde bulunan bir efsanevi yaratıktır. Ejderhaların kaplumbağa, balık ve hayali yaratıklar gibi birçok hayvana benzeyen formları bulunur ancak onlar daha çok dört ayaklı yılan gibi gösterilir. Çin ejderhaları geleneksel olarak, merhameti ve ihtişamın kudretini sembolize ederler ve özel olarak suyu, yağışı, fırtına ve seli yönetmek gücüne sahiptir. Ejderhalar ayrıca gücü, kuvveti ve buna layık olan insanların başarısını temsil ederler. Bununla birlikte Çin imparatoru imparatorluğun gücünü göstermek için ejderhayı simge olarak kullanıyordu ve Qing Hanedanı döneminde ulusal bayrağa eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa ejderhası</span>

Avrupa ejderhası, Avrupa'nın örtüşen kültürleri arasında folklor ve mitolojide geçen efsanevi yaratıklardır.

<span class="mw-page-title-main">Orta Çağ Avrupası'nda bilim</span>

Orta Çağ Avrupasında bilim, doğa, matematik ve doğa felsefesi çalışmalarını içermektedir. Batı Roma İmparatorluğu'nun çöküşüyle birlikte Avrupa kendisini besleyen Yunan öğretisinden mahrum kaldı. Hristiyan din adamları ve bilginlerden Jean Buridan, Bede, Sevillalı İsidor ve Oresme gibi bilim adamları az da olsa eski öğretiye bağlı kaldı. Erken Orta Çağ bilimsel gelişmelerin fark edilir şekilde azaldığı bir dönem olmuştur. Fakat Yüksek ve Geç dönem Orta Çağ tekrar bilimsel gelişmelerin artışına sahne olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Şövalyelik</span>

Şövalyelik, 1170 ile 1220 yılları arasında geliştirilen gayri resmi, değişen bir davranış kurallarıdır. Orta Çağ Hristiyan şövalyelik kurumuyla ilişkilendirilmiş olup şövalyeler ve efendilerinin davranışları şövalyelik sosyal yasaları tarafından yönetilirdi. Şövalyeliğin idealleri orta çağ edebiyatında, özellikle de Charlemagne'nin efsanevi yoldaşları ve onun silahlı adamları, paladinler ve Geoffrey tarafından bilgilendirilen Fransa'nın Meselesi olarak bilinen edebi çevrelerde popüler hale getirildi. Historia Regum Britanniae, Kral Arthur efsanesini ve Yuvarlak Masa Şövalyelerini popüler hale getiren 1130'larda yazılmıştır. Bunların tümü, 19. yüzyılda modern bilim anlayışının başlangıcına kadar tarihsel olarak doğru kabul edildi.

<span class="mw-page-title-main">Vermilyon Kuşu</span>

Vermilyon Kuşu, Çin takımyıldızlarının Dört Simgesi'den biridir. Tam olarak "Güneyin Vermilyon Kuşu" olarak bilinmekte olup güneyi ve yaz mevsimini temsil etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tibet mitolojisi</span>

Tibet mitolojisi, Tibet halkı tarafından aktarılan geleneksel ve dini hikâyelere atıfta bulunur. Tibet mitolojisi, esas olarak Tibet kültüründen kaynaklanan ulusal mitolojinin yanı sıra hem Tibet Budizmi hem de Bön Dininden gelen dini mitolojiden oluşur. Bu efsaneler genellikle sözlü olarak, ritüellerle veya heykeller veya mağara resimleri gibi geleneksel sanatlarla aktarılır. Ayrıca, tanrılardan ruhlara ve canavarlara kadar çeşitli farklı yaratıklar da Tibet mitolojisinde önemli bir rol oynamaktadır ve bu mitlerin bazıları ana akım Batı medyasına girmiştir, en dikkat çekici olanı ise İngilizce Abominable Snowman olarak bilinen Yeti'dir.

<span class="mw-page-title-main">Klasik mitoloji</span> Yunanların ve Romalıların mitlerinin incelenmesi

Klasik mitoloji, Klasik Greko-Romen mitolojisi, Yunan ve Roma mitolojisi veya Greko-Romen mitolojisi, kültürel alımlama tarafından kullanıldıklarında veya dönüştürüldüklerinde antik Yunan ve Romalıların mitlerinin hem konusu hem de incelenmesidir. Bu mitolojiler, felsefe ve politik düşüncenin yanı sıra, daha sonraki Batı kültürü boyunca klasik antik çağın en önemli kalıntılarından birini temsil eder. Yunanca mitos kelimesi, konuşulan kelimeye veya konuşmaya atıfta bulunur, ancak aynı zamanda bir masal, hikâye veya anlatıyı da ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Kanatlı tekboynuz</span>

Kanatlı tekboynuz, genellikle at olan hayali toynaklı. Pegasus gibi kanatları, tekboynuz gibi bir boynuzu bulunmaktadır. Bazı literatür ve medyada, Latince tek boynuzlu atın boynuzu kelimesi alicorn olarak anılır.

<span class="mw-page-title-main">Coliboaia Mağarası</span>

Coliboaia Mağarası, Romanya'nın Bihor ilindeki Câmpani'de yer alan Apuseni Tabiat Parkı içinde yer alan bir mağaradır. Radyokarbon tarihleme yöntemi ne göre günümüzden 32.000 - 35.000 yıl öncesine tarihlenen ve Paleolitik dönemin Orinyasiyen ve Gravettiyen kültürlerine karşılık gelen dönemlere tarihlenen resimlere ev sahipliği yapan mağara Orta Avrupa'nın bilinen en eski mağara resimlerini içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kobustan Petroglifleri</span>

Gobustan Kaya Sanatı, tarih öncesi ve Orta Çağ dönemlerinin flora ve faunasını, avcılığını, yaşam tarzlarını ve kültürünü temsil etmektedir. Kayalara yapılan oymalarda ilkel adamlar, dans ritüelleri, ellerinde mızraklı adamlar, hayvanlar, boğa güreşleri, deve kervanları, güneş ve yıldız resimleri yer almaktadır. Bu oymaların tarihi 5.000 – 20.000 yıl öncesine kadar gitmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Paleo sanatı</span> bilimsel kanıtlara göre tarih öncesi yaşamı tasvir etmeye çalışan sanat türü

Paleo sanatı, tarih öncesi yaşamı bilimsel kanıtlara göre tasvir etmeye çalışan herhangi bir orijinal sanatsal çalışmadır. Paleo sanatına ait eserler, fosil kalıntılarının temsili veya canlılar ile ekosistemlerinin kurgusal tasvirleri olabilir. Paleo sanatı, genellikle tarih öncesi hayvanların popüler kültürdeki tasvirlerine dayanır ve bu da halkın bu hayvanlara yönelik algısını etkiler ve bu hayvanlara olan ilgiyi artırır. "Paleo sanatı" kelimesi, diğer gayri resmi anlamda, tarih öncesi sanatın adı olarak çoğunlukla mağara resimlerinde de kullanılır. Bu terimin alternatif kavramı, arkeolojik toplumun alanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Onokentaur</span>

Onokentaur Antik folklor ve Orta Çağ hayvan hikayelerinde geçen efsanevi yaratıktır. Kentaurdan farklı olarak vücudun alt kısmı eşek, üst kısmı ise insandır.