İçeriğe atla

Edward Sexby

Edward Sexby, (1616 - 13 Ocak 1658) İngiliz İç Savaşında parlamento ordusunda Püriten asker ve Leveller fikirlerinin taşıyıcısı. Sonraki dönemde Oliver Cromwell'e muhalif olmuş ve suikast planlamıştır.

Hayatı

Edward Sexby 1616 yılında Suffolk'da doğmuştur. İngiliz İç Savaşından önceki hayatına dair bilinen çok az bilgi vardır. Londra'lı bir esnafın oğlu olduğu sanılır. 1643 yılında Oliver Cromwell'in Roundhead süvari alayında askerdir. Leveller fikirlerini benimsemiş, Putney görüşmeleri sırasında kral I. Charles ile yapılan uzlaşma girişimlerini protesto eder. Bir dönem ordunun terhis edilmesini protesto edip ordudan ayrılsa da 1649 yılında yeniden yüzbaşı rütbesini alarak dahil olur. Portland adasının valisi atanır, 1650 yılında ise İskoçya'ya piyade komutanı olarak gönderilir, İrlanda'da savaşmak üzere asker toplar. Tantallon Kalesi kuşatmasında yer alır. 1651 yılı Temmuz ayında zimmetine para geçirmek suçlamasıyla karşı karşıya kalınca komutayı Thomas Reade alır.Aynı yıl Fransa Bordeaux'daki Fronde Ayaklanmasına destek için gönderilse de başarılı olamayıp, 1653 yılı Ağustos ayında döner. Sexby, Nisan 1653'te Cromwell'in Rump Parlamentosunu lağvetmesine kaşı çıkarak Cromwell'e muhalif olmaya başlar. Cromwell'in ideallerine ihanet ederek bir zorba olduğunu öne sürer. 1655 yılında Cromwell'e karşı suikast planlayan John Wildman ve Richard Overton ile birlikte hareket eder ancak eylemleri ifşa olunca Avrupa'ya kaçar. Burada İspanyollarla temas ederek Cromwell'in zorla alaşağı edilmesi için görüşmelerde bulunur. 1656 yılı Haziran ayında tebdili kıyafet şekilde İngiltere'ye giderek durumu yerinde görür. Flanders'a döndüğünde Miles Sindercombe adlı eski askerle tanışarak birlikte suikast planı yapar. Sindercombe İngiltere'ye giderek etrafına suikast için adam toplamaya başlayınca Cromwell'in istihbarat başkanı John Thurloe durumdan haberdar olur. Suikastçılar 8 Ocak 1657 günü yakalanır.[1] Sexby sonraki dönemde yeniden İngiltere'ye girip suikast planları yaparken 24 Temmuz 1657 günü yakalanır. Sorgusuna katılan Cromwell, kendisinin öldürülmesini haklı çıkartmaya çalışan Killing No Murder adlı elyazmasını yazdığını itiraf etmesi yönünde baskı yapar. İşkence sonucunda Sexby itirafta bulunur,[2] sonrasında Londra Kulesinde hapisken hastalanarak 13 Ocak 1658 günü ölür.

Canlandırmaları ve geleneği

  • 2008 yılı yapımı The Devil's Whore adlı televizyon dizisinde Sexby'den esinlenen karakteri John Simm canlandırmıştır. Dizide Sexby'nin hayatına dair tarihsel gerçeklerde büyük ölçüde değişiklikler bulunmaktadır.[3]
  • Sexby, Lindsey Davis tarafından yazılmış olan Rebels and Traitors romanında geçmektedir.[4]

Kaynakça

  1. ^ Sindercombe idama mahkûm edilir ama infazdan önce intihar eder
  2. ^ Bu itirafa rağmen elyazmasının yazarının Silius Titus olduğu düşünülmektedir. Elyazması William Allen takma adıyla yayınlanmıştır.
  3. ^ Filmin 27 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. imdb sayfası, 22 Eylül 2014 tarihinde erişilmiştir
  4. ^ Kitapla ilgili 23 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 31 Ekim 2009 tarihli The Guardian haberi

Ayrıca bakınız


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Oliver Cromwell</span> İngiliz asker ve devlet adamı (1599–1658)

Oliver Cromwell, İngiliz siyaset adamı, asker ve devlet yöneticisi olup İngiliz İç Savaşı'nda Parlamento güçlerinin zaferinde etkin rol oynamıştır. İngiltere'nin yönetim biçimini krallıktan cumhuriyete çevirmiş ama 1653'ten ölünceye kadar Devlet Koruyucu Lord unvanı ile ülkeyi tek başına idare etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Henry Ireton</span>

Henry Ireton, İngiliz İç Savaşında parlamento ordusunda komutan ve Oliver Cromwell'in damadı.

Düzleyiciler ya da Tesviyeciler, İngiliz İç Savaşı dönemindeki bir siyasi hareketti. Hareket üyeleri tarafından yazılan Agreement of the People adlı manifestoda halk egemenliğini, genel genişletilmiş oy hakkı, kanun önünde eşitlik ve dini hoşgörü istekleri dile getirilmiştir. İç savaşın ilk döneminde çok etkili olmuş olan hareket Londra halkı ve Yeni Ordu askerleri tarafından desteklenmiştir.

Putney görüşmeleri İngiliz İç Savaşı döneminde 1647 yılında aralarında Leveller temsilcileri de olan Yeni Ordu askerleri arasında İngiltere'deki yeni anayasanın hazırlanması süreciyle ilgili yapılan görüşmeleri tanımlar. Londra kentini 1647 yılı Ağustos ayında ele geçiren Yeni Ordu mensupları Putney'de karargâhlarını kurarlar. Görüşmeler Surrey, Putney'deki Azize Bakire Meryem Kilisesinde yapılır. 28 Ekim günü başlayan görüşmeler 11 Kasıma kadar sürmüştür.

Corkbush Ayaklanması 15 Kasım 1647 günü İngiliz İç Savaşı döneminde Yeni Ordu askerleri arasında yaşanan ayaklanmadır. Putney görüşmelerinin ardından yapılan toplantıda askerlerin başkomutan Thomas Fairfax'a ve orduya genelkurmayına bağlılık metnini imzalaması istenir. Aralarında Levellerların çoğunluğunu oluşturduğu muhalif askerler imzalamak istemeyince ayaklanma patlak verir. Olaylar sonucunda çok sayıda asker tutuklanırken, elebaşlarından Er Richard Arnold idam edilir.

Fetret Devri İngiltere'de iç savaş döneminde kral I. Charles'ın 30 Ocak 1649 tarihinde idam edilmesiyle başlayan ve II. Charles'ın 29 Mayıs 1660 tarihinde Londra'ya girmesiyle başlayan Restorasyon arasında geçen süreyi anlatır. Bu devir sırasında İngiltere çeşitli farklı yönetim biçimlerine sahne olmuştur.

Protektora dönemi, İngiltere'de iç savaş döneminde kral I. Charles'ın 30 Ocak 1649 tarihinde idam edilmesiyle başlayan Fetret Devri süresince İngiltere, Galler, İrlanda ve İskoçya'daki idare tarzıdır. Protektora dönemi 1653 yılında Barebone Parlamentosunun kapatılması ve Oliver Cromwell'in Lord Protector ilan edilmesiyle başlar. Bu dönem 1659 yılında sona ermiştir, oğul Richard Cromwell babasından miras kalan bu unvanın hakkını veremeyince tasfiye edilmiş ve Restorasyon süreci başlamış, II. Charles kral olarak tahta çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Ordu (İngiltere)</span> Yeni Ordu (İngiltere)

Yeni Ordu İngiliz İç Savaşında Parlamento yanlıları tarafından 1645 yılında kurulmuş olan ve 1660 yılındaki Restorasyon sonrasında lağvedilmiş olan silahlı kuvvettir.

Killing No Murder 1657 yılında İngiltere'de Fetret Devri sırasındaki Protektora dönemi içinde basılmış bir broşürdür. Yazarı belirsiz olan broşürde o dönemde iktidarda olan Oliver Cromwell'in öldürülmesi çağrısı yapılmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Thomas Fairfax</span>

Thomas Fairfax, İngiliz İç Savaşında parlamento ordusunda komutan ve Oliver Cromwell'in silah arkadaşı. Çok başarılı ve önemli bir asker olarak parlamento kuvvetlerini sayısız zafere ulaştırmıştır. İç savaşın kazanılmasından sonra kurmay heyetinde bulunan Cromwell'in siyasi olarak gerisinde kalmıştır. Devrik kral I. Charles'ın mahkemesinde yer almayı reddetmiş, iktidarı Cromwell'e bırakarak siyasetten çekilmiştir. Bu tutumu ve savaş meydanındaki hoşgörülü davranışları nedeniyle II. Charles Restorasyonu sırasında parlamento yanlısı komutanlara verilen ağır cezalardan azade olmuştur. Siyah saçları ve gözleri nedeniyle kendisine Siyah Tom takma adı yakıştırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">John Thurloe</span>

John Thurloe, Avukat ve devlet adamı. İngiliz İç Savaşının ardından Oliver Cromwell tarafından ilan edilen Protektora döneminde dışişleri bakanı ve istihbarat şefidir.

<span class="mw-page-title-main">Pride Darbesi</span>

Pride Darbesi, birinci evresi tamamlanmış olan İngiliz İç Savaşı sırasında 6 Aralık 1648 günü Albay Thomas Pride komutasındaki Yeni Ordu birliklerinin Oliver Cromwell yanlısı olmayan millevekillerini zorla Uzun Parlamento'dan çıkartması olayıdır. İngiliz tarihindeki başarılı tek askeri darbe olarak bilinir.

Rump Parlamentosu, İngiliz İç Savaşı sırasında 6 Aralık 1648 günü gerçekleştirilen Pride Darbesi sonucu Uzun Parlamento'daki Oliver Cromwell karşıtı ve I. Charles'ın vatana ihanetten yargılanmasına karşı olan vekillerin tasfiye edilmesinden sonra ortaya çıkan parlamentodur.

<span class="mw-page-title-main">John Lilburne</span>

John Lilburne İngiliz siyasetçi, özellikle İngiliz İç Savaşı döneminde ünlenen Leveller siyasetçi. Doğuştan gelen özgürlük ve haklar anlamındaki freeborn rights söylemiyle döneme damgasını vurmuştur. Modern toplumlarda geleneksel olarak kabul edilen ve hiçbir hükûmet veya yasa tarafından değiştirilemeyecek hakların varlığını iddia etmiştir. Hayatının ilk yıllarında Püriten olmuş, sonraki dönemde Quaker inancına yaklaşmıştır. Başta ABD Mahkemeleri olmak üzere modern hukuk metinlerinde hala yazılarına atıfta bulunulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İrlanda'nın Cromwell tarafından fethi</span> İrlandanın İngilizler tarafından işgali

İrlanda'nın Cromwell tarafından fethi (1649-53), Üç Krallık Savaşları sırasında İrlanda'nın Oliver Cromwell komutasındaki Parlamento yanlısı Yeni Ordu tarafından ele geçirilmesini anlatır. Cromwell ve ordusu Rump Parlamentosu adına 1649 yılı Ağustos ayında İrlanda topraklarına ayak basmıştır. 1641 yılındaki ayaklanmadan sonra İrlanda'nın büyük çoğunluğu İrlanda Katolik Federasyonu'nun kontrolüne geçer. 1649 yılında Konfederasyon yanlıları İngiliz İç Savaşında mağlup olmuş olan İngiliz monarşi yanlılarıyla ittifak yaparlar. Bunun üzerine adaya müdahale eden Oliver Cromwell komutasındaki Parlamento yanlısı ordu ülkeyi işgal ederek ittifaka son verir. İrlanda'nın işgali çok kanlı olmuştur ve savaş sırasında yapılan uygulamalar Cromwell'in şahsında halen tartışılmaktadır. Savaşın İrlanda toplumuna etkisi çok yıkıcı olmuştur. Kıtlık ve salgın hastalıklar yüzünden nüfusun çok büyük bir bölümü hayatını kaybetmiş, 50 bin İrlandalı ise zorunlu işçi olarak göç ettirilmiştir.

İngiliz İç Savaşı zaman çizelgesi, İngiliz İç Savaşı öncesi, sırası ve sonrasındaki öne çıkan olayları içerir.

<span class="mw-page-title-main">Dunbar Muharebesi</span>

Dunbar Muharebesi, 3 Eylül 1650 günü yapılan ve İngiliz İç Savaşı içindeki önemli bir muharebedir. İç savaşın üçüncü aşamasında yapılan muharebede Oliver Cromwell komutasındaki Parlamento yanlısı Yeni Ordu birlikleri, David Leslie komutasındaki II. Charles yanlısı İskoç birliklerini yener. 5 Şubat 1649 günü İskoçların kralı ilan edilen II. Charles'ın tahta çıkma umutları giderek azalır. Günümüzde muharebe alanı İskoçya tarihi açısından öneminden ötürü koruma altındadır.

<span class="mw-page-title-main">Worcester Muharebesi</span> 3 Eylül 1651de Worcester kentinde yapılan, İngiliz İç Savaşının son muharebesi

Worcester Muharebesi, 3 Eylül 1651 günü İngiltere'nin Worcester kentinde yapılan ve İngiliz İç Savaşı'nın son muharebesidir. Oliver Cromwell komutasındaki Yeni Ordu birlikleri kral II. Charles'ın çoğunluğu İskoçlardan oluşan monarşi yanlısı ordusunu yener. Muharebeden sonra II. Charles maceralı bir şekilde kaçmış ve yurt dışına gidebilmiştir.

Barebone Parlamentosu, Küçük Parlamento ya da Azizlerin Parlamentosu olarak da bilinen İngiliz parlamentosudur. İngiliz İç Savaşından sonra meydana çıkan yönetim krizine son çare olarak 4 Temmuz 1653 günü bir araya gelmiştir. Bileşim Oliver Cromwell ve Yeni Ordu Konseyi tarafından belirlenmiştir. Adını Londra vekili Praise-God Barebone'dan alır. Toplam 140 vekilin 129'u İngiltere, 5'i İskoçya ve 6 tanesi de İrlanda'dandır. Başarısız olan ve 12 Aralık 1653 günü fesih kararı alan parlamentonun ardından Oliver Cromwell'in Lord Protector ilan edileceği Protektora yönetim biçimine geçilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Uzun Parlamento</span>

Uzun Parlamento, ilk kez 3 Kasım 1640 günü İngiltere kralı I. Charles tarafından toplanmış olan parlamentodur. 12 yıl aradan sonra kral tarafından sürmekte olan Piskoposlar Savaşı için mali kaynak sağlamak için toplanmıştır. Parlamento İngiltere monarşisiyle yaşanan iktidar mücadelesinde taraf olarak İngiliz İç Savaşını sürdürmüş ve galip gelmiştir. 1648 yılında Oliver Cromwell komutasındaki Yeni Ordu birliklerince tasfiye edilmiştir. Uzun Parlamento Cromwell'in ölümünün ardından yeniden toplanmış ve Restorasyon adı verilen dönemin başlangıcında yeni kral II. Charles'ın iktidarına kolaylık sağladıktan sonra kendisini lağvetmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.