Edmund Hillary

Edmund Percival Hillary
Edmund Hillary, 1953
Doğum	20 Temmuz 1919(1919-07-20) Tuakau, Yeni Zelanda
Ölüm	11 Ocak 2008 (88 yaşında) Auckland, Yeni Zelanda
Milliyet	Yeni Zelandalı
İmza

Sir Edmund Percival Hillary, (20 Temmuz 1919, Auckland, Yeni Zelanda - 11 Ocak 2008, Auckland, Yeni Zelanda), Yeni Zelandalı bir dağcıydı. Bir Şerpa olan Nepalli dağcı Tenzing Norgay ile birlikte 29 Mayıs 1953 tarihinde dünyanın en yüksek dağı olan Everest Dağı'na ilk tırmanışı gerçekleştirmiştir.

Edmund Hillary, Gertrude (evlenmeden önceki soyadı Clark) ve Percival Augustus çiftinin üç çocuğundan ikincisiydi.^[1] Okula Auckland'da gitti ve on iki yaşından itibaren ünlü Auckland Gramer Okulu'na devam etti. Çocukken Yeni Zelanda Alpleri'nde dağcılığı öğrendi. İlk tırmanışı 1933 yılında Yeni Zelanda'daki Ruapehu yanardağına olmuştur. Babası gibi arıcı olmadan önce iki yıl Auckland Üniversitesi'ne devam etti. İkinci Dünya Savaşı sırasında, 1944'ten 1945'e kadar Yeni Zelanda Kraliyet Hava Kuvvetleri'nde istihkâm olarak görev yaptı. 1948 yılında Harry Ayres ile birlikte ilk kez güney sırtından Cook Dağı'na tırmandı.

Hillary, 1951 yılında dört Yeni Zelandalı dağcının Himalayalar'ın Hindistan kısmına yaptığı keşif gezisinin bir üyesiydi. Ertesi yıl, Nepal'deki Everest Dağı'nda yeni bir rota keşfeden Eric Shipton liderliğindeki bir İngiliz keşif gezisine katıldı. 29 Mayıs 1953'te Tenzing Norgay (1914-1986) ile birlikte, John Hunt liderliğindeki bir İngiliz keşif gezisinin üyesi olarak 8848 metre yüksekliğindeki Everest Dağı'na belgelenmiş ilk tırmanışı gerçekleştirdi. Zirve sırtının son bölümünde, o zamandan beri kendi adını taşıyan sırttaki engelleyici ve tehlikeli dik bir basamağı, Hillary Basamağı'nı aşan ilk ipli dağcı oldu: doğuya bakan kornişin bulunduğu yarıktaki kayaya sırt üstü binme riskini aldı; en kötü durumda bu korniş gevşeyebilir ve kendisini Tibet tarafından 3000 metre aşağıya, Kangshung Buzulu'na savurabilirdi. Bu olay Everest'in Fethi başlıklı belgesel filmde kaydedilmiştir.

Saat tam olarak 11.30'du. Zirveye çıktıklarında her ikisi de birbirlerine sarıldılar, Hillary, Norgay'ın fotoğrafını çekti ama kendi fotoğrafını çektirmeyi unuttu ya da Norgay fotoğraf makinesi kullanmayı bilmiyordu. Tenzing de tanrılara adak olarak dağın zirvesine tatlılar bıraktı. Her ikisi de zirvede, 29 yıl önce 10 Haziran 1924'te zirve yakınlarında kaybolan George Mallory ve Andrew Irvine'den oluşan ip ekibinin daha önceki olası bir tırmanışının izlerini aradı, ancak hiçbir iz bulamadı. Edmund Hillary, daha önceki ölümcül ilk tırmanış efsanesini yorumlayarak, zirveye ilk çıkan olmanın değil, canlı olarak geri inmenin önemli olduğunu söyledi.

Kraliçe II. Elizabeth'in taç giyme töreninin arifesinde Londra'ya ulaştı; Hillary dönüş yolunda Londra'dan ilk mektubu "Sir Edmund Hillary, KBE" (Britanya İmparatorluğu Nişanı Şövalye Komutanı) olarak aldı ve bu aynı zamanda Birleşik Krallık'taki şövalyeliğini de simgeliyordu. Başarısının İngiliz BBC tarafından duyurulması üzerine Hillary sırıtarak şunları söyledi:

"Bunu duyduğumda gerçekten başardık diye düşündüm. BBC bunu bildiriyorsa, doğru olmalı."

Aynı dönüş yolculuğunda, Nepal halkı arasında iki dağcıdan hangisinin zirveye daha önce ulaştığı konusunda bir anlaşmazlık çıktı; Nepalliler, bu yönde bir bildiri imzalamaya ikna edilen yurttaşları Tenzing Norgay'ın önceliği için bastırdılar. Ancak Tenzing ve Hillary her zaman zirveye birlikte çıktıklarını söylemişlerdir. Her ikisi de sessizlik yemini etmişti. Ömür boyu arkadaş kaldılar.

1950'ler ve 1960'lardaki diğer keşif gezileri sırasında çok sayıda başka Himalaya zirvesine tırmandı. Commonwealth Trans-Antarctic Expedition'ın bir parçası olarak 4 Ocak 1958'de Vivian Fuchs'tan kısa bir süre önce Güney Kutbu'na ulaştı ve böylece Roald Amundsen ve Robert Falcon Scott'tan sonra Kutup'a giden üçüncü kara seferine liderlik etti.

Hillary, Yeni Zelanda Alpine Club'ın bir üyesi ve 1965'ten 1967'ye kadar da başkanıydı.^[2]

Hillary, özellikle Everest Dağı'ndaki dağcılık etkinliklerini medyada büyük bir tanıtımla yorumladı. 1990'ların başında Everest'te gelişen ve 1996'da ve 2006'da özellikle dağın yüksek kesimlerinde, ölüm bölgesinde bir dizi ölüme yol açan ticarîeşmeyi kınadı, çünkü çok fazla hırslı ve uygun olmayan insanlar ticarî Everest keşif organizatörlerinin müşterileri olarak dağa getiriliyordu. Son olarak Mayıs 2006'da, Everest'e iki plastik protezle tırmanan ve tırmanış sırasında neredeyse donmak üzere olan bir İngiliz'i ölüm bölgesinde bırakan ve kısa bir süre sonra ölen bir Yeni Zelandalı hakkında olumsuz yorumlar yaptı. Hillary, tırmanışın devam etmesini ve yardım edilmemesini aşırı hırsın bir sonucu olarak nitelendirdi ve dağcılığın yoldaşlık erdeminin yaygın ticarilik, bencillik ve aşırı hırs nedeniyle kaybolmasından yakındı. Hillary, Yeni Zelanda'da ulusal bir efsane olarak kabul edilir ve sportif konularda yüksek bir itibara sahiptir. Bununla birlikte, bazen düşüncesizce sarf ettiği düşünülen sözler nedeniyle uluslararası alanda da eleştirilmiştir.

Eşi Louise Mary Rose ile birlikte Hillary'nin üç çocuğu vardı: Peter, Sarah ve Belinda. 1975 yılında Louise ve 16 yaşındaki Belinda, Katmandu yakınlarındaki bir uçak kazasında öldüler. Hillary 1989 yılında, 1979 yılında Antarktika üzerinde bir gezi uçuşu sırasında Erebus Dağı'na çarpan 901 sefer sayılı Air New Zealand uçağının kazasında ölen eski keşif arkadaşı Peter David Mulgrew'in dul eşi June Mulgrew ile ikinci evliliğini yaptı.^[3]

Sir Edmund Hillary, 1984'ten 1989'a kadar Yeni Zelanda'nın Hindistan, Bangladeş ve Nepal büyükelçiliğini yaptı.

1960'larda Hillary, Nepalli Şerpaları desteklemek için Himalaya Vakfı'nı kurdu[4]. Bunun sonucunda, Şerpaların evi olan Everest yakınlarındaki Nepal Khumbu bölgesinde hastaneler ve okullar inşa edildi. Hillary'nin kendisi bu yardımı hayatının en önemli parçası olarak tanımladı. Yayınlarından ve konferanslarından elde ettiği gelirin büyük bir kısmını bu desteğe bağışladı.

Mountain Wilderness adlı doğa koruma örgütünün onursal başkanıydı.

Hillary 2007 yılında sık sık sağlık sorunlarından şikayet ediyordu. Mayıs 2007'de Nepal'e yaptığı bir geziden sonra hastaneye kaldırıldı. Edmund Hillary, 11 Ocak 2008'de Yeni Zelanda saatiyle sabah 9:35'te 88 yaşında Auckland'daki bir hastanede kalp krizinden öldü. Ölümünün ardından Yeni Zelanda Başbakanı Helen Clark onu "efsanevi bir dağcı, maceracı ve insani yardımsever" ve "yaşamış en ünlü Yeni Zelandalı" olarak tanımladı.

Hillary için devlet töreni düzenlendi ve Auckland'daki St Mary's Katedralinde düzenlenen törene 600 konuk katıldı. Tabut, Yeni Zelanda ulusal bayrağına sarıldı ve Hillary'nin Everest Dağı'na tırmanırken kullandığı buz baltasıyla süslendi.^[4] Devlet cenaze töreninden sonra Hillary'nin naaşı yakıldı ve külleri ailesinin isteği doğrultusunda Auckland limanına serpildi.^[5]

Hayattayken, paralara resmi basılan ilk Yeni Zelandalıdır.

Ölümünün ardından ismi 29 Mayıs 1953 tarihinde birlikte zirve yaptığı şerpa Tenzing Norgay ile Lukla Airport'a verilmiştir. Havalimanının yeni ismi böylece Tenzing-Hillary Airport olmuştur.

• High Adventure. Oxford University Press, 1955.
• No Latitude for Error. Hodder & Stoughton, 1961.
• With Desmond Doig: High in the thin cold air. Doubleday, 1962.
• Nothing venture, nothing win. Hodder & Stoughton, London 1975.
• From the Ocean to the Sky. Jet Boating Up the Ganges. Ulverscroft, Leicester 1980, ISBN 0-385-60020-8
• Ecology 2000. Kampmann & Co, 1984.
• View From the Summit. Doubleday, London 1999, ISBN 0-385-60020-8.