İçeriğe atla

Edmontosaurus

Edmontosaurus
Yaşadığı dönem aralığı: 73-66 myö
Kampaniyen-Senozoyik 
Edmontosaurus annectens'in montelenmiş iskeleti, Oxford Üniversitesi Doğa Tarihi Müzesi
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Klad:Dinosauria
Takım:Ornithischia
Alt takım:Ornithopoda
Familya:Hadrosauridae
Alt familya:Saurolophinae
Oymak:Edmontosaurini
Cins:Edmontosaurus
Lambe, 1917
Türler
  • E. regalis Lambe, 1917 (tip tür)
  • E. annectens (Marsh, 1892 [orijinal olarak Claosaurus annectens])
  • E. saskatchewanensis (Sternberg, 1926 [orijinal olarak Thespesius saskatchewanensis])
Sinonimler
  • Anatosaurus Lull & Wright, 1942
E. regalis ve E. annectens'in boyut karşılaştırması
Edmontosaurus ve T. rex'in boyut karşılaştırması

Edmontosaurus ("Edmonton kertenkelesi"), 73 ila 66 milyon yıl önce (Kampaniyen-Maastrihtiyen) Kuzey Amerika'da yaşamış bir ördek gagalı dinozor cinsidir.[1] Adını Kanada'nın Edmonton şehrinden alır.[2]

Açıklama

Edmontosaurus'un, 3-4 ton ağırlığında ve 12-13 metre uzunluğunda olduğu tahmin edildi. Dik bir gagaya ve 1.000 gıcırdayan yanak dişi ile donatılmıştı.[2] Hem dört hem de iki bacağı üzerinde yürüyebildiği ve çok keskin görme, işitme ve koklama duyularına sahip olduğu düşünülüyor.

Paleobiyoloji

Edmontosaurus midelerinde sert kozalaklı iğneler, dallar ve tohumlar bulunmuştur.[2] Muhtemelen sürüler hâlinde dolaşır ve göç ederlerdi.

Sınıflandırma

Edmontosaurus, ördek gagalı dinozorlar (Hadrosauridae) familyasına ait bir kuş kalçalı dinozordur. Çalışmalar onu Saurolophinae alt familyasında sınıflandırırken grup içerisindeki akrabalık ilişkileri için bazı farklı görüşler vardır.

Soldaki kladogram Horner vd. (2004) tarafından yapılan analizi,[3] sağdaki kladogram ise Gates ve Sampson (2007) tarafından yapılan analizi gösterir.[4]

 Hadrosaurinae/Saurolophinae  

Lophorhothon

unnamed
unnamed

Prosaurolophus

unnamed

Gryposaurus

unnamed

Edmontosaurus

unnamed

Brachylophosaurus

Maiasaura

unnamed

"Kritosaurus" australis

Naashoibitosaurus

Saurolophus

Hadrosaurinae/Saurolophinae

Lophorhothon

unnamed
unnamed

Edmontosaurus

unnamed

Prosaurolophus

Saurolophus

unnamed

Naashoibitosaurus

unnamed

Gryposaurus

unnamed

Brachylophosaurus

Maiasaura

Kaynakça

  1. ^ "Edmontosaurus". paleobiodb.org. 7 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2021. 
  2. ^ a b c "Edmontosaurus | Natural History Museum". www.nhm.ac.uk (İngilizce). 26 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2021. 
  3. ^ The dinosauria. 2nd ed. David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska. Berkeley, Calif.: University of California Press. 2004. s. 438. ISBN 978-0-520-94143-4. OCLC 801843269. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2021. 
  4. ^ GATES, TERRY A.; SAMPSON, SCOTT D. (Ekim 2007). "A new species of Gryposaurus (Dinosauria: Hadrosauridae) from the late Campanian Kaiparowits Formation, southern Utah, USA". Zoological Journal of the Linnean Society. 151 (2): 351-376. doi:10.1111/j.1096-3642.2007.00349.x. ISSN 1096-3642. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kazsılar</span>

Kazsılar, kuşlar sınıfına ait, ördekler, kazlar ve kuğuları kapsayan bir takımdır.

<i>Archaeopteryx</i> kuş benzeri dinozor cinsi

Archaeopteryx, kuşumsu bir teropod dinozor, uçamayan tüylü dinozorlar ve çağdaş kuşlar arası geçişi simgeleyen en ünlü avialan cinsi. Cins, uzun süre geleneksel olarak kuşlar sınıfında (Aves) sınıflandırıldı; ancak daha güncel çalışmalarda, Avialae kladındaki en ilkel üyelerden biri –ya da deinonychosaur– olarak kabul edilir. 19. yüzyıl sonu ve 21. yüzyıl başı arası dönemde Archaeopteryx, paleontologlar ve popüler kitaplarca bilinen en eski kuş olarak kabul görmekteydi. İlerleyen süreçte Anchiornis, Xiaotingia ve Aurornis gibi daha yaşlı potansiyel avialanlar tanımlandı.

<span class="mw-page-title-main">Hadrozor</span> kuş kalçalı dinozor familyası

Hadrosauridae veya hadrozorlar, geç Kretase döneminde yaşamış sorguçlu ve ördek gagalı kuş kalçalı dinozorları kapsayan bir familya.

<i>Corythosaurus</i> kuş kalçalı dinozor cinsi

Corythosaurus, Geç Kretase dönemi'nde Kuzey Amerika'da yaşamış bir ördek gagalı dinozor (hadrosauridae) cinsi.

<span class="mw-page-title-main">Dinozorların sınıflandırılması</span>

Dinozorların sınıflandırılması, genel olarak ilk takson sınıflandırması Aristotales tarafından yapılmışken, “Sir Richard Owen”in korkunç güçlü kertenkele anlamına gelen “Dinosauria” (dinozor) terimini bilim dünyasına kazandırmasıyla ve Iguanodon, Megalosaurus ve Hylaeosaurusu ‘kertenkele sürüngenlerin familyası ve alt takımı’ şeklinde 1842 yılında ayırmasıyla başlamıştır. 1887 ve 1888 yıllarında Harry Seeley dinozorları kalça yapılarına göre kertenkele benzeri kalçalı Saurischia (Saurişya)dinozorlar ve kuş benzeri kalçalı Ornithischia (Ornitişya) dinozorlar olarak ikiye ayırmıştır. Bu ayrımlarla dinozorların taksonomisindeki pek çok sismik değişiklikleri içeren kalıcı bir form oluşturulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Dromaeosauridae</span> tüylü dinozor familyası

Dromaeosauridae, gelişmiş bir tüylü teropod dinozor familyasıdır. Genellikle küçük ve orta boylu tüylü etoburlar olup Kretase döneminde evrimleşmişlerdir. Dromaeosauridae adı, Dromaeosaurus adlı tip cinsten gelir. Grubun fosilleri, Kuzey Amerika, Avrupa, Asya, Güney Amerika ve Antarktika'da bulunmuştur.

<i>Acristavus</i> ördek gagalı dinozor cinsi

Acritavus, bir saurolophine hadrozor dinozor cinsidir. Montana'daki Kampaniyen'e tarihlenen Two Medicine Formasyonu ve Utah, ABD'deki Wahweap Formasyonu'ndan fosiller bulunmuştur. Tip türü, A. gagslarsoni, 2011 yılında tanımlanmıştır. Edmontosaurus dışındaki neredeyse tüm hadrosauridlerin aksine, Acritavus'un kafatasında süsleme yoktu. Acritavus'un keşfi paleontolojik olarak önemlidir, çünkü tüm hadrosauridlerin atalarının kafatası süslemesine sahip olmadığı ve bu süslemenin daha sonra Saurolophinae ve Lambeosaurinae alt familyalarında birbirine bağlı olarak ortaya çıkan bir uyarlama olduğu görüşünü destekler. Brachylophosaurus ve Maiasaura ile yakından ilişkilidir ve Brachylophosaurini adlı yeni bir klada atanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tetanurae</span> ana teropod kladı

Tetanurae, günümüz kuşlarına Ceratosaurus'tan daha yakın akraba olan tüm teropod dinozorları içeren, geniş bir dinozor grubudur. Tetanurae, Triyas'ın sonlarında muhtemelen kardeş grubu Ceratosauria'dan ayrıldı. Tetanuranlar fosil kayıtlarında ilk olarak Erken Jura devri'nde, yaklaşık 190 myö, ortaya çıktı ve Orta Jura döneminde küresel olarak dağıldı.

<span class="mw-page-title-main">Coelurosauria</span> dinozor kladı

Coelurosauria, Carnosauria'dan kuşlarla daha yakın akraba olan tüm teropod dinozorları içeren bir kladdır.

<span class="mw-page-title-main">Orionides</span> dinozor kladı

Orionides, Orta Jura'dan günümüze kadar gelmiş tetanuran teropod dinozorlarının bir kladıdır. Grup, kuşlar dahil olmak üzere çoğu teropod dinozoru içerir.

<span class="mw-page-title-main">Proceratosauridae</span> teropod dinozor familyası

Proceratosauridae, Orta Jura'dan Erken Kretase'ye kadar varlığını sürdürmüş bir tiranozor familyasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Megalosauroidea</span>

Megalosauroidea, Orta Jura'dan Geç Kretase dönemine kadar yaşayan tetanuran theropod dinozorlarının bir üst ailesidir. Gruptaki tüm taksonlar, tip tür Megalosaurus bucklandii ile Allosaurus fragilis veya Passer domesticus'tan daha yakın bir ortak ataya sahiptir. Grubun üyeleri arasında Spinosaurus, Megalosaurus ve Torvosaurus bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Caenagnathoidea</span>

Caenagnathoidea, şimdiki Asya ve Kuzey Amerika'da Kretase Dönemi'nden bir grup gelişmiş oviraptorosaurian dinozor grubu. Karakteristik olarak kısa, gagalı, papağan benzeri kafatasları ile ayırt edilirler ve genellikle başlarında kemikli tepeler bulunur. Büyüklükleri hindi büyüklüğündeki Caudipteryx'ten 8 metre uzunluğundaki 1.4 tonluk Gigantoraptor'a kadar değişiyordu. Grup kuşların atalarına yakındır. En eksiksiz örnekler, Oviraptorinae alt grubunun üyelerini temsil eden Asya'da bulundu. Kuzey Amerika'dan kayda değer ancak parça parça kalıntılar da bilinmektedir ve bunların neredeyse tamamı Elmisaurinae alt grubuna aittir.

<i>Yamatosaurus</i> kuş ayaklı dinozor cinsi

Yamatosaurus, Geç Kretase devrinde (Maastrihtiyen) Japonya'da yaşamış bazal bir ördek gagalı dinozor cinsi. Cins yalnızca az materyalden bilinen Yamatosaurus izanagii türünü kapsar.

<i>Hadrosauromorpha</i> dinozor kladı

Hadrosauromorpha, 2014 yılında David B. Norman tarafından Hadrosauroidea'yı sıkıştırılmış manuel kemikler ve bir poleks ile bazal taksonlara ve bunlardan yoksun türetilmiş taksonlara bölmek için tanımlanan iguanodontian ornithopodların bir kohortudur. Klad, Edmontosaurus regalis'e Probactrosaurus gobiensis'ten daha yakın olan tüm taksonlar olarak tanımlanır. Bu, analize bağlı olarak farklı taksonların dahil edilmesine neden olur.

<span class="mw-page-title-main">Carcharodontosauridae</span>

Carcharodontosauridae, carnosaur teropod dinozor familyasıdır. 1931'de Ernst Stromer tarafından isimlendirildi. 2015'te Christophe Hendrickx ve meslektaşları tarafından yapılan bir makalede en büyükler için maksimum uzunluk tahmini 14 metre (46 ft), en küçükler için ise 6 metre (20 ft) olarak verilmiştir.

<i>Kerberosaurus</i>

Kerberosaurus, Rusya'nın Amur Bölgesi, Blagoveshchensk'teki geç Maastrihtiyen yaşlı Geç Kretase Tsagayan Formasyonundan kalma bir saurolofin ördek gagalı dinozor cinsidir. Saurolophus ve Prosaurolophus ile ilişkili olduğunu gösteren kafatası kalıntılarını da içeren fosil yatağı malzemesine dayanmaktadır.

<i>Shantungosaurus</i>

Shantungosaurus, Çin'deki Shandong Yarımadası'nın Geç Kretase yaşlı Wangshi Grubu'nda bulunan çok büyük bir saurolophine hadrosaurid dinozor cinsidir, tek bir tür, Shantungosaurus giganteus, içerir. Shantungosaurus'un stratigrafik aralığı, Xingezhuang Formasyonunun tepesinden Hongtuya Formasyonunun ortasına kadar, orta ila geç Kampaniyen arasında değişmektedir. Shantungosaurus şimdiye kadar dünyanın en büyük hadrosauroid taksonu olup 15 ile 16 metre uzunluğa ve 13 ile 16 metrik ton arasında bir beden ağırlığına ulaşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ornitopoda</span>

Ornithopoda kuş kalçalı dinozorların bir kladıdır, ornithopod denir, küçük, iki ayaklı koşucu otlayıcılar olarak başladılar ve Kuzey Amerika'yı domine ederek Kretase dünyasındaki en başarılı otçul gruplarından biri haline gelene kadar boyut ve sayı olarak büyüdüler. Başlıca evrimsel avantajları, evcil inek gibi modern memelilerinkine rakip olacak şekilde, kuş olmayan bir dinozor tarafından şimdiye kadar geliştirilen en gelişmiş çiğneme aparatının ilerici gelişimiydi. Diğer tüm kuş olmayan dinozorlarla birlikte Kretase-Paleojen neslinin tükenmesi olayı tarafından silinmeden önce, hadrosauridlerde çeşitlilik ve ekolojik üstünlüklerinin doruğuna ulaştılar. Üyeler, yedi kıtanın hepsinden tanınırlar, ancak genellikle Güney Yarımküre'de nadirdirler.

<span class="mw-page-title-main">Saurolophinae</span>

Saurolophinae, hadrosaurid dinozorların bir alt ailesidir. 20. yüzyılın ortalarından beri, tepeli alt familya Lambeosaurinae ile ilgili, büyük ölçüde tepesiz hadrosaurlardan oluşan bir grup olan Hadrosaurinae olarak anılır. Bununla birlikte, Hadrosaurinae adı, daha yakın tarihli çalışmalarda lambeosaurinlerden veya Edmontosaurus ve Saurolophus gibi diğer geleneksel "hadrosaurinlerden" daha ilkel olduğu bulunan Hadrosaurus cinsine dayanmaktadır. Bunun bir sonucu olarak, Hadrosaurinae adı kaldırıldı veya yalnızca Hadrosaurus ile sınırlandırıldı ve geleneksel "hadrosaurinleri" içeren alt aile, Saurolophinae olarak yeniden adlandırıldı. Hai Xing tarafından yapılan son filogenetik çalışma, Hadrosaurus'un lambeosaurin olmayan tüm hadrosauridleri içeren monofiletik grup içine yerleştirildiğini gösterir. Bu görüşe göre, geleneksel Hadrosaurinae yeniden dirildi ve Hadrosauridae iki sınıfa ayrıldı: Hadrosaurinae ve Lambeosaurinae.