İçeriğe atla

Edib Çiçekli

Edib Çiçekli
Arapça: أديب الشيشكلي
Suriye Devlet Başkanı (askerî yönetim)
Görev süresi
11 Temmuz 1953 - 25 Şubat 1954
Yerine geldiğiFevzi Selu (askerî yönetim)
Yerine gelenHaşim el-Etâsî
Suriye Başbakanı
Görev süresi
19 Temmuz 1953 - 1 Mart 1954
Yerine geldiğiFevzi Selu (askerî yönetim)
Yerine gelenSabri el-Aseli
Kişisel bilgiler
Doğum 1909
Hama, Suriye Vilayeti, Osmanlı Suriyesi, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 27 Eylül 1964 (54-55 yaşlarında)
Ceres, Goiás, Brazil
Defin yeri Memleketi Hama'da gömülü
Partisi
Evlilik(ler) Fatina el-Fanari
Akraba(lar) Ali Hasan Çiçekli (Baba)
Bitirdiği okul Şam Askeri Akademisi
Askerî hizmeti
Bağlılığı İkinci Suriye Cumhuriyeti
Rütbesi General
Birimi Arap Kurtuluş Ordusu
Çatışma/savaşları * 1948 Arap-İsrail Savaşı
Askeri üniformalı Çiçekli

Edib el-Çiçekli (Arapça: أديب الشيشكلي, romanize: ʾAdīb aš-Šīšaklī) (1909 - 27 Eylül 1964) Suriye askeri lideri ve 1953'ten 1954'e kadar Suriye Devlet Başkanıydı.

Erken dönem

Edib Çiçekli (1909) Osmanlı Suriyesi'nin Hama Sancağı'nda Suriyeli bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Annesi Kürt kökenliydi.[1] Çiçekli'nin soyadı Türkçedeki "çiçek" kelimesinden gelir ve Latin alfabesi kullanan farklı dillere, Chichakly, Chichakli, Jijakli veya Shishakli şeklinde de aktarılmaktadır.

Siyasi/askeri kariyer

Çiçekli, 1930'da Fransız Mandası sırasında Suriye ordusunda subay olarak görevlendirildi. Şam Askeri Akademisinde okudu (akademi daha sonra Humus'a taşındı) ve Antun Sadi tarafından kurulan ve Büyük Suriye kavramını destekleyen Suriye Sosyal Milliyetçi Partisinin (SSMP) erken bir üyesi oldu. Kardeşi Salih de SSMP'nin önde gelen bir üyesiydi. Suriye'nin Fransa'dan bağımsızlığının ardından Çiçekli, 1948 Arap-İsrail Savaşı'nda Arap Kurtuluş Ordusu olarak bilinen gönüllü bir Arap ordusunda savaştı.

1948 Arap-İsrail Savaşı'ndaki Arap yenilgisi, 1949'da Hüsnü Zaim liderliğindeki askeri darbe için motive edici bir faktördü. Suriye'nin zayıf parlamenter sistemini paramparça eden Zaim'in darbesinden sadece aylar sonra Zaim; Çiçekli ve yeni orduya liderlik eden Zaim'in eski yoldaşı Albay Sami el-Hinnavi de dahil olmak üzere SSMP'ye bağlı bir grup subay tarafından devrildi.

Zaim daha önce SSMP lideri Antun Sadi'yi, modern Lübnan devletini yıkmak istediği için yargılayıp idam ettiren Lübnanlı yetkililere teslim etmişti. Bildirildiğine göre Zaim öldürüldükten sonra Çiçekli, Zaim'in kanlı gömleğini yırttı ve onu Sadi'nin hâlâ Suriye'de olan dul eşine götürerek, "Onun cinayetinin intikamını aldık!"[] dedi.

Çiçekli, kendi başına iktidarı üstlenmeyi reddetti ve onun yerine Suriye'nin parlamenter sistemini restore eden Suriye'nin yeni fiili hükümdarı Sami al-Hinnavi ile çalıştı. Hinnavi, Suriye Ordusunun genelkurmay başkanı oldu. 1930'larda devlet başkanı ve kıdemli bir milliyetçi olan Haşim el-Etâsî, önce başbakan ve daha sonra Suriye devlet başkanı oldu. Etâsî, Hinnavi'nin Suriye'deki Haşimi yanlısı duyguların arkasındaki itici güç olduğunu iddia ederek, Çiçekli'nin büyük ölçüde karşı çıktığı Haşimi Irak ile bir birlik oluşturmak istedi.

Gücü ele geçirme

Aralık 1949'da Çiçekli, başka bir darbe başlattı. (o yılın üçüncü darbesi) Suriye'deki Haşimi etkisini kırmak için Hinnavi'yi tutukladı, ancak Etâsî'yi görevinde tuttu. Daha sonra Hava Kuvvetleri Komutanı Albay Muhammed Nasır'ın, kendisinin Suriye Ordusundaki popülaritesini tehdit ettiği için öldürülmesini emretti. Bütün bunlar Suriye'deki birlik yanlısı unsurları büyük ölçüde zayıflattı, ancak Başbakan Nazım el-Kudsi aracılığıyla Haşimi Irak ile birlik için çalışmaya devam edildi.

Çiçekli, Suriye hükûmetindeki Haşimi etkisini azaltmak için kurulan bütün hükûmetlere sağ kolu Fevzi Selu'yu savunma bakanı olarak dahil etmesi şartını koydu. Halep'ten Irak yanlısı bir politikacı olan Başbakan Maaruf el-Davalibi bu talebi reddettiğinde, Çiçekli 28 Kasım 1951'de Davalibi ve tüm kabinesini tutuklayarak yanıt verdi. Ayrıca Halk Partisi liderleri Nazım el-Kudsi ve Rüşdü el-Kikhiya da dahil olmak üzere Suriye'deki tüm Irak yanlısı politikacıları tutukladı. Etâsî protesto için görevinden istifa ederek muhalefete geçti. Siyasi işlere askeri müdahaleyi reddeden bu inatçı milliyetçiden kurtulmaktan memnun olan Çiçekli, yoldaşı Selu'yu genelkurmay başkanı, başbakan, savunma bakanı ve devlet başkanı yaptı. Ama aslında, Selu bir figürden başka bir şey değildi. Gerçek güç, Edib Çiçekli'nin elindeydi.

Çiçekli iktidarı

Çiçekli daha sonra askeri yönetime dönüş için tüm siyasi partileri feshetti. Çiçekli yanlısı olmayan tüm gazeteleri yasakladı. Onun yönetimi altında zulüm görenler arasında Şam Ulusal Partisi, Halep Halk Partisi, Komünist Parti, Baas Partisi ve Suriye Müslüman Kardeşleri vardı. Baas liderleri Ekrem el-Havrani, Mişel Eflak ve Salahaddin el-Bitar'ı Lübnan'a sürdü ve onlar, Lübnan'da Çiçekli rejimine karşı aktif olarak çalıştılar.

Çiçekli, yetenekli bir konuşmacıydı ve konuşmalarını Suriye nüfusuna iletmek için büyük ölçüde radyoya güveniyordu. Ağustos 1952'de resmi bir hükûmet partisi olan Arap Kurtuluş Hareketini kurdu, ancak Haşim el-Etâsî gibi sivil siyasi toplumun güçlü temsilcileri tarafından boykot edildi. Parti ilericiydi ve kadınları saflarına kabul etti. Sınırlı bir sosyalizm derecesi çağrısında bulundu. Bazıları onun kendisini bir tür "Arap Sezarı" olarak gördüğünü söyledi. 1953'ün ortalarında Çiçekli, kendisini başkan yapmak için bir seçim düzenledi, ancak artık artan bir muhalefetle karşı karşıyaydı.

Dış ilişkiler

Suriye lideri olarak Çiçekli, Batılı ülkelerle iyi ilişkiler kurmaya çalıştı, ancak Suriye'nin İsrail'e karşı tavizsiz duruşunu sürdürdü. Suriye'nin Ürdün ve Irak'taki Haşimi monarşileriyle ilişkileri, başkanlığı sırasında zayıftı; ancak Nasırcılığın hızla yayılmasına da güvenmiyordu. Pek çok kişi Nasır'ın Mısır'daki 1952 Hür Subay Devrimi'nin, Çiçekli'nin kendi 1949 ve 1951 darbelerinden sonra modellendiğine inanıyor. Çiçekli; Suudi Arabistan Kralı İbn Suud, oğlu Kral Suud bin Abdülaziz el-Suud ve Ürdün Kralı Talal ile güçlü ilişkiler geliştirdi.

Çiçekli, babası Kral I. Abdullah'ın aksine Suriye'de hırsı olmadığını söyleyen Kral Talal'ı çok beğendi.[] Batı yanlısı görünümüne ve aile geçmişine rağmen, Çiçekli Suriye'deki Arap çoğunluğun isteklerini kabul etti ve buna göre bir pan-Arabizm politikası benimsedi. Cebel el-Dürzi sıradağlarında bağımsız fikirli Dürzi azınlıkla sık sık çatıştı ve onları Ürdün'den gelen fonları kullanarak rejimini devirmek istemekle suçladı. 1954'te egemenliğine karşı direnişi bastırmak için Dürzi kalelerini bombalamaya başvurdu.

Hem İngiltere hem de ABD ile ilişkileri karışıktı. İngiltere, Suriye'nin İngiliz liderliğindeki Orta Doğu Savunma Örgütü planlarına katılması umuduyla, yönetiminin ilk döneminde Çiçekli'ye kur yaptı. ABD, Filistinli mültecileri Suriye'ye yerleştirmek ve onları Suriyelilere dönüştürmek için Çiçekli'ye hatırı sayılır miktarda para teklif etti. Çiçekli, Batı'nın bu silah ve para tekliflerinden etkilenmesine rağmen, kabul etmedi. Filistin'in durumu, Suriye'nin Batı'ya bakışını bozmuştu. Suriye; yenilgiyi kabul etmek, Suriye'nin Batı ile yıpranan ilişkilerini onarmak ve İsrail ile barışmak yerine intikam almak istiyordu.[2]

Çöküş

Ana madde: 1954 Suriye Darbesi

Çiçekli ayrıca, önde gelen bir Baasçı olan genç Adnan el-Maliki de dahil olmak üzere Suriye Ordusunda birçok aktif subayı tutuklamıştı. En büyük Çiçekli karşıtı konferans, Etâsî'nin Humus'taki evinde yapıldı. Çiçekli karşıtı hareketin başında eski Devlet Başkanı Etâsî ve kıdemli Dürzi lider Sultan el-Etraş vardı. Çiçekli, Etâsî ve Etraş'ın oğulları Adnan ve Mansur'u (her ikisi de Suriye'de üst düzey politikacılardı) tutuklayarak karşılık vermişti.

Artan hoşnutsuzluk sonunda Şubat 1954'te Çiçekli'nın devrildiği başka bir darbeye yol açtı. Darbeciler arasında Suriye Komünist Partisi üyeleri, Dürzi subaylar ve Baas Partisi üyeleri de vardı. Darbe, Irak desteği almış olabilir.

İsyan zirveye ulaştığında Çiçekli, Suriye'yi iç savaşa sürüklemeyi reddederek geri adım attı. Lübnan'a kaçtı, ancak Dürzi lideri Kamal Canbolat onu öldürmekle tehdit edince Brezilya'ya kaçtı. Suriye ve Mısır'ın 1958'deki birleşmesinden önce Çiçekli, Irak'ın sağladığı fonları kullanarak bir darbe başlatmak için Suriye'ye dönme fikriyle ilgileniyordu. Darbe, Suriye istihbaratı tarafından engellendi ve Çiçekli gıyaben ölüme mahkûm edildi.

27 Eylül 1964'te Çiçekli, Cebel el-Dürzi'nin bombardımanı sırasında kendisini yetim bırakarak ölen ebeveynlerinin intikamını almak isteyen Suriyeli bir Dürzi olan Nevaf Gazali tarafından Ceres, Brezilya'da öldürüldü.[3]

Torunlarından Edib İhsan Çiçekli, Suriye muhalefetinin bir üyesi.

Kaynakça

  1. ^ Middle East Perspectives: Personal Recollections. New York Bloomington: iUniverse. 16 Nisan 2010. s. 28. ISBN 978-1-4502-1118-5. 5 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2021. 
  2. ^ US Policy towards Palestine Refugees 17 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Joshua Landis
  3. ^ Understanding the Volatile and Dangerous Middle East: A Comprehensive Analysis. 25 Ağustos 2015. ISBN 9781491766583. 5 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2022. 

Konuyla ilgili yayınlar

Önce gelen:
Fevzi Selu (askerî yönetim)		Suriye Devlet Başkanı
1953-1954 		Sonra gelen:
Haşim el-Etâsî

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Şükri el-Kuvvetli</span> Suriyeli siyasetçi (1891-1967)

Şükri el-Kuvvetli, bağımsızlık sonrası Suriye'nin ilk devlet başkanıydı. Kariyerine Osmanlı İmparatorluğu'nun Arap topraklarının bağımsızlığı ve birliği için çalışan bir muhalif olarak başladı ve bu nedenle aktivizmi nedeniyle hapsedildi ve işkence gördü. Suriye Krallığı kurulduğunda, Kuvvetli bir hükûmet yetkilisi oldu, ancak monarşizmden hayal kırıklığına uğradı ve cumhuriyetçi Bağımsızlık Partisini kurdu. Kuvvetli, 1920'de Suriye'yi kontrol altına alan Fransızlar tarafından derhal ölüme mahkûm edildi. Daha sonra, Suriye-Filistin Kongresi'nin baş büyükelçisi olarak görev yaptığı ve Suudi Arabistan ile özellikle güçlü bağlar geliştirdiği Kahire'ye yerleşti. Bu bağlantılarını Büyük Suriye İsyanı'nı (1925-1927) finanse etmek için kullandı. 1930'da Fransız yetkililer Kuvvetli'yi affetti ve Kuvvetli ardından Suriye'ye döndü ve yavaş yavaş Ulusal Blok'un başlıca lideri oldu. 1943'te Suriye devlet başkanı seçildi ve üç yıl sonra ülkenin bağımsızlığını sağladı.

<span class="mw-page-title-main">Birleşik Arap Cumhuriyeti</span> Orta Doğuda bir ülke (1958-1971)

Birleşik Arap Cumhuriyeti 1958'den 1971'e kadar Orta Doğu'da bulunan egemen bir devletti. Başlangıçta 1958'den 1961 Suriye Darbesi'nden sonra Suriye birlikten ayrılana kadar Mısır ve Suriye arasında siyasi bir birlikti. Mısır 1971 yılına kadar resmi olarak Birleşik Arap Cumhuriyeti olarak bilinmeye devam etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hüsnü Zaim</span> Suriyeli siyasetçi ve asker (1897-1949)

Hüsnü Zaim, Kürt kökenli bir Suriye askeri subayı ve politikacısıydı. Hüsnü Zaim, Osmanlı Ordusunda bir subaydı. Fransa, Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Suriye üzerindeki sömürge mandasını kurduktan sonra, Fransız Ordusunda subay oldu. 1946'da Suriye'nin bağımsızlığından sonra genelkurmay başkanlığına getirildi ve 1948 Arap-İsrail Savaşı'nda Suriye Ordusunu, İsrail Ordusuna karşı savaşa sokması emredildi. Arap Birliği güçlerinin bu savaşta yenilmesi Suriye'yi ve ülkenin kaotik parlamenter demokrasisine olan güveni sarstı ve Zaim'in 1949'da iktidarı ele geçirmesine izin verdi. Ancak devlet başkanı olarak yönetimi kısa sürecekti: Birkaç ay içinde idam edildi.

<span class="mw-page-title-main">Me'mun el-Küzberi</span> Suriyeli avukat, akademisyen ve siyasetçi (1914-1998)

Me'mun el-Kuzberî, Suriyeli siyasetçi, başbakan ve devlet başkanı vekili.

<span class="mw-page-title-main">Haşim el-Etâsî</span> Suriyeli siyasetçi ve üç kez devlet başkanı (1875-1960)

Haşim el-Etâsî, 1936'dan 1939'a, 1949'dan 1951'e ve 1954'ten 1955'e kadar Suriye devlet başkanı olarak görev yapmış Suriye milliyetçisi siyasetçi ve devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Mişel Eflak</span> Suriyeli filozof, sosyolog ve Arap milliyetçisi (1910-1989)

Mişel Eflak, Suriyeli düşünür, sosyolog, Arap milliyetçisi politikacı. Düşünceleri Baasçılık fikrinin ortaya çıkmasında ve bu fikir etrafında gelişen siyasal hareketin oluşmasında çok önemli rol oynamıştır. Bu siyasi düşünceye gönül verenlerin bazıları tarafından, Baasçılığın fikir babası olarak anılmaktadır. Yaşamı boyunca en önemlileri Tek Kader için Savaş (1958) ve Arap Devrimi Hareketinin Çarpıtılmasına Karşı Mücadele (1975) olmak üzere çeşitli kitaplar yayımlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">1963 Suriye askerî darbesi</span> Baas Partisini Suriyede iktidara getiren askeri darbe

1963 Suriye askeri darbesi ya da Suriye hükûmetinin adlandırmasıyla 8 Mart Devrimi, Arap Sosyalist Baas Partisi'nin Suriye Bölgesel Şubesi Askerî Komitesi tarafından 8 Mart 1963'te gerçekleştirilen askerî bir darbeydi. Planlamada ve bu planın uygulanmasında, partinin Irak Bölgesel Şubesinin Şubat 1963'te gerçekleştirdiği askerî darbeden esinlenilmişti.

Arap Kurtuluş Hareketi 25 Ağustos 1952'de Suriye Devlet Başkanı Edib Çiçekli tarafından kurulan bir Suriye siyasi partisiydi, hükûmeti sırasında 1954'e kadar Suriye'deki tek yasal partiydi.

<span class="mw-page-title-main">Ekrem el-Havrani</span> Suriyeli siyasetçi (1912-1996)

Ekrem el-Havrani, Suriye'de yaygın popülist, milliyetçi hareketin oluşmasında ve Baas Partisi'nin yükselişinde önemli rol oynamış Suriyeli politikacı. 1940'ların başından 1963'te sürgüne gidişine kadar Suriye siyasetinde oldukça etkiliydi. Havrani, bir hükûmet bakanlığı ve Birleşik Arap Cumhuriyeti'nin ortak başkan yardımcılığı da dahil olmak üzere çeşitli görevlerde bulundu. Avustralya'daki RMIT Üniversitesi'nde kablosuz ağ mühendisliği ve sinyal işleme alanında öğretim görevlisi ve araştırmacı olan Ekrem el-Havrani'nin dedesidir.

<span class="mw-page-title-main">Nazım el-Kudsi</span> Suriyenin ilk devlet başkanı

Nazım el-Kudsi, 14 Aralık 1961'den 8 Mart 1963'e kadar Suriye Devlet Başkanı olarak görev yapan Suriyeli bir politikacı.

Mart 1949 Suriye askerî darbesi, Suriye'de 30 Mart 1949'da gerçekleşen kansız bir darbeydi ve modern Suriye tarihinde ülkenin demokratik olarak seçilmiş hükûmetini deviren ilk askeri darbeydi. 11 Nisan 1949'da Suriye devlet başkanı olacak olan Suriye Ordusu Genelkurmay Başkanı Hüsnü Zaim tarafından gerçekletirildi. Zaim'in yönetimi ele geçirilmesine yardım eden subaylar arasında, her ikisi de daha sonra sırasıyla ülkenin askeri liderleri olacak olan Sami el-Hinnavi ve Edib Çiçekli de vardı. Devlet Başkanı Şükri el-Kuvvetli, Suriye Ordusu için düşük kaliteli silahlar satın almak ve zayıf liderlikle suçlandı. Kısa bir süre hapsedildi, ancak daha sonra Mısır'a sürgüne gönderildi. Daha sonra Temsilciler Meclisi olarak adlandırılan Suriye Parlamentosu feshedildi. Zaim, cumhuriyeti devirmek için komplo kurmakla suçladığı Münir el-Eclani gibi birçok siyasi lideri de hapse attı.

1954 Suriye askerî darbesi, aynı yılın şubat ayında, Edib Çiçekli hükûmetini devirmek için gerçekleşti. Çiçekli karşıtı hareketin başında eski Devlet Başkanı Etâsî ve kıdemli Dürzi lider Sultan el-Atraş vardı.

<span class="mw-page-title-main">Baas Partisinin tarihi</span>

Bu makale, Arap Sosyalist Baas Partisinin 1947'de kuruluşundan 1960'larda dağılmasına kadar olan tarihini detaylandırmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Halid el-Azm</span> Suriyeli siyasetçi (1903-1965)

Halid el-Azm, Suriye'nin ulusal lideri ve beş kez başbakan ve 4 Nisan - 16 Eylül 1941 tarihleri arasında devler başkanı vekili idi. Suriye'nin en önde gelen siyasi ailelerinden biri olan el-Azm ailesinin üyesiydi ve bir Osmanlı diyanet nazırının oğluydu.

<span class="mw-page-title-main">Sami el-Hınnavi</span> Suriyeli siyasetçi ve asker (1898-1950)

Sami Hilmi el-Hınnavi Suriyeli politikacı ve subaydı.

<span class="mw-page-title-main">Fevzi Selu</span> Suriye devlet başkanı (1905-1972)

Fevzi Selu (1905-1972) Suriye askeri lideri, politikacısı ve 3 Aralık 1951'den 11 Temmuz 1953'e kadar Suriye devlet başkanıydı.

<span class="mw-page-title-main">Lu'ay el-Etâsî</span> 2. Suriye devlet başkanı

Lu'ay el-Etâsî Suriye Ordusunda kıdemli bir komutandı ve daha sonra 9 Mart ile 27 Temmuz 1963 arasında Suriye devlet başkanıydı.

<span class="mw-page-title-main">Mansur el-Atraş</span> Suriyeli siyasetçi (1925-2006)

Mansur el-Atraş, Suriyeli bir siyasetçi ve gazetecidir. El-Atraş, üniversite arkadaşlarıyla birlikte 1947'de Baas Partisinin ve Suriye bölgesel kolunun kurucu üyelerindendi. Edib Çiçekli'nin devlet başkanlığı sırasında (1951-54) hükûmet karşıtı bir aktivist oldu ve iki kez mahkûm edildi. Çiçekli'nin, El-Atraş'ın babası Sultan el-Atraş'ın desteğini kazanmak için yaptığı başarısız bir girişim sebebiyle serbest bırakıldı. Çiçekli'nin bir askerî darbe sonucu devrildiği 1954'te el-Atraş, parlamento seçimlerinde milletvekili seçilse de Said el-Gazi hükûmetinde görev alma teklifini reddetti. Birleşik Arap Cumhuriyeti döneminde (1958-61), Mısır'ın Pan Arabist Cumhurbaşkanı Cemal Abdünnâsır'ın destekçilerindendi. Suriye'nin Birleşik Arap Cumhuriyeti'nden ayrılmasına karşı çıktı ve bunu protesto etmek için art arda gelen ayrılıkçı hükûmetlerde görev alma tekliflerini geri çevirdi.

<span class="mw-page-title-main">Muhsin el-Barazi</span> Suriyeli siyasetçi (1904-1949)

Muhsin el-Barazi Suriyeli Kürt bir avukat, akademisyen ve siyasetçiydi. 1949'da Suriye'nin 24. başbakanı olarak kısa bir dönem görev yaptı ve hükûmetinin bir darbe ile devrilmesinin ardından idam edildi.

<span class="mw-page-title-main">Sabri el-Aseli</span> Suriyeli siyasetçi (1903-1976)

Sabri el-Aseli Suriyeli bir siyasetçidir ve üç kez Suriye başbakanı olmuştur. Ayrıca 1958 yılında Birleşik Arap Cumhuriyeti'nin başkan yardımcısı olarak görev yapmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.