İçeriğe atla

Ebü'l-Feth Han Cevanşir

Ebü'l-Feth Han Cevanşir (Azerice: Əbülfət ağa Cavanşir) Azerbaycan etnik kökenine sahip İranlı bir soyluydu.

Erken hayatı

1766 yılında Kaarabağ Hanı İbrahim Halil Han ile Şuşa'nın Nahçıvanik köyünden Ermeni kızı Rugan Hanım'ın çocuğu olarak doğmuştur. Saray eğitimi almış ve küçük yaşlardan beri hükûmet işlerine karışmıştı. İbrahim Halil Han, 1796'da Valerian Zubov'un gelişiyle onu Rus kampına göndermişti. Bu olay, Karabağ Hanlığı'nın veziri ve tarihçi Mirza Cemal Cevanşir tarafından şöyle anlatılmıştır.[1]

Ağa Muhammed'in ölümü üzerine üvey kız kardeşi Ağhabeyim Ağa Cavanşir ile birlikte Feth Ali Şah'a rehin olarak gönderilmitşir. Daha sonra kendisine han unvanı verilerek Abbas Mirza'nın emri altına alınmıştır.

Miras mücadelesi

1804 yılında büyük oğlu ve vârisi Memmed Hasan Ağa Cavanşir ile arası bozulunca babası tarafından Karabağ'a çağrılmıştır. "Geçici bir eşten" doğduğu ve kraliyetin takdirine sahip olduğu için Memmed Hasan kendini tehdit altında hissetmiş ve diğer "meşru" üvey kardeşleri Hanlar ağa Cavanşir ve Mehdigulu ağa ile gizlice ittifak kurmuştur. Bu arada Ebü'l-Feth Ağa, hanlığın güneybatı kısmını–Kapan, Güney, Çulundur ve Bergüşat eyaletlerini (modern Sünik ve Kubadlı illeri) işgal etmiş, kampını Vorotan nehri kıyısında kurmuştur. Memmed Hasan'ın sözde görev yaptığı Tuğ'a yürümüş, ancak üvey kardeşlerinin kendisine katılmasını beklemiyordu. Atlı süvarilere komuta eden Memmed Hasan, Aralık 1804'te Dizak'ta Ebü'l-Feth'in önderliğindeki 5,000 adamla savaştı ve İran'ın önde gelen komutanlarının yanı sıra 1.000 kişiyi esir almıştır.[2]

Amanullah Han Afşar ve Hüseyin Han Serdar'ın eşliğinde 5.000 kişilik orduyla 1806'da Karabağ'ı yeniden işgal etmiştir. Ancak babasının öldürüldüğünü ve Cebrailli aşireti tarafından direndiğini öğrenince[3] Sünik'e çekilerek orada Ermeni ve Azeri soylularıyla tanışmıştır. Daha sonra 1806'da yeğeni Caferkulu Ağa tarafından takip edilmiş ve bu nedenle yüksek bir emir tarafından doğrudan albaylığa terfi ettirilmiştir. Ebü'l-Feth İran'a gitmiş ve Gülistan Antlaşması'ndan sonra Karabağ'ın İran kısmı olan Dizmar'ı valisi olmuştur.[4] Etki alanı Sünik bölgesi ile sınırlıydı. Üvey kardeşi Mehdikulu tarafından 1820'de Karabağ'ın vârisi olarak kabul edilmiştir.[5]

Yeni Rus-İran Savaşı'nın patlak vermesinden sonra Karabağ'ı şanssız bir şekilde geri alma umuduyla Kaçar ordusuna katılmıştır. Türkmençay Antlaşması onu kalan topraklarından mahrum bırakmış ve 1828'de İran'a geri dönmüş, 1833'te ordudan istifa etmişti. 1839'da Tebriz'de öldü ve Kum'da defnedilmiştir. Ailesinin çoğuna İran'ın modern Doğu Azerbaycan eyaletinde mülkler verilmiştir.[3]

Ailesi

Bilinen en az iki karısı vardı: II. Erekle'nin veziri Mirza Rabi'nin kızı Nisa Hanım ve akrabası İsmail Cevanşir'in kızı Badir Hanım:[6]

Kayçakça

  1. ^ Qarabaghi, Jamal Javanshir; Qarābāghī, Jamāl Javānshīr; Bournoutian, George A. (1994). A History of Qarabagh: An Annotated Translation of Mirza Jamal Javanshir Qarabaghi's Tarikh-e Qarabagh (İngilizce). Mazda Publishers. s. 95. ISBN 978-1-56859-011-0. 29 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2023. 
  2. ^ Berge, Adolf (1868). "Letter from Mammad Hasan Khan to Colonel Karyagin, 7 January 1905". Acts, Collected by the Archaeographical Commission at the Directorate of the Viceroy of the Caucasus (Rusça): 698. 11 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2023. 
  3. ^ a b Tapper, Richard (28 Ağustos 1997). Frontier Nomads of Iran: A Political and Social History of the Shahsevan (İngilizce). Cambridge University Press. s. 153. ISBN 978-0-521-58336-7. 
  4. ^ "ABU'L-FATḤ KHAN JAVĀNŠĪR – Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org. 15 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2020. 
  5. ^ Ismayilov, Eldar (January 2014). "The Khans of Karabakh: The Elder Line by Generations". The Caucasus & Globalization (İngilizce). 6 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2023. 
  6. ^ Chingizoghlu, Anvar (2007). "Descendants of Abulfath khan of Qarabagh". News of the Azerbaijan Historical and Genealogical Society (Azerice). Azerbaijan Historical and Genealogical Society (6). 27 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ</span> Güney Kafkasyada bölge

Dağlık Karabağ, Güney Kafkasya'da, Küçük Kafkas Sıradağları'nda Azerbaycan'a ait ancak uzun yıllar Ermeni işgali altında kalmış tarihi bölge. 2020 yılında Dağlık Karabağın bir bölümü 2. Dağlık Karabağ Savaşı sırasında Azerbaycan tarafından geri alınırken kalan kısmı Rus barış güçleri denetiminde Ermeni kontrolünde bırakan 10 Kasım 2020 tarihli ateşkes anlaşması ile Ermenistan hükûmeti yenilgiyi resmen kabul etmiştir. Günümüzde Anti Terör Operasyonu sonrası Ermeni kontrolünde kalan kısımlar da Azerbaycan kontrolüne geçmesiyle bölgenin tamamı Azerbaycan hakimiyeti altındadır. 2. Dağlık Karabağ Savaşı sonrası, 90'lı yılların başında bölgeden zorla göç ettirilen Azerbaycanlıların dönüşü peyderpey sağlanırken aynı savaş ve 2023 yılındaki Anti Terör Operasyonu sonrası bölgede yaşayan Ermenilerin neredeyse hepsi Ermenistan'a göç etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kaçar Hanedanı</span> 1789-1925 yılları arasında İranı yöneten Türk hanedan

Kaçar Hanedanı, İran'daki Azerbaycan Türklerinin Kaçar boylarından olan Kovanlı kolu tarafından kurulmuş ve 1794 ile 1925 yılları arasında hüküm sürmüş bir İran Devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Karabağ Hanlığı</span>

Karabağ Hanlığı, 1748-1805 yılları arası bugünkü Azerbaycan topraklarında yer almış ve İran'ın Kaçar Hanedanı egemenliği altında fiilen bağımsız olmuş Azeri feodal devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Karabağ</span> günümüzde Azerbaycanın güneybatısında bulunan, Küçük Kafkas Dağlarının yüksek kesimlerinden alçak kesimlerine uzanan, Kura ve Aras Irmakları arasında yer alan tarihî ve coğrafi bölge

Karabağ, günümüzde Azerbaycan'ın güneybatısında bulunan, Küçük Kafkas Dağları'nın yüksek kesimlerinden alçak kesimlerine uzanan, Kura ve Aras Irmakları arasında yer alan tarihî ve coğrafi bölge.

<span class="mw-page-title-main">Karadağ Hanlığı</span>

Karadağ Hanlığı, 1747 yılında bugün İran'a bağlı Azerbaycan bölgesindeki Karadağ (Karacadağ) topraklarında kurulmuş feodal devlettir. Karadağ kelimesi büyük dağ veya dağlık yer anlamına gelmektedir. Hanlığın başkenti Ahar şehri olup bir ara Kürdeşt'e taşınmıştır. Hanlığın batısında Hoy Hanlığı, doğusunda Lenkeran Hanlığı, kuzeyinde Karabağ Hanlığı, güneyinde Tebriz Hanlığı ve Erdebil Hanlığı vardır.

İsmail Han, Karadağ Hanı. 1782 ile 1783 yılları arası ve 1791 ile 1797 yılları arası Karadağ Hanlığı yapmıştır. Soyu Tokmaklı oymağından gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ağa Muhammed Şah</span> Türk Kaçar Hanedanının kurucusudur.

Ağa Muhammed Şah, Kaçar Aşireti'nin reisi; 1794-1925 yılları arasında İran'a hakim olan Kaçar Hanedanı'nın kurucusudur. Aslen Kaçar kabilesinden Koyunlu kolunun aşiret reisiydi. Ağa Muhammed Han 1789'da İran Şahı olarak tahta çıktı, ancak Mart 1796'ya kadar resmen taç giymedi, 1794'te Zend hanedanlığından Lotf Ali Han'ı öldürmesiyle tahta çıktı. 17 Haziran 1797'de suikasta kurban gitti ve yeğeni Feth Ali Şah Tahta çıktı. Ağa Muhammed Han'ın Saltanatında başkenti Tahran yaparak İran'ın tekrar merkezi otoriteye kavuşmasını sağladı. Gürcistan'ın bağımsızlık ilan etmesiyle Tiflis'e şiddetli bir saldırı düzenleyerek 15,000 Gürcü esir İle İran'a geri döndü.

<span class="mw-page-title-main">Feth Ali Şah</span>

Feth Ali Şah, Kaçar Hanedanı'ndan olup 1797-1834 yılları arasında İran'da hüküm süren ikinci şah. Yönetimi sırasında Kuzey Kafkasya'yı Gülistan ve Türkmençay Antlaşması'yla geri alınamayacak şekilde Rusya'ya bırakmıştır. Feth Ali Şah Tarihçi Joseph M. Upton'a göre, "uzun sakalıyla, ince beliyle, evlatlarıyla İranlılar arasında meşhurdur." Feth Ali Şah'ın saltanatının sonlarında, ekonomik sıkıntılar, askeri ve teknolojik yükümlülük İran'ı parçalanmanın eşiğine getirdi, ölümünden sonra yaşanan taht mücadelesiyle çözülme hızlandı.

<span class="mw-page-title-main">Penahali Han</span>

Penah Ali Han, Azerbaycan'ın Terter şehrinde doğan Karabağ Hanlığı'nın kurucusu ve ilk hanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Molla Penah Vâkıf</span> XVIII. yyde yaşamış Azeri şair, devlet adamı

Molla Penah Vâkıf, Azeri şair, Karabağ Hanlığı başveziri.

İbrahim Halil Han, Karabağ Hanlığı hanı. Azerbaycan Türk'ü Cevanşir ailesinden Penah Ali Han'ın oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Ağabeyim Ağa Cevanşir</span>

Ağabeyim Ağa Cevanşir Azerbaycanlı bir şair, Karabağ'ın ikinci hanı İbrahim Halil Han'ın kızı, İran şahı Fath-Ali Shah Qajar'ın eşi ve şair Khurshidbanu Natavan'ın teyzesi. Ağabacı takma adıyla şiirler yazdı.

Bakıhanovlar, Azerbaycan'ın tanınmış soylu hanedan ailelerinden biri. Hanedanın temsilcileri, 1718 yılında kurulup 1747 ile 1806 yılları arasında bağımsız olan Bakü Hanlığı'nı yönetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hamide Cavanşir</span> Azerbaycanlı hayırsever ve kadın hakları aktivisti

Hamide Cavanşir, Azeri hayırsever ve kadın hakları aktivistiydi. İkinci evliliği, yazar ve gazeteci olan Celil Memmedkuluzade ile oldu.

<span class="mw-page-title-main">İmaret Mezarlığı</span>

İmaret Gervent Mezarlığı veya İmaret Mezarlığı Azerbaycan'ın Ağdam kentinde bulunan bir kraliyet mezarlığı ve komplekstir. Karabağ Hanlığı'nın Azeri Türk soylularının, hanları dahil mezarlarını barındırır.

Mehdikulu Han Cevanşir, Karabağ Hanlığı'nın sonuncu ve dördüncü hanı. Karabağ Hanı olan İbrahim Halil Han ve eşi Hurşid Beyüm'ün oğludur.

Muhammed Hasan Ağa Karabağ Hanlığının ve Rus İmparatorluğunun generali, Karabağ Hanlığının hanı, tümgeneral ve şair Caferkulu Ağa Cevanşirin babası, ünlü Azerbaycanlı hanende Han Şuşinskinin büyükbabası.

Hanlar ağa Sarıcalı Cevanşir, Azerbaycanlı asıllı Rus devlet adamı, albay. Yedinci Karabağ Hanı İbrahim Halil Han'ın oğluydu.

<span class="mw-page-title-main">Caferkulu Ağa Cevanşir</span>

Caferkulu Han Muhammed Hasan Ağa oğlu Sarıcalı-Cevanşir Azerbaycanlı bir şair ve halk figürüydü, Rus Ordusunun tümgeneraliydi.

Mirza Yusuf han Cavanşir Memmedbeyov, Azerbaycanlı bir devlet adamı, mühendis ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin bakan yardımcısıydı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.