İçeriğe atla

Ebubekir Ratib Efendi

Ebubekir Ratib Efendi
Avusturya imparatoru Leopold'a takdimi
Osmanlı Devleti Viyana Elçisi
Görev süresi
1791-1791
Hükümdar III. Selim
Kişisel bilgiler
Ölüm 1799
Rodos

Ebubekir Ratib Efendi (ö. 1799), 18. yüzyılda yaşamış, Osmanlı devlet adamı, sefâretnâme yazarı.

1791-1792 yıllarında Viyana'ya geçici elçi olarak görev yaptı. Osmanlı Devleti'nin Avusturya Devleti nezdinde görevlendirdiği son geçici elçi idi. Görevinin bitiminde, Avrupa'nın o zamanki askeri, ekonomik ve sosyal örgütlenmesine dair yazdığı çok detaylı seferatname ve takrirler III. Selim devrindeki yeniden yapılanmaya önemli ölçüde kaynaklık etmiştir[1]

Yaşamı

Tosya'da doğdu. Babası, ilmiye sınıfından "Çilingir" lakaplı Hacı Ali Efendi idi.[1] İlköğrenimini memleketinde yaptıktan sonra öğrenimine devam etmek için on beş yaşında İstanbul'a geldi ve Amedi kaleminde görev aldı. Arapça ve Farsça öğrendi.[2] Tercümanlar vasıtasıyla Batı'daki fikir akımlarını ve yayınlarını takip etti. III. Mustafa'nın saltanatının son yıllarında Şehzade Selim'e talik yazı hocası olarak tayin edildi.

1779 yılında Divan-ı Hümayun Amedcisi oldu, bu görevi yedi yıl sürdürdü. 1788'de Osmanlı- Rus Savaşı sırasında ordunun bulunduğu Silistre'ye sipah kâtibi olarak gitmeye memur edildi. Rus seferine hareketinden önce şehzade Selim'in XVI. Louis'e göndermek istediği mektupları kaleme aldı. III. Selim tahta çıktığında onu tezker-i evvel görevi ile İstanbul'a getirtti. Bir süre sonra da Rikab Reisülküttaplığı'na atandıysa da ayın akrep burcunda olduğu gerekçesiyle görevinin ertelenmesini isteyince padişahı kızdırdı ve Bozcaada'ya sürüldü.[1] 1791'de sürgünlüğüne son verilerek Ordu'da Yeniçeri Kâtibi oldu. Aynı yıl Avusturya ile yapılan Ziştovi Antlaşması Ziştovi Anlaşması'nın 13. maddesinde alınan karara dayanılarak orta elçilikle Viyana'ya gönderildi.

III. Selim'in mektubunu Avusturya İmparatoru II. Leopold'e teslim ederek elçilik görevine başladı. Kendisine elçiliğin yanı sıra Avrupa'ya ait birçok konu hakkında bilgi getirmesi görevi de verilmişi. Elçilik görevinin bitiminde Padişaha iki sefâretnâme sunarak bu görevi yerine getirdi. Sunduğu bilgiler Nizam-ı Cedit hareketine önemli ölçüde kaynaklık etti.[1]

Viyana'dan döndükten sonra Ratip Efendi'ye hükûmette görevler verilerek III. Selim döneminde gerçekleştirilen ıslahat hareketinde birikimlerinden yararlanıldı. Ancak yenilik hareketlerine karşı olanlar ve siyasi rakipleri on beş ay sonra onu azlettirip Rodos'a sürdürdüler. Ebûbekir Râtip Efendi üç yıla yakın kaldığı Rodos'ta 8 Temmuz 1799'da Kaptan-ı Derya Küçük Hüseyin Paşa tarafından boğularak öldürttürüldü.[1] İstanbul'a getirilen kesik başı Kanlıca'da Atâullah Efendi Dergâhı haziresine defnedildi.[2]

Sefaretnameleri

Ratip Efendi'nin birinci sefarenamesi Büyük Lâyiha' adını taşır; 490 büyük sayfadan ve iki fasıldan oluşur. Eserde Avusturya Devleti'nin askerî teşkilâtını ve sosyal yapısını ayrıntılı olarak açıklanmış; ekonomisiyle ilgili bilgiler verilmiş, Avusturya'nın dışında Rusya, Fransa ve Prusya'nın askerî durumlarından söz edilmiştir. Ratip Efendi askerî ve ekonomik bilgileri muhtemelen, ona eşlik eden teknik heyetin çevirdiği eserlerden derlemiştir.[2] bütçe açığının azaltılması, damga resimlerinin konulması, iç ticaretin ve yerli sanatlarının geliştirilmesi, yerli malının kullanımının teşviki gibi temel konularda padişaha tavsiyeler de yer almaktadır.

İkinci seferatnamesi ise kendi adını taşır ve 10 Kasım 1791 tarihinde Şumnu'dan hareketinden itibaren başlayıp, İstanbul'a dönene kadar 227 gün süren seyahat notlarını içerir. Viyana'dan ve gördüğü öteki şehirlerden, buralardaki önemli bina ve kurumlardan, okullardan, özellikle Osmanlı Devleti'nde istihdam edilecek tercümanların yetiştirildiği Şark Akademisi'nden; katıldığı bale, opera, tiyatro, karnaval gibi gösterilerden bahseder.

Ratip Efendi'nin ayrıca üç dilde şiirleri bulunur, ancak divanı yoktur.

Kaynakça

  1. ^ a b c d e Gümüş, Musa. "Osmanlı Devleti'nde Sefaretname Geleneği ve Etkileri, Karşılaştırmalı İki Örnek Yirmi Sekiz Çelebi Mehmet ve Ebubekir Ratıp Efendiler". Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, Yıl 5, Şubat 2007. 31 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020. 
  2. ^ a b c Arıkan, Sema. "Ebûbekir Râtib Efendi". Türk Diyanet Vaksı İslam Ansiklopedisi, Cilt 10, Yıl 1994. 23 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020. 
  • Türkiye Tarihi 3, Hüseyin G. Yurdaydın, Sina Akşin, Zafer Toprak, Ayla Ödekan, Metin Kunt Suraiye Faroqhi, 2.250

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">III. Mehmed</span> 13. Osmanlı padişahı (1595–1603)

III. Mehmed, divan edebiyatındaki mahlasıyla Adlî, 13. Osmanlı padişahı ve 92. İslam halifesidir. Sancağa giden son, I. Süleyman'dan 30 yıl sonra sefere çıkan ilk padişahtır ve bu nedenle de Avusturya’ya karşı kazanılan Eğri Kuşatması’nda ordunun başında olması nedeniyle kendisine Eğri Fatihi unvanı verilmiştir. Döneminde gerçekleşmiş olan Haçova Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa topraklarında kazandığı son büyük zaferidir. Sancak düzenini kaldırmış ve kendisinden önceki hükümdarlar dönemlerinde de süren Celali İsyanları’nı 1595-1603 yılları arasında kanlı şekilde bastırmıştır.

<span class="mw-page-title-main">II. Mahmud</span> 30. Osmanlı padişahı (1808–1839)

II. Mahmud, 30. Osmanlı padişahı ve 109. İslam halifesidir. Osman Gazi ve Sultan İbrahim'den sonra Osmanlı Hanedanı'nın üçüncü ve son soy atasıdır. Son altı Osmanlı padişahından ikisi onun oğlu dördü ise torunudur.

<span class="mw-page-title-main">III. Selim</span> 28. Osmanlı padişahı (1789–1807)

III. Selim, divan edebiyatındaki mahlasıyla İlhami, 28. Osmanlı padişahı ve 107. İslam halifesidir.

<span class="mw-page-title-main">I. Abdülhamid</span> 27. Osmanlı padişahı (1774–1789)

I. Abdülhamid, 27. Osmanlı padişahı ve 106. İslam halifesidir. III. Ahmet'in oğlu ve III. Mustafa'nın kardeşidir.

<span class="mw-page-title-main">II. Selim</span> 11. Osmanlı padişahı (1566–1574)

II. Selim, Sarı Selim veya Sarhoş Selim, 11. Osmanlı padişahı ve 90. İslâm halîfesidir. Kânûnî Sultan Süleyman ve Hürrem Sultan’ın oğludur. Kardeşi Bayezid’e karşı Konya’da yapılan ve tarihte Konya Şehzâdeler Muharebesi olarak yer edinen savaşı kazanarak, babasının desteğini aldı. Babasının ölümü üzerine, hayattaki tek oğlu olarak 24 Eylül 1566 tarihinde on birinci padişah olarak tahta geçti. Padişahlığı sırasındaki ilk sefer batı yönlü yapıldı. Ülke sınırları Orta Avrupa’ya kadar genişledi. Kıbrıs, Tunus, Yemen ve Fas kayıtsız şartsız teslim olanlar arasındaydı. Ülkesinin denizlerde de egemenliğini genişleterek, deniz egemenliğine önem verdi.

<span class="mw-page-title-main">III. Murad</span> 12. Osmanlı padişahı (1574–1595)

III. Murad, divan edebiyatındaki mahlasıyla Muradi, 12. Osmanlı padişahı ve 91. İslam halifesi. Saltanatı sırasında Osmanlı İmparatorluğu en geniş sınırlara ulaşmasına rağmen, devletteki yozlaşma yine saltanatı sırasında başlamıştır. Saltanatı boyunca sefere gitmemiştir.

<span class="mw-page-title-main">II. Mustafa</span> 22. Osmanlı padişahı (1664-1703)

II. Mustafa veya Mustafa Gazi, lâkabı Gazi, Divan edebiyatındaki adı İkbâlî; 22. Osmanlı padişahı ve 101'inci İslâm halifesidir. Babası Sultan IV. Mehmed, annesi Emetullah Râbi'a Gülnûş Sultan'dır. Kuvvetli bir ilim tahsili yaptı. Osmanlı padişahları arasında sefere çıkan son padişahtır.

Nizam-ı Cedid, Yeni Düzen anlamını taşır, Osmanlı Devleti'nin askeri olarak ıslahına ve yenileştirilmesine karşılık gelir ve bu amaçla oluşturulan askerî birliklere aynı isim kullanılarak Nizam-ı Cedid Ordusu denir.

<span class="mw-page-title-main">Ziştovi Antlaşması</span> Barış antlaşması

Ziştovi Antlaşması, 4 Ağustos 1791 tarihinde Kutsal Roma-Cermen İmparatorluğu'na bağlı Avusturya Arşidüklüğü ile Osmanlı İmparatorluğu arasında imzalanan bir barış antlaşmasıdır. 1787-1792 Osmanlı-Rus Savaşı çerçevesinde gelişen 1787-1791 Osmanlı-Avusturya Savaşı sona erdirmiştir.

Mehmet Sait Galip Paşa, Osmanlı diplomatı, yerel idarecisi ve II. Mahmud saltanatında 13 Aralık 1823 - 14 Eylül 1824 tarihleri arasında dokuz ay iki gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Resmî Efendi</span> Osmanlı tarihçi

Ahmed Resmî Efendi, Küçük Kaynarca Anlaşması'nın müzakere ve imzasında Osmanlı Devleti heyetine reislik gibi kadersiz bir vazife ile tarihe geçmiş, ancak öncesinde Viyana ve Berlin'de önemli sefaret görevlerinde bulunmuş Osmanlı devlet adamıdır. Devlet adamlığının yanı sıra Sefaretname'si ve Osmanlı reisülküttabları ve kızlarağaları hakkındaki biyografik eserleri ile de tanınmış, önemli bir yazardır. Türkiye'nin ilk Berlin büyükelçisidir.

Sefaretnâme, özellikle Osmanlı Devleti döneminde, bir dış merkeze sefir (elçi) olarak atanan kişinin, döneminin siyaset ve diplomasisine ve bu arada da sefirlik görevinde bulunduğu şehrin ve ülkenin güncel hayatına ilişkin izlenim ve görüşlerini kitap şeklinde bir araya getirdiği eserdir.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu gerileme dönemi</span> Osmanlı İmparatorluğunun reform dönemi

Osmanlı Devleti Gerileme Dönemi, Osmanlı tarihinde Karlofça Antlaşması'ndan (1699) başlayarak, Yaş Antlaşmasına kadar (1792) geçen süreye denir.

<span class="mw-page-title-main">Şehzade Ahmed</span> II. Bayezidin Amasya valisi olan oğlu

Şehzâde Ahmed II. Bayezid'in Amasya valisi olan oğlu. Nisan 1512'de kendinden küçük kardeşi Yavuz Sultan Selim'in padişahlığını kabul etmeyip isyan ettiyse de, 1513'te gerçekleşen Yenişehir Muharebesi'nde bozguna uğrayıp boğdurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn</span> Osmanlı İmparatorluğu’nda askeri mühendislik eğitimi veren okul

Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn, İstanbul'da 1795 yılında kurulan; Osmanlı ordusu için topçu ve istihkâm subayı yetiştiren askerî okul. III. Selim devrinde yeniden yapılanmanın en önemli kurumlarından biri olarak 1795‘te Hasköy’de açılmıştır. 1773’te kurulan Mühendishâne-i Bahrî-i Hümâyun’dan sonra imparatorluğun ikinci mühendishanesidir. Örneklerini, Fransa’da Mouradgea D’Ohsson’un ve özellikle Viyana’da Ebûbekir Râtib Efendi’nin gözlemlediği askerlik ve mühendislik akademilerinden almıştır. Kuruluş sebebi Nizâm-ı Cedîd ordusunun teşkil edilmesiyle bağlantılıdır. İlk dönemiyle ilgili belgelerde Fünûn-i Harbiyye Tâlimhânesi, Mekteb-i Fünûn-i Harbiyye veya Mühendishâne-i Sultânî gibi isimlerle, ardından da Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn olarak anılmıştır.

Kara Mehmet Paşa, Osmanlı İmparatorluğu'nda devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Mehmed Selim Efendi</span>

Mehmed Selim Efendi, 34. Osmanlı padişahı II. Abdülhamid'in en büyük oğluydu.

<span class="mw-page-title-main">Şehzade Mustafa</span> Osmanlı padişahı I. Süleymanın oğlu

Şehzade Mustafa veya Mustafa Çelebi, Kanuni Sultan Süleyman ve Mahidevran Sultan’ın oğludur. 1533'ten 1541'e kadar Manisa, 1541'den 1553'e kadar ise Amasya valisi olarak görev yapmıştır. 1553 yılında, babasının emriyle idam edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Koca Yusuf Paşa</span> 153. Osmanlı sadrazamı

Koca Yusuf Paşa, Osmanlı Devleti hizmetinde I. Abdülhamid ve III. Selim saltanatları sırasında 25 Ocak 1786 - 28 Mayıs 1789 ve 12 Şubat 1791 - 4 Mayıs 1792 dönemlerinde iki kez sadrazamlık yapmış Gürcü asıllı bir devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yusuf Agah Efendi</span> Osmanlı diplomatı

Yusuf Agah Efendi Osmanlı bürokratı. Osmanlı Devleti'nin yurt dışındaki ilk daimi Büyükelçisi, ilk Londra elçisi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.